Kafiye Nedir Kafiye Türleri
Kafiye Nedir ve Türleri
Kafiye Osmanlıca yazılışı~ قافيه
Kafiye’nin sözlük anlamı: Sözlük Her şeyin son tarafı. Tâbi olan şey, mısra sonlarındaki kelime ve mânâ uygunluğu, Manzum yazılan satırların ses bakımından sonlarının aynı olmasıdır. İman, güman, yaman gibi
Kafiyenin eş anlamlıları, uyak ve ayaktır. Kafiyeler kafiyeyi oluşturan seslerin sayısı yönünden türlere ayrılır.
ŞEKİL YÖNÜNDEN KAFİYE TÜRLERİ
a.Düz kafiye:
Kafiyelerin aaab, cccb, dddb gibi kafiyeli dizelerinin alt alta sıralandığı şiirlerde görünen kafiyelerdir. Halk şiirinde ilk dörtlükten sonraki dörtlükler genellikle düz kafiyelidir.
.........a
.........a
.........a
.........b
Dilber at kolların dola boynuma
Ölüm endişesi gelmez aynıma
Bir gece misafir eyle koynuna
Sabah oldu deyu kaldırma beni Karacaoğlan
Gelin der adım Huri
Kız da meleklerin biri
Gelin al çiçekli koru
Kız bahçede güle benzer Aşık Ömer ( 17. yy )
1. Çapraz kafiye:
Dörtlük sistemine göre yazılmış bir şiirde abab, cdcd, şeklinde sıralanmış yani 1. Dize ile 3. Dize, 2. dize 4. Dize kendi aralarında kafiyeli ise bu tip kafiyelere çapraz sıralı kafiye veya çapraz kafiye denir.. Bu tip kafiye genellikle bir şiirin ilk dörtlüklerinde bulunur.
...........a
...........b
...........a
...........b
Gönül gurbet ele varma
Ya gelinir ya gelinmez
Her güzele meyli verme
Ya sevilir ya sevilmez Karacaoğlan
Dil verip sevdiğim şivekar olsa
Sinesi bendleri çözülse dursa
Gayetle sevdiğim hüsnüdar olsa
Ruyinde benleri dizilse dursa Aşık Ömer ( 17. yy )
1. Sarma kafiye:
“Kafiyelerin birbirlerini, içine aldıkları dizelerde görülür.” Yani abba , cddc şeklinde sıralanmış bir dörtlüğün 1. İle 4. Dizeleri 2. Ve 3. Dizleri kendi aralarında kafiyeli ise bu tip kafiyelere denir.
..............a
..............b
..............a
..............b
Şafakla çöktü sapsarı karanlık
Gün bana veremli ten gibi ölgün
Muzdarip münzevi her geçen günün
Ardından ağarır muhayyel ışık
htiyar, elini bağrına soktu,
Dedi ki: "İstanbul muhasarası
Başlarken aldığım gaza yarası
İçinden çektiğim bu oktu.
SES SAYILARI VE YAPI BAKIMLARINDAN KAFİYE TÜRLERİ
a.Yarım kafiye:
Dize sonlarında rediften önceki kafiyeyi oluşturan ses tek bir tane ses ise buna yarım kafiye denir. Yarım karye genellikle tek bir sessiz olarak kabul edilir. Divan edebiyatında sesli harf iki ses değerinde sayıldığından tek bir sesliden oluşan kafiye yarım kafiye değil tam kafiye sayılır.
Ben o gece hem ağladım hem içtim
îki yıl diyardan diyara uçtum
Kayseri yolundan Niğde'ye geçtim
Uzaktan göründü Bor yavaş yavaş Bekir Sıtkı Erdoğan
Hakikat yolunu tutmuş gid eriz
Kemlik edenlere iy'lik ed eriz
Hazret-i Hüda'nın emrin tut arız
Rah-ı hakikatın rehvanıyız biz Aşık Ömer ( 17. yy )
b.Tam kafiye:
Dize sonlarında redif den önce ve redif dışında oluşan kafiye bir sesli, bir sessiz harften oluşuyorsa buna tam kafiye denir.
Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker
Gökten ecdâd inerek öpse o pâk altıı değer
Ben bu aşkın çile sini
Yanar çektim tüt er çektim
Yedim gonca sille sini
Bülbül gibi öt er çektim Everekli Seyrani
1. Zengin kafiye:
Dize sonlarında redif dışında oluşan kafiyedeki ses sayısı en az üç ses veya üç sesten de fazla ise bu tip kafiyelere zengin kafiye denir.
Dönsek mi aşkın şafağından
Gitsek mi ekâlîm-i leyâle
Bizden daha evvel erişenler
Ağlar bugün evvelki hayâle
Dönsek mi ne mümkün geri dönmek
Düştüyse gönüller bu melale Ahmed Haşim
Ertesi gün başladı gün doğmadan yolculuk,
Soğuk bir mart sabahı.. Buz tutuyor her soluk (Faruk Nafiz Çamlıbel)
Çeşmin yaşının yavuz u
Aksa doldurur havuz u
Oldum turna kılavuz u
Kâh bozuk kâh katar çektim Everekli Seyrani
d.Tunç kafiye
Kafiyelerin üç sesten fazla olması durumlarında anlamlı bir kelime de meydana gelebileceği bir kelime başka bir kelimenin için de geçebilir. Kelimelerden biri diğerini içine alabilir.. Bu durumda oluşa zengin kafiyeye "Tunç kafiye" denilir.
Ay asan kandil ini
Suya sarkan dil ini
Kinıi solgun sarışın kimi ak kimi kara
Kiminin arkasından görünüyor Ankara K. Kamu
Hey Emre'm Yunus biçâre
Bulunmaz derdine çâre (4 harf) Yunus Emre
Bu durumu cinaslı kafiye ile bir tutmamak gerekir.
e. Cinaslı kafiye:
Dize sonlarında yazılışları aynı, anlamları farklı olan kelimelerden oluşan kafiye türüdür
Cinaslar tek basit kelimeler ile yapılabildiği gibi yazılış birliğinden dolayı tunç kafiye şeklinde veya birleşik kelimelerle de kurulabilir. Hatta kelime gruplarıyla da
Bir evde varsa dü zen
O evde olmaz düzen
İlk dizede dü ( farsça da iki sayısı) zen ise kadın anlamındadır. "iki kadın" ikinci de "dirlik, düzenlik, intizam" anlamlarını taşırlar.
Bağ bana
Bahçe sana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfün teli bağ bana
Niçin kondun a bülbül
Kapımdaki asmaya
Ben yarimden vazgeçmem
Götürseler asmaya
Bilmem ki yaz mı gelmiş
Niçin açmış gül erken
Aklımı kayıp ettim
Nazlı yarim gülerken
Çapraz Kafiye Nedir ve Uyak Örnekleri
Yarım Kafiye Nedir ve Yarım Kafiye Örnekleri
Tam Kafiye Nedir ve Tam Kafiye Örnekleri
Zengin Kafiye Nedir ve Zengin Kafiye Örnekleri
Tunç Kafiye Nedir ve Zengin Kafiye Örnekleri
Cinaslı Kafiye Nedir Cinaslı Kafiye Mani Bayatı Mahnı Örnekleri
