Murabba Nedir Mütekerrir ve Müzdeviç Murabba
Murabba Nedir Mütekerrir Müzdeviç
Yazıda murabba nedir, murabbanın Osmanlıca yazılışı, murabba’nın eski ve yeni sözlüklerdeki anlamları, murabba nazım şekli, murabba ve gazel ilişkisi, musammat, müzdeviç ve mütekerrir murabbalar, murabbaları ile ünlü şairlerimiz ve murabba örnekleri yer almaktadır.
Osmanlıca yazılışı murabba - مربع
Murabba Farsça’daki dört sayısını ifade eden ve rub kökünden gelen ve Arapçada dörtleme, dörde çıkarılmış anlamında kullanılan isim soylu bir sözcüktür. Murabba sözcüğü divan şiirinde bir nazım biçimin adı olmuş ve bu nazım biçimin ifade eden bir terim haline de gelmiştir.
Osmanlıca lügatlerdeki anlamı: terbi’olunmuş, dörde çıkarılmış, dörtlü, dört şeyden olma, dört köşeli [1]anlamlarına gelmektedir. Dört köşeli anlamı ile geometride de bir terim olmuş Arapça ve Farsçada kare anlamında da kullanılmıştır. , Farsça da “carre murabba-i tâmıtı “ tam kare anlamındadır.
DİVAN ŞİİRİNDE MURABBA
Divan şiirinde murabba dörtlük nazmım biriminden oluşan rubaiden farklı şekilde kafiyeleşen 3 ila 7 bendden oluşan bir nazım şeklidir. Lakin murabba beyitlerin üzerine iki dize eklenerek inşa edilen bir nazım şekli olduğu için esasında gazele bağımlı veya gazelin arttırılmış şekli olan bir nazım biçimi olarak kabul edilmelidir.
Bu nedenle Murabba’yı gazelin beyitlerine ikişer dize ilave edilerek dörtlenmiş bir gazel olarak ifade etmek mümkündür. Şu halde murabbanın esası bir gazel olmaktadır. Gazelin beyitlerine eklenen dizeler ise gazel beytinin ilk dizesi ile kafiyeli olurlar şu halde murabbaların kafiye düzenleri
aaaa-
bbba-
ccca-
ddda-
eeea...
Şeklinde olmaktadır.
Murabbalar elbette ki gazele bağımlı olmadan, gazel harici ve müstakil olarak da yazılabilir. Buna mukabil müstakil yazılmış murabbalar da kafiye örgüleri bakımından gazelin arttırılmış şekilleri olan murabbalar ile aynı kafiye şemasına tabidir.
Murabbaların konusu hali ile gazelin konularına benzer konulardadır. Yani murabbalarda daha çok aşk, şarap, eğlence, tabiat, dini tasavvufi konular işlenmiştir. Sosyal konular içeren, didaktikl , öğretici hikemi konulu murabbalar da yazıldığı gibi, murabba nazım biçimi ile mersiyeler de yazılmış , şehirleri öven murabbalara da rastlanmıştır.
MÜTEKERRİR MURABBA
Murabbaların son dörtlüklerindeki dizeler aynı dizeler ise, yani bir murabbanın ilk dörtlüğündeki son dize ( murabbanın 4. mısrası) her dörtlüğün sonunda aynen tekrar ediyorsa buna mütekerrir murabba denmektedir. Mütekeririn sözcük anlamı ise tekrar eden demektir.
Perişan halin oldum sormadın hal-i perişanım
Gamından derde düştüm kılmadın tedbir-i dermanım
Ne dersin rüzgarım böyle mi geçsin güzel hanım
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım
Esir-i dam-ı aşkın olalı senden vefa görmem
Seni her kanda görsem ehl-i derde aşina görmem
Vefa vü aşinalık resmini senden reva görmem
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım Fuzuli
….
MÜZDEVİÇ MURABBA
Murabbaların veya bir murabbanın son dörtlüğündeki mısra, murabbanın diğer dörtlüklerinin son dizelerinde aynen tekrar etmiyorsa, yanı her dörtlüğün son dizesi tekrar edilmeyen farklı bir dize ise bu tip murabbalara müzdeviç murabba denir.
Bana dünyada ya Rab demezem tac ü hilafet ver
Ya sultanı cihangir eyleyüp küll-ü riyaset ver
Ya bir şah –ı Süleyman’a Asaf kıl vezaret ver
Ya erbabı menasıp gibi bir özge siyadet ver
Cihanı ehline sevk eyle bana şevk ü halet ver
Kesafet kalbi zeng etse musaykal kıl letafet ver
Kemal’i fazl u kut u layemut ile saadet ver
Dem- i âhirde imân dünya da sabr u kanaat ver. Şair Fevri( Ahmet 16 yy )
MURABBA VE MUSAMMAT İLİŞKİSİ
Bendlerle yazılmış olan ve konu bütünlüğüne sahip olan murabbalar musammat olarak da adlandırılır. Bir murabba tüm dörtlükleri ile konu bütünlüğüne hazi ise buna musammat murabba da denir.
Türk divan edebiyatında Ahmet Paşa , Necati, Mesihi, Yahya Beg, Aşki, Muhubbi, Nev’i, Hayali, Hayreti, Taşlıcalı Yahya Bey, Fevri, Usuli, Adli, Fuzuli, Nedim, Esrar Dede, Şeyh Galib ve Namık Kemal murabba türünde en başarılı örnekler vermiş olan şairlerdir. Azerbaycan Edebiyatında ise Halili murabbaları ile ünlü bir şair olmuştur.
İLGİLİ LİNKLER VE KONULARIMIZ
Mütekerrir Müzdeviç ve Musammat Murabba Örnekleri
Muhammes Örnekleri Müzdeviç Mütekerrir
Muhammes Nedir Müzdeviç ve Mütekerrir Muhammesler
Musammat Nedir Musammat Nazım Biçimleri
Müseddes Nedir Özellikleri ve Müseddes Örnekleri
Müseddes Nedir Mütekerrir Müzdeviç Müseddes Örnekleri
Muaşşer Nedir Müzdeviç Mütekerrir Muaşşer ve Örnekleri
KAYNAK
[1] TDK https://kelimeler.gen.tr/murabba-nedir-ne-demek-225410
