Tam Kafiye Nedir ve Tam Kafiye Örnekleri

07.11.2019

Tam Kafiye Nedir ve Tam Kafiye Örnekleri

Kafiye, mısra sonlarındaki görev ve anlam bakımlarından farklı olan ama aynı seslerde oluşan ses benzerliklerine denir. Kafiyeler dize sonlarında redif olmadan da olabildikleri gibi rediften önce gelen ses benzerlikleridir.

Tam kafiye ise dize sonlarındaki kafiyeyi oluşturan ses benzerliğin iki sesten oluşmasıdır. Dize sonlarında biri sesli diğeri sessiz, görevce ve anlamca bir birlerinden faklı ama ses olarak benzeşen iki ses t tam kafiyeyi oluşturur.

Kafiyelerin rediflerden farkı redifin aynı görev ve anlamdaki ek, hece ve sözcüklerden oluşmasından kaynaklanır. Kafiyeyi oluşturan benzerlikler ise daha ziyade kelime köklerinde bulunması, yanı görevli ek olmamasıdır.

Kafiyeler genellikle farklı kelimelerdeki benzeşen seslerden oluştuğu, hatta farklı anlamlarda olan kelime köklerinde arandığı için halk şiirinde kafiyeye “ayak” denmektedir.

Kafiyenin Türk şiirindeki diğer eş anlamlısı ise uyak tır. Kafiye, uyak ve ayak dize sonlarındaki farklı anlam ve görevde olan genellikle de kelime köklerinde rast gelinen benzeşen seslerden oluşurlar.

Örnek

Yüz bin mihnet çektim bir dahi gerek
Çok ömür ister ki bir dahi görek
Har ettin içimi ey zalim felek
Aktı çeşmim yaşı sel oldu gitti

Kafiye kelime kökleri ile ekler arasında da olabilir.

Irak yollar yakın olsa

Her güzelde hakkım olsa

Dostum Lokman Hekim olsa

Sarsam yarayı yarayı

Dize sonlarındaki ( olsa ) aynı görev ve anlamlardaki seslerden ve olsa sözcüğünden oluştuğu için REDİFTİR.

Kafiye ise yakın, hakkım ve hekim sözcüklerindeki farklı kelime kökleri ve kelime köklerindeki farklı görevdeki eklerden oluşan ( - ın, ım hekim ) ın ve ım seslerinden oluşur.

Tam kafiyeye ulaşmak için elbette ki önce redifi bulmak ve rediften önce gelen ses benzeşmelerinin iki sesten oluşup oluşmadıklarına dikkat etmek gerekir.

Not 1: Türk şiirinde bir birlerine çok yakın olan sş, mn, td, kg , çc , bp, sessizleri ve bir birlerine yakın sesliler kafiye sayılamaktadır.

Not2: Türk şiirinde dize sonlarında redif olmayan tek bir sesli harf te iki ses değerinde yani tam kafiye sayılır.

TAM KAFİYE ÖRNEKLERİ

Âlemde bir devir dönüyor amma
Devr-i İngiliz mi Frenk mi bilmem
Halli kolay değil, pek güç muamma
Zâlim zulmü göğe direk mi bilmem Seyrani

Dörtlüğün 1. Ve 3. Dizeleri Amma ve muamma kelimeleri ile biter. Amma ve muamma anlamca ayrı iki farklı köktür fakat bu iki ayrı kelimenin son iki sesini oluşturan – ma sesleri farklı görev ve anlamdaki benzeşen seslerdir. Benzeşen ses ise iki tane olduğundan tam kafiyedir. Ve kafiyeden sonra redif yoktur.

2. ve 3. Dizeler Frenk mi bilmem , direk mi bilmem ile biter – mi bilmem redifi oluştururken Frenk ve direk sözcüklerinin sonundaki ( k ) sesi yarım kafiyedir.

Aşkımın sönmüyor, eyvah köz leri

Ne gecesi belli, ne gündüz leri

Dinleyene Seyranî'nin söz leri

Gerek değil midir, gerek mi bilmem

Dörtlükteki – leri ekleri redif, öz, üz üz ise tam kafiyedir. ( öü, ei, ) aynı sesli sayılabilmektedir.

Akan su serinden ola gör agâh

Serden agâh olan geda olur şah

Değirmenin çarhı zikr-i illallah

Hu ismin zikreder döne döne taş Seyrani

Benim sevdiğim dilberin

Gönlü çelik bağrı taş tır

Deli gönül nedir zarın