SABAHATTİN KUDRET AKSAL

HAYATI 

(d.25 Nisan 1920, İstanbul - ö.19 Nisan 1993, İstanbul) Türk şair, hikâyeci senarist ve yazar.

AİLESİ

Şairin ailesi, Manastır’dan İstanbul’a göç etmiş muhacirlerdendir. Kudret Aksal, 25 Mart 1920 tarihinde İstanbul’un Beşiktaş semtindeki Akaretler Caddesi’nde üç katlı bir evde doğmuştur. Babasının adı Saadettin, annesinin adı ise Asiye’dir. [1] Babası Milli Savunma Bakanlığında çalışmış olan Sadettin Bey’dir. [2] Sabahattin Kudret Aksal, Saadettin Bey’in Asiye Hanım’la yaptığı ikinci evliliğinden olan tek evladıdır. Aksal’ın anne tarafından dedesinin adı ise, Hacı İzzet Efendi’dir. Manastırlı olan Hacıİzzettin Efendi, oldukça zengin, varlıklı bir aileye sahiptir.[3] Saadettin Bey, kısa bir sure sonra ince hastalığa yakalanarak 1920 yılında vefat etmiş; bunun üzerine teyzesi Sabriye Hanım daha üç aylık bir bebek iken, yetim kalan Sabahattin Kudret’i ve annesini de yanına almıştır.

HAYATI

Beşiktaş Şark İdadisinde başladığı ilköğrenimini eski adı “Şark İdadisi” olan ve sonra “38. İlkokul” diye değiştirilen 38. İlkokulda bitirir. (1931) Işık Lisesine girer bu özel okulun öğretmenleri arasında Felsefe hocası olarak Hilmi Ziya Ülken, edebiyat hocası olarak da Ahmet Hamdi Tanpınar vardır. 1937'de Özel Işık Lisesi'nden mezun olmuştur.  Liseden sonra Bir yıl kadar Hukuk Fakültesi'nde devam eder. Bu okulu bırakarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne kayıt yaptırır. Lise yıllarından beri tanıdığı Munire Aksal da aynı bolümdedir. Aksal, mezun olur olmaz kendisi gibi subay çocuğu olan Munire Butun’le 1943 16 Aralık 1943’te evlenmiştir.[4] Ancak bu evlilikten çocukları olmayacaktır.

Liseden sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne girmiştir. Ancak bir yıl sonra bu bölümden ayrılır.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü 1943'te bitirir. Fakülte yıllarında edebiyat alanında ilk somut adımlarını atar. İlk şiirleri ve yazıları bu yıllarda iken yayınlanmaya başlar. İlk şiiri 1938’de Varlık dergisinde, ilk öyküsü 1940’ta Küllük dergisinde çıkmıştır. İlk şiirlerini memleketçilik anlayışı ile ve Cahit Sıtkı Tarancı tesiriyle yazmıştır. 1939 yılında Garip şiiri adını duyurmaya başlayınca 1941 den sonra Garipçilere ilgi duymaya başlar. Serbest şiir tarzı ile ilgilenerek bu tarzı benimser. Garip Şiiri ve Garip Şiiri Hareketietkisindeki espriye dayalı ilk şiirlerini  Serbest Şiir ( I. Yeni , Garip Şiiri ) ve serbest ölçü  ile yazmaya başlamıştır. Günlük yaşamın, küçük ayrıntıları ile Orhan Veli gibi gündelik hayattaki avareliklerini anlatan şiirler yazar.

1943-1948 arasında İstanbul’da İstiklal, Işık ve Boğaziçi liselerinde felsefe öğretmenliği yapar(.[5]

19 Eylül 1949 tarihinde Çalışma Bakanlığı, İstanbul Bölge Çalışma Müdürlüğü’nde çalışma müfettiş yardımcılığına “aday” memur olarak başlamış;6 Ekim 1950’den 24 Eylül 1951’e kadar aynı yerde “iş müfettişliği” görevini sürdürmüş; buradan İstanbul Belediyesi Müfettiş Muavinliği ’ne terfi ile tayin edilmiştir. Gazoz Ağacı adlı öykü kitabıyla 1955 yılı Sait Faik Faik Armağanı'nı kazanır.

1962’de İstanbul Belediyesi Teftiş Heyeti Müdürlüğü Müfettişliği ’ne atanmış; 1965’te İstanbul Belediye Konservatuarı Tiyatro Bölümü’nde toplam üç ay psikoloji-estetik öğretmenliği yapmıştır. 6 Ekim’de Belediye Müfettişliği ‘ne geri donmuş; 1966’da İstanbul Belediyesi Teftiş Heyeti Müdürlüğü Müfettişliği ‘ne ikinci kez atanmış; aynı tarih itibariyle İstanbul Belediyesi Konservatuarı

Tiyatro Bolumu Psikoloji-Estetik öğretmenliğine başlamış; emekliliğine kadar bu görevde kalmıştır. [6]Üsküdar Üçüncü Ortaokulu’nda Türkçe öğretmeni olarak başladığı Memuriyetini, yine öğretmen olarak yaklaşık 36 yıl sonra tamamlamış ve 6 Mayıs 1977’de kendi isteği ile emekliye ayrılmıştır.[7]

Emekli olduktan sonra 1980-1981 yıllarında Güzel Sanatlar Akademisi Ahmet Haşim Kürsüsünde estetik ve psikoloji dersleri verir.

