İrsal-ı Mesel Nedir Örnekler
İrsal-i mesel Nedir ve Örnekleri
Konuşurken veya yazarken meşhur olmuş hikmetli sözler kullanmak sanatı
· Osmanlıca yazılışı : المثل رسال إ
· Osmanlıca yazılışı: irsal : ارسال
· Osmanlıca yazılışı : مثل - Mesel
İrsal : ارسال Sözlük anlamları: gönderme, gönderilme, yollama, salıverme, koyuverme şekillerindedir. مثل – Mesel ise, misal verme, mesel anlatma, kıssa, hikmetli söz, özlü söz manalarındadır.
· irsâl-i mesel : konuşurken atasözü kullanma. 3) elçi gönderme.
· İrad-ı Mesel : Hikmetli sözlerden misal verme
· irsâlü’l-meseleyn : Şairin bir beyitte iki hikmetli söz söylemesi
Edebiyatta Mesel Getirme İrsal- ı Mesel
İrsal- ı Mesel المثل رسال إ Örneklendirme, ifadeye güç katmak için atasözü ve özdeyiş gibi özlü bir söz kullanma, misal getirerek ifadeyi güçlendirmek ve ispatlamak için uygun bir misal verme sanatıdır.
İrsal göndermek, yollamak, mesel ise hikmetli özlü, misal anlamına da gelecek şekilde “ taşınan söz, gönderilen hikmetli misal “atasözü vecize ve ya hikmetli söz ortaya koymak, örnek alınacak hikmetli bir söz söylemek manasına gelir.
Edebiyatta İrsal-ı mesel – mesel getirme: şiir veya nesir yazılarında veya konuşurken savunulan fikri, görüşü ispat etmek, , söze güç ve güzellik katmak, fikre kanıt ve delil sunmak amacıyla konuya uygun atasözü, vecize, hikmetli söz, delil, kıssa ve misaller getirmek demektir.
“Söylenen bir düşünceyi inandırmak ve pekiştirmek amacıyla söze bir atasözü ya da atasözü değerinde bir örnek katmak.” Cem Dilçin
İrsâl-i mesel akıldan ziyade duygulara hitap edecek hikmetli bir misal ile ifadeye güç katmak işidir. Temel amaçlardan diğeri ise okuyucu itiraz edemeyecek kadar fire ikna etmektir. İrsali mesel de en önemli taraf fikrin herkesçe kabul görecek kuvvetli bir fikir olması veya herkesçe kabul gören hikmetli bir sözün kullanılmasıdır. ( BKZ İrâd-ı Mesel Nedir ve Örnekleri) Anılan iki fikir arasındaki alaka kuvveti ne derece güçlü ise irsâl-i meselin edebî değeri o nisbette kudretli olmuş demektir.
İrsal-i mesel belagat sanatlarından biri olarak kabul görür. “ Padişah olsan da derler er kişi niyetine” sözünde olduğu gibi irsal-i mesel de kullanılacak fikirler itiraz edilemeyecek derecede kuvvetli, mısra-ı berceste gibi akılda kalmaya zorlayacak derecede ahenkli ve bariz olmalıdır. İrsali meseller parlak sade, alıntısı yapılan sözün aslına sadık, üslup ve ifade yönünden kuvvetli zekâ ürünü sözlerdir.
Allah'a sığın şahsı halimin gazabından
Zîrâ yumuşak huylu atın çiftesi pektir Ziya PAŞA
İrsal-i mesel olarak yazılan beyitlerin ve dizelerin pek çoğu zamanlar atasözünü dönüşmüş ve herkes tarafından bilinir hale gelmiştir.
İrsal-i mesel sanatında şair genellikle kendine ait olmayan hikmetli bir sözü kullanır. Fakat çoğu kez alıntı yapılarak şiire alınacak bu söz şairin şiirde kullandığı vezne uymayacaktır. Şair bu durumda iktibas- alıntı yaptığı sözü vezne uydurmak için orijinal söz üzerinde bir takım değişiklikler yapmak zorunda kalır. Bu şekilde özgün bir özlü sözden farklı bir hikmetli söz daha ortaya çıkmış olur.
İrsali mesel sanatının olduğu beyitlerde alıntı bir atasözü vecize veya hikmetli söz kullanılırken, meşhurdur, meseldir, zira elbette nitekim gibi bazı sözler bulunur
Kirpikleri uzundur yârin hayâle sığmaz
Meşhûr bir meseldir mızrak çuvala sığmaz
Şiirlerde irsal-ı ve İrad-ı Mesel
İrsal-i mesel, İrâd-ı mesel olarak da bilinir. Genellikle şiirde kullanılan veya şiirde kullanıldığı farz edilen bir söz sanatıdır. Bu söz sanatında şair, ilk dizede fikir söyleyip ikinci dizede fikrine kuvvet verecek özlü sözü getirerek bu sanatı yapmış olur.
irsal-i mesel de seçilen örnekler herkes tarafından bilinen, doğru olarak kabul görmüş, atasözleri ve özdeyiş gibi sözler ile üstat bilinen velilerden veya kelam erbabından alınmış hikmetli sözlerdir.
Nabî , Necati Bey , Koca Ragıp Paşa , Ziya Paşa gibi şairlerimiz irsal-ı mesel ve darb-ı mesellerde çok gzel örnekler vermişlerdir. Hikemi Tarz üslubunda şiirler yazan bir çok şair de atasözleri , özlü ve hikmetli sözlere yer vermeye özel önem vermişlerdir.
Cihan-ârâ cihan içindedir arayı bilmezler
O mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler Hayali Bey
Hayali düşmenin aldanma tevâzûlarına
Seyl dîvârın ayağın Öperek hıedm eyler Hayali Bey
Ehl-i dillerde bu mesel anılır
Kim ki çok söyler ise çok yanılır (Taşlıcalı Yahya)
Allah'a sığın şahs-ı halimin gazabından
Zirâi "Yumuşak huylu atın çiftesi pektir"
Bed-asla necâbet mi verir hiç üniforma
"ZerdCız palan ursan eşek yine eşektir" Ziyâ Paşa
Cihanda ihtiyar etsem n'ola uryan olup bir dost
Felek kimine atlas giydirir ömrüm kimine post (Cemali)
Esnafa da biraz insaf gerektir
Bal tutan parmağın yalar demişler”
“Geldimse n’ola ben şuara bezmine ahir?
Adet budur ahirde gelir bezme ekâbir… “ Nevî
Meclisindeki şairler ordusuna, en son ben geldimse ne olacak Adet budur ki, ekâbir olanlar meclise en son gelir.”
İrad-ı mesel de kullanılan sözlerin hepsi şairin başkalarından alıntı yaparak söylediği, atasözleri ve vecizeler olarak anlamak hatalıdır. Şairin kendisi de kendine ait olan özlü bir söz ortaya koyabilir. Yani şairin kendisi de hikmetli sözler oluşturabilir. Ayrıca şair bir atasözünü veya vecizeyi kendi şiirindeki vezne uydurmak zorunda kalarak değişik bir şekilde söylemek zorunda da kalabilir. Bu durumda fikir sabit kalmakla birlikte seçilen kelimelerin vb yeri değişebilir.
Örneğin :
Serv-i kaddindir cenân eyleyen gülşende pest
Bu mesel meşhurdur kim dest ber bâlâ-yı dest Hayali
Hayali bey bu beytinde Türkçesi el elden üstündür sözünü belki de vezne uydurmak için Farsça olarak “dest ber bâlâ-yı dest “ şeklinde söylemiştir.
İRSAL-İ MESEL ÖRNEKLERİ
Sözde darb-ı mesel irâdına söz yoktur.
Söz odur âleme senden kala bir darb-ı mesel Nabi
Kimse tâyin edemez âlemde
Kendi mahiyetini ra’yi ile
Münferid vasıta rü’yet iken
Göremez kendini dide bile Namık Kemal
Âyînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde Ziya PAŞA
Bed-asla necâbet mi verir hiç üniforma
Zer-dûz palan ursan eşek yine eşektir Ziya PAŞA
Ey güzellikle göğüne hûrşîd olan yakma bizi
Yerde kalmaz çün bilirsin dûd-ı âhı kimsenin ( NECATİ)
Dîde kan ağlar iken eylerem ağyâra niyâz
Suya gark olan kişi destini sunar mâra ( HAYÂLÎ )
Tok olanlar bilmez çektiğini aç kalanın
Sırtı pek kimseye ahvâl-i şitâ yaz görünür ( SAMİ )
Habîb eşiği rakîbe şeref verirdi velî
Çemende gezmek ile zağ andelîb olmaz ( NECÂTİ)
Ağyar elinden çekme gönül nâfile gamdır
Hasmın sitemin anlamamak hasma sitemdir ( NEFİ
Miyân-ı güft ü gûda bed-meniş îhâm eder kubhun
Şecaât arz ederken merd-i kıbtî sirkatin söyler ( KOCA RAGIB PAŞA
Darb-ı Mesel Nedir Durub- ı emsal Sav Atasözü
Mesel Misal Darb- ı Mesel Nedir Mesel Getirme
İrsal-i mesel Nedir ve Örnekleri
İrâd-ı Mesel Nedir ve Örnekleri
İrâd ve İrsal-ı Mesel Sanatı ve İzahlı Örnekleri
Atasözü Nedir Tüm Yönleriyle Atasözleri
Kaşgarlı Mahmud Divan-ı Lügat-üt Türk Deyim Atasözü Şiir Örnekleri
