Kategoriler EDEBİYAT Edebiyat Terimleri MazmunlarKûhken Nedir Dağdelen Ferhat

Kûhken Nedir Dağdelen Ferhat

09.05.2018

Kûh –ken ( Dağdelen – Ferhat )

Osmanlıca yazılışı: kûh – كوه - ken كن

Kûh Farsça’da dağ anlamına gelir. ( bkz Kûh Nedir Şiirlerde Dağ Cibal Cebel ) Kûh sözcüğünün Arapçadaki karşılığı, Cebel, cibâl, Farsçadaki diğer anlamı Kûhsardır.

–ken كن ken kelimesi ise Farsça ve eski edebiyatta yaran, deşen, kazan anlamına gelir. Bu nedenle kûh –ken كن كوه dağ yaran anlamına gelmektedir. Bu tamlama ise Ferhat’ı ifade eden bir sıfat, bir unvan ve lakap haline dönüşmüştür.

Ferhâd, Şirin için önce dağları yarıp Şirin için süt yolu açmış, daha sonra Şirin’i elde edebilmek için Bisütûn ( bkz Ferhat ve Bî-sütûn Dağı Süt ve Su Kanalları ile Lale) dağını delmiş ama dağı yararak getirdiği bu sular her ikisinin de ölümüne neden olmuştur. Ferhat bu nedenle için kûh –ken كن كوه lakabı ile anılır. ( bkz Ferhad Kuhken Kimdir Şiir Dünyamızda Ferhat )

Eski edebiyatta daha ziyade Ferhat, Kûhken ile anılır. Ferhat ve deldiği dağlar çok çeşitli yerlerde gösterilse de mesnevilere göre Ferhat’ın deldiği dağ Bî-sütûn Dağıdır. Bisütun dağı daha çok efsanevi bir dağdır. Fakat İran’ın Hamedan kentinde kayalıkları sarplığı ve gayet dik oluşu ile meşhur, ipek yolu üzerinde bulunan, Kirmanşah’ın 26 km Batısında “Kirmanşah ile Hamedan arasında, Zağros Dağlarını kesen, biri Elvend’de diğeri Kangavar’da bulunan iki geçitten aşılan, düz bir ova üzerinde yükselen, Zağros Dağlarının otuz km uzağında bir plato üzerinde ve bin metre yüksekliğinde dik kayalardan oluşan bir dağ olarak da vardır.”[1] Bu dağ Ferhat’ın deldiği dağ olarak gösterilir. Bu gerçek Bisütun dağı eski iran medeniyetlerinden pek çok heykel, kabartma, eser gibi tarihi eserleri içinde bulunduran dik sarp ve kayalıkları ve arkeolojik kalıntıları ile meşhur bir dağdır.

Ferhad ile Şirin hikayelerinde Mehmene Banu yeğeni Şirin’e aşık olan Ferhat’ı yanına çağırır ve Bisütun dağını delerek şehre suyu taşıdığında Şirin’i vereceğini vaat eder. Ferhad, Bisütun dağını delmeye başlar. Suyu da getirmeyi başarır[2] ama öykünün sonu çok hazin bitecektir.
Olsaydı bendeki gam Ferhad-ı mübtelada
Bir ah ile verirdi bin Bisutunu bâdâ                    Fuzuli

Dağları Ferhâd anunçün hâk ile yeksân ider
Kim gam-ı Şîrîn içün dâ'im yeler efgân ider    Necati Bey

Ferhad yüz çevirdi dağlarda ah ederken
Yoksa değildi aciz bir Bîsütun elinden                Nevi

Hâkinin bir zerresi Ferhat’ın eylermiş fiğan
Bîsütun’da bir kişi çağırsa Şirin adını                    Hayali Bey

Deşt u kûha varalum nâle vü feryâd idelüm
Kays ile Kûh-kenün rûhlarını şâd idelüm             Şeyhülislam Yahya

Cahdan neyler biter kuh ise inler faş eder
Sırrını ey dil gerek caha gerek kuhsara di       Aşkî

Ey ki tigun cevherinden cirm-i kuha diişse aks
Hun-ı la'litıden ola harası yuz rengin mizab   Karamanlı Nizamî

Kûh-ı ‘aşkuñda olursam Ferhâd
Acıyup eyleye şîrîn lebi dâd                  Baki

Ferhat oldum bir lebleri Şirin'e
Büktü kametimi dal etti beni
Canım kurban ak gerdanın nuruna
Yaktı aşk oduna kül etti beni              SIDKI BABA ( Zeynel Abidin - AŞIK PERVANE)

İLGİLİ LİNKLERİMİZ