19 Nisan 1993 tarihinde İstanbul'da ölmüştür. Şairin na’şı, Üsküdar'da Karaca Ahmet mezarlığına defnedilmiştir [8]

EDEBİ KİŞİLİĞİ

 İlk şiiri 1938’de Varlık dergisinde, ilk öyküsü 1940’ta Küllük dergisinde çıkmıştır. İlk oyunu Evin Üstündeki Bulut 1948’de oynanmış, 1940’lardaki  Serbest Şiir I.Yeni Garip Şiiri  edebiyat hareketi içinde yer almıştır. Günlük yaşamın, küçük ayrıntıların avareliklerin şairi olmuş, Cahit Sıtkı Tarancı etkisiyle hece vezni ve uyak kullandığı ilk dönem şiirlerinden sonra Garip akımı  Oktay Rıfat ve Orhan Veli'ye yakınlaşmıştır. “Özellikle ilk şiirinin yayımlanmasından sonra Yaşar Nabi V’nin çıkardığı “Varlık”Dergisiyle Hilmi Ziya’nın sahibi olduğu “İnsan” dergisi ve Ahmet İhsan’ın Servet-i Fünuna sürekli yazan şair ve yazarlarla kısa surede tanışmış; Beyoğlu’ndakiKahvehane ve meyhanelerde yapılan şiir sohbetlerine katılmış;  Sait Faik Abasıyanık’la, Cahit Sıtkı Tarancıyla, Sabahattin Batur’la, Nevzat Sudi’yle, Naim Tirali’yle Celal Sılay’la vb. bircok şairle tanışma fırsatını bulmuş ve zamanlarının büyük bir bölümünü buralarda geçirmiştir.  [9]

 “ Şiiri bir matematik olarak gören bir anlayışla”  yazmaya başlamıştır. “ şiir, onun için büyülü, gizemli, coşku verici bir matematiktir. Çözüldükçe gizemleri ortaya çıkan, insanı heyecanlandıran bir imgeler bütünüdür.”[10]

Bir  dönemde Garip şiirinden  uzaklaşan şair  İkinci Yeni Şiiri  havasına girer. Kendisine özgü bir biçimde insan-doğa ilişkisine felsefe düzleminde yaklaşır. Son dönemlerindeki şiirlerinde ise ölçü ve kafiyeye önem vermemekle birlikte uyuma önem veren soyutlamalara ilgi duyan, II. Yeni şairlerinin aksine noktalama işaretlerini kullanan, kendine özgü bir şair olmayı başarmıştır.  

1960 lardan sonra  düşünce yönü ağır basan şiirlere yönelmiş [11] 1976 sonrasında ise yalınlığı elden bırakmadan dilde derinlik arayışına başlamış,. Şiirlerinde kent insanlarının gündelik ilişkilerini, saçmalıklarını, çatışmaya varan tartışmalarını ele almıştır.

İlk öyküsü 1940’ta Küllük dergisinde çıkmış olan yazar  sayı olarak daha çok oyun yazmış, şair olarak da tanınmıştır. Gazoz Ağacı adlı öyküsü ise yazarın olgunluk döneminde yazdığı bir esridir.  Öykü ve oyunlarında ise psikolojik öğeleri ve biçim arayışlarını öne çıkarmıştır. Sabahattin Kudret Aksal, olaylardan ziyade sıradan insanların anlık kesitlerini yazmayı tercih eden bu nedenle Çehov Tarzı kesit hikâyelerinin benzeri öyküler yazan bir öykücüdür. Öykülerinde Avare insanların anlık hallerinden yola çıkarak sıradan insanların aile içindeki sarsıntıların, yakınların ölümünü, uğradıkları ihanetleri dile getiren yazar, bunları yaparken de daha ziyade çocukluğunda ve ilerleyen yaşamında gözlemlediği olaylardan faydalanmıştır[12]

