Müseddes Nedir Özellikleri Örnekleri
MÜSEDDES NEDİR VE ÖZELLİKLERİ
Osmanlıca yazılışı müseddes : مسدس
Müseddes sözcüğü Arapça kökenlidir ve altı rakamı ile ilintili sözcükler üretilen “sds “ kökünden gelmektedir.Müseddesin sözlük anlamları: altı kısımdan meydana gelmiş. Altılı. Altıgen. Şekillerindedir. Bu nedenle bir manzumeye iki veya dört dize ilave ederek amnzumeyi altı dizeli müseddes haline getirmek anlamındaki tesdîs ile altılı anlamına gelen sids سدس , sözcüğü ile aynı kökten gelmektedir.
Altıgen anlamı ile matematikte, bir terim olmuş, edebiyatımızda ise her bendi altı dizeden oluşan altılı bendlerden meydana gelen musammat anlamında bir terim haline gelmiştir.
Divan edebiyatında aynı vezinde ve ölçüde her bendi yani her bölