Minyatür Nedir ve Özelikleri
Minyatür, İngilizce: adj. miniature, cameo, pocket, vest pocket, Latince, miniare, Fransızca, miniature Sözlükte " MİNYATÜR " kelimesinin anlamı:
1. Çoğunlukla eski yazma kitaplarda görülen, ışık, gölge ve oylum duygusu yansıtmayan küçük, renkli resim
2. Kâğıt veya parşömen üzerine yapılmış küçük resim.
3. Bir şeyin küçük ölçekte kopyası ya da benzeri anlamına gelmektedir.
Minyatür, kâğıt, parşömen, fildişi veya madeni bir yüzeye sahip çeşitli malzemeler üzerine küçük boyutlu resim yapma Sanatıdır.
Minyatür kelimesi yaygın olarak matbaanın icadından önce, el yazması kitapları süslemek için yapılan küçük ebatlı Resim anlamındadır. Latince miniare kelimesinden gelen minyatür, Latin dilinde kırmızı ile kitabın başlıklarını yazmak manasını ifade eder. Fakat geçen zaman içinde bu anlamından genişleyerek kitabı süsleyen resimlere minyatür denilmeye başlanmıştır. Orta çağda yazma kitapların fasıl başlarındaki tezyinatta kullanılan' boyanın esası «Minium}) olduğu için o teyyinata «Minyatün) adı verilmiştir.[1]
Minyatür ile Tezhip arasında köken bakımından yakın bir alaka vardır. Çünkü tezyinata altın ve gümüş karıştırılarak yapılan süslemeler ile tezhip sanatı ortaya çıkmıştır. Tezhip Sanatının kelime olarak Türkçe Arapça ve Farsça da karşılığı bulunmuş olmasına rağmen Minyatür kelimesinin Türkçede, Arapçada ve Farsçada karşılığı yoktur. Türkçede minyatür kelimesinin tam karşılığı olmamakla beraber, Osmanlı sanatında minyatür kelimesin karşılamak için hürde-nakş birleşik kelimesi kullanılmıştır.
Bu sanatın ilk örneklerine eski çağda Mısır’da rastlanır. Yunan ve Roma’daki yazma kitaplarda da minyatürlerin varlığı çok az da olsa görülebilmektedir.
Minyatür, Avrupa ülkelerinde ve ortaçağda Hıristiyanların dini veya dindışı konularda yazılmış kitaplarını minyatürlerle süsleme geleneği ile kitapları süsleme maksatlı olarak yayılmaya başlamıştır. [2]Avrupa kültüründe Gotik Resim saantının ortaya çıkışı ile Minyatür sanatında gerileme dönemi başlar, harfleri çok süslü yapmakla şekillenen ve azalmaya başlayan minyatür yapma geleneği, Avrupalıların kültüründe matbaanın ortaya çıkması ile yavaş yavaş terk edilir.
Eski el yazması kitapları boya ve yaldızla süsleme sanatı olarak şekillenen bu sanat ÇİN medeniyetinde de görülmüştür. Kimi araştırmacılar bu sanatın Çin lilerden Türklere ve İranlılara geçtiği şeklinde düşünmektedir. Bu sanat Bizanslılarda, Araplarda, Hindistan’da, Türklerde de Uygur lardan başlayarak (Mani dini zamanından) Gazneliler’de, Selçuklu ularda, Timur döneminde, Osmanlılar da görülmüştür. ( bkz: Selçuklu İlhanlı Safevi Özbek ve Babür Devletlerinde Minyatür)
Minyatürler, sanat bakımından çok, kitaptaki konuyu açıklayan ve gerektiğinde en ince ayrıntılar üzerinde durulan resimlerdir. Gözden çok fikre hitap etmeyi ön plânda tutmuştur. Derinlik yoktur. Resmin ön ve arka plânında ve boy farkı ile görünmesi gerekenler, minyatürde, aynı boyda, fakat öndekiler üstte olmak üzere resmedilir.
Esasında minyatür tam olarak küçük resim sanatı anlamında değildir. “Minyatürü “ Mignom “kelimesi ile karıştırırlar ve minyatürün ufak resim, yani minyon olduğunu zannederler. Hâlbuki bu düşünce yanlıştır. Eğer minyatür kelimesi minyon kelimesinden gelmiş olsaydı her ufak yapılmış resme ve fotoğrafa minyatür denmesi gerekirdi.” [3]
Bu bakımdan Minyatürü, “ hususi bir üslupta yapılmış olan resimler” olarak kabul etmek gerekir.