 Çeviriler ve sanat üzerine yazılar da yayınlamış üretken bir şair tiyatrocu ve yazar olmuştur. Eserleri: Adam Sanat, Aile, Argos, Ayda Bir, Beş Sanat, Çağdaş, Çağrı, Düşün, Değirmen, Demet, Devlet Tiyatrosu, Doğu ve Batı, Doğuş, Dost, Esi, Evrim, Gösteri, Gün, Gergedan, Hakikat, Hamle, İnsan, İşte, İnsan, Küçük, Kültür Dünyası, Karşı, Kaynak, Kitaplar Dergisi, Kurun, Küllük, Mavi, Milliyet Sanat, Nokta, Oluş, Oluşum, Oyun, Pınar, Papirüs, Saçak, Sanat Olayı, Servet-i Fünun, Ses, Sokak, Soyut, Şadırvan, Türk Dili, Türk Dili Dergisi, Türk Edebiyatçılar Birliği Yıllığı, Varlık, Yücel, Yürüyüş, Yaprak, Yaratış, Yazko Edebiyat, Yeditepe, Yeni İnsan, Yeni İnsanlık, Yeni Dergi, Yeni Edebiyat, Yeni Sanat, Yeni Ses, Yeni Ufuklar, Yeni Yaprak, Yeni Yol, Yenilik, Yenilikler, Yirminci Asır, Yusufçuk gibi dergilerde ve Vakit, Vatan, Türk Sesi, Yeni İstanbul, Akın, Cumhuriyet, Türk Tiyatrosu, Yeni Memleket gibi süreli yayınlarda çıkmıştır.
 

ESERLERİ

Şiirleri

·         Şarkılı Kahve (1944)

·         Gün Işığı (1953)

·         Duru Gök (1958)

·         Elinle (1962)

·         Eşik (1970)

·         Çizgi (1976)

·         Şiirler (1979, toplu şiirler)

·         Zamanlar (1982)

·         Bir Zaman Düşü (1984)

·         Şiirler (1988, toplu şiirler)

·         Buluşma (1990)

·         Batık Kent (1993, ölümünden sonra, son şiirleri)

·         Bir Gün İstanbul

·         Bir Resimde Atatürk,

·         Atatürk Anadolu'da Anadolu'muz

·         Anadolu'muz

Öykü

·         Gazoz Ağacı, Yaralı Hayvan

 Oyunlar

·         Evin Üstündeki Bulut (oynanışı: 1948)

·         Şakacı (1952)

·         Bir Odada Üç Ayna (1956)

·         Tersine Dönen Şemsiye (1958)

·         Kahvede Şenlik Var (1966)

·         Kral Üşümesi (1970)

·         Bay Hiç - Sonsuzluk Kitabevi (1981)

·         Önemli Adam (1983)

·         Önemli Adam

·         quasimedo elmeraldo'nun oyunu

Deneme

·         Geçmişle Gelecek (1978) Ayrıca, Paul Éluard ve Charles Baudelaire’den şiirler çevirdi

Ödülleri

·         1999 İstanbulu dinliyorum

·         1955 Sait Faik Armağanı Gazoz Ağacı’yla (Haldun Taner ile paylaştı)

·         1957 Türk Dil Kurumu Ödülü Yaralı Hayvan ile

·         1965-1966 Ankara Sanatsevenler Derneği ödülü Kahvede Şenlik Var ile

·         1980 Yeditepe Şiir Ödülü Şiirler ile

·         1980 ve 1987 Avni Dilligil Tiyatro ödülleri

·         1985 ENKA Öykü Ödülü "Vav'lar" ile

·         1990 Sedat Simavi Ödülü

·         1990 Kültür Bakanlığı Tiyatro Onur Ödülü

·         1992 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü

·         2000 Sonsuzluk Kitapevi Başarı Ödülü[13]

Kaynakça

·         [1] DR. NURULLAH ÇETİN, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabahattin-kudret-aksa

·         [2] Gülfidan KESER,  SABAHATTİN KUDRET AKSAL’INTİYATROLARI VE TİYATROCULUĞUFIRAT ÜNİV.SBE TDE.A.B. DALIYÜKSEK LİSANS TEZİ, Elazığ 2007, shf,5

·         [3] Gülfidan KESER,  SABAHATTİN KUDRET AKSAL’INTİYATROLARI VE TİYATROCULUĞUFIRAT ÜNİV.SBE TDE.A.B. DALIYÜKSEK LİSANS TEZİ, Elazığ 2007, shf,5

·         [4] Gülfidan KESER,  SABAHATTİN KUDRET AKSAL’INTİYATROLARI VE TİYATROCULUĞUFIRAT ÜNİV.SBE TDE.A.B. DALIYÜKSEK LİSANS TEZİ, Elazığ 2007, shf,5

·         [5] DR. NURULLAH ÇETİN, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabahattin-kudret-aksa

·         [6] Yılmaz, Arif (2010). Sabahattin Kudert Aksal-Hayatı, Sanatı ve Şiirleri Üzerinde Bir Araştırma. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

·         [7] Gü lfidan KESER,  age, ( Elazıg-2007) shf.10-12

·         [8] Sabahattin Kudret Aksal". Milliyet.com.tr. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012

·         [9]  Gü lfidan KESER,  age, ( Elazıg-2007) shf.10-11

·         [10] Gü lfidan KESER,  age, ( Elazıg-2007) shf. 17

·         [11] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler, Elips Kitap, 2005, Ankara  s.38

·         [12] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cehov-tarzi-durum-kesit-hikayeciligi-ve-ornekleri/75666

·         [13]  https://tr.wikipedia.org/wiki/Sabahattin_Kudret_Aksal