Kılların Canlanması Şiirlerde Yılan Saç ve Zülüf
KILLARIN CANLANMASI ( Yılan Saç ve zülüfler )
Eski devrilerde saçlar, kâküller ve saç kılları ile ilgili birçok batıl itikat vardır. Bu batıl itikatların pek çoğu kültürümüze başka kültürlerden de geçmiştir.
Divan edebiyatında saçlarla ilgi yapılan benzetmelerde bu inanç, itikat veya başka millerden gelen esatirlerin izleri bulunmaktadır. Örneğin saçların iki yanda iki yılan gibi durması, Acemlerin Dahhak destanı ve Greklerin Medusa efsaneleri ile ilgilidir. Bilindiği gibi Medusa saçları yılanlardan oluşan, gözleri ile erkekleri taşa çeviren efsanevi bir varlıktır. Dahhak’ın ise boynunu iblis öpmüş ve Dahhak’ın iki omzunda iki yılan peydah olmuştur. ( bkz Dahhak Efsanesi Şiirlerde Dahhak Gave Sahtiyan Önlük )
Saç tellerinin uzun bir müddet su içinde kaldığı vakit irileşip kalınlaşması eski edebiyatta saçların canlanacağına dair bir düşünce de oluşturmuştur. [1] Nitekim Orta Asya’daki birçok Türk kavminde “ Bataklık yere dökülen at kıllarının küçük su yılanları olacağına” , saçların kıyamet gününde dirileceğine dair inançları olduğu da bilinmektedir. Anadolu’daki kadınların yere dökülen saçlarını toplayıp yakmaları, taraklarda kalan saç tellerini yakarak imha etmeleri belki de kılların yılan olacağı zannından kaynaklı olmalıdır. [2] Kadınların baş taranırken dökülen saçları toplayıp, ölünce mezarlarına konması[3] için sakladıkları da Anadolu’nun batıl itikatlarındandır. Nitekim şaman Türklerde, kağan ölünce saçını kökünden keser mezarına atıldığı bilinen eski bir gelenektir. Yeni doğan bebeğin saçlarını saklamak gibi bir inancın izleri halen de gözükmektedir.
Ârızınızdan erdi âhir la’line zülf-i tavil
İşüdürüz müddet ile can bulur su içre kıl [4]
Eski devrilerde saç telleri ile büyüler, tılsımlar yapıldığı birçok şiirimizde de işlenen bir konudur
Tılısm-ı mâr idi kâkül cemâli gencine
Du‘â-yı seyf ile bozıldı ol tılısm ey yâr EMRÎ ( D. Edirne?, Ö. Edirne 1575 )
İnsana ait uzuvların canlanacağına dair çok eski inanç kalıntılarının olduğu da gözlemlenebilmektedir. Örneğin düşen bir “Diş “ kimsenin göremeyeceği bir yere saklanmalıdır.
Bir iki mısra ile ağzını yerler nâsın
Dûş’i Dahhak’taki ol iki Mâran şekli Hayali
Bir iki mısra ile öğütün ağzını yerler, tıpkı Dahhak’ın omzundaki iki yılan gibi
Başı dururken iki omzunda zülf- ü yar
Dahhak -var lebleri yetime acep gelir. Necati Bey
Saçları iki omzunda yılan başı gibi durur. Tıpkı acısını dindirmek isteyen Dahhak’ın bir yetime bakıp güldüğü gibi gülüyor.
Mûy Nedir Şiirlerde Sevgilinin Saçları
Kâkül Gisu Perçem Nedir Edebiyatta Sevgilinin Saçları
Dâr ve Berdâr Nedir Darağacı Sevgilinin Zülüfleri
Kemend Kırbaç Şiirlerde Sevgilinin Saçları
Kılların Canlanması Şiirlerde Yılan Saç ve Zülüf
Mâr Nedir Sevgili Hazine Tılsım ilişkileri
KAYNAKÇA
[1] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 318
[2] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s. 318
[3] https://www.beycan.net/721/batil-inanc-nedir-en-cok-bilinen-batil-inanclar-nelerdir.html
[4] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, s.318