Minyatürler resim sanatının bilnen tekniklerinden farklı olarak yapılan resimlerdir. Minyatürlerde perpektif, derinlik uyum ve oran yoktur. Işık - gölge ve perspektif gibi teknik konular minyatürlerde görülmez. “Minyatürde resmetme sanatının birçok fenni kaideleri ihmal edilmiştir; mesela perspectif, anatomi, proportion, ışık-gölge gibi kaidelerden vazgeçilmiştir. Fakat bunların yerine incelik, renklerin ahengi, .mevzuun sarihliği, boyaların dayanıklılığı ve parlaklığı gibi daha güzel şeyler konulmuştur” [4]Minyatürlerde, aynı mekânda bulunan cisimler, insanlar evler şehirler gemiler vb farklı bakış açılarından görülmüşçesine çizilebilir.[5]
Minyatür sanatçıları resim sanatının inceliklerini ve denge unsurlarını kullanmaz. Minyatürlerde uzak ve yakın olgusu yoktur. Bir minyatürde nakkaşın hem yukardan hem cepheden hem de kuşbakışı görüntüleri birlikte kullandığı görülebilir. “Perspektif e ve planlara, yani ilmi kaidelere ve tersimata riayet etmiş olsaydı, ön plandaki şahısla ve eşyayı tersim eder, ikinci ve üçüncü planları ihmal etmek mecburiyetinde kalırdı.” [6]Minyatürlerde canlı - cansız varlıkların kalıplaşmış biçimleri stilize edilmiş olarak resmedilir.
Miyatürde perspektif ve ışık gölgelendirmesi yapılmaz. MİNYATÜR , ışık, gölge ve perspektif(boyutlandırma) verilmeden yapılan resim sanatıdır. Miyatür de perspektif yoktur. Figürler birbirini kapatmaz. Geride kalanlar yukarı doğru çizilerek ön ve arka oluşturulur. Kişilerin önemine göre orantı kurmak, manzara ve mimari yapılarda boy farkı yaratmamak, detayları bütünüyle göstermek, altın ve gümüş kullanmak başlıca özellikleridir. [7]
Minyatürde doğallık veya resmedilen objenin gerçek hayattaki orantıları veya değer ölçüleri göz ardı edilir. Minyatürler (duvara asılacak) resim olarak değil, konu açıklamak için (illüstrasyon) çizilen resimlerdir. “Minyatürde proporsiyon yoktur; çünkü minyatür, şiirdeki mecazların yerini tuttuğundan" onları aynen yaratmak ister; mesela şair, sevgilisinin ağzını mevhum bir nokta, yanaklarını elma,; gözlerini bağdem, belini bir kıl kadar ince, boyunu servi gibi tahayyül ederek nazma çekmiştir” [8]Minyatürlerde önemli kişiler, olaylar daha ön planda ve diğerlerine nazaran boyut olarak daha büyükçe çizilirler.
Levni’den sonra, doğu tarzından uzaklaşan Osmanlı MİNYATÜR SANATI realizme yönelmeye başlamış, tabiat unsurlarını stilize eden nakkaşlar azalmıştır. On dokuzuncu asırdan sonra Avrupa resimlerine meyl etme özelliği artmıştır.
BAZI MİNYATÜR BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ
Seyyid Lokman Aşuri ZÜBDET ÜT TEVARİH
Şehinşahname ve Minyatürleri Seyyid Lokman ve Nakkaş Osman
Seyyid Lokman Aşuri Hayatı ve Eserleri
Seyyid Lokman Aşuri ve Minyatür Eserleri
Matrakçı Nasuh ve Nakkaş Osman
Şehnameci Talikizade Mehmet Suphi Hayatı ve Eserleri
Şehinşahname ve Minyatürleri Seyyid Lokman ve Nakkaş Osman
Üstat Nakkaş Osman Hayatı Hakkında Tespitler
Matrakçı Nasuh ve Nakkaş Osman
KİTAB- I SİYER-İ NEBİ VE MİNYATÜRLERİ
Alaeddin Ali Çelebi'nin Minyatürlü Humayunname Nüshaları
Az Bilinen Selçuklu ve Osmanlı Minyatürcüleri İle Eserleri
ÇAĞDAŞ TÜRK MİNYATÜRÜ VE MİNYATÜRCÜLERİ
Hariri Makâmât Adlı Eseri ve Minyatürleri
İlhanlı Safevi Özbek ve Babür Devletlerinde Minyatür
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyatur-un-teknigi-huseyin-t-ahir-zade-behzad/112312
[2] https://minyatur.nedir.com/
[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyatur-nedir-dogu-bati-kulturlerinde-minyatur/110691
[4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyatur-un-teknigi-huseyin-t-ahir-zade-behzad/112312
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyatur-nasil-yapilir/112315
[6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyatur-un-teknigi-huseyin-t-ahir-zade-behzad/112312
[7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyatur-nasil-yapilir/112315
[8] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/minyatur-nedir-dogu-bati-kulturlerinde-minyatur/110691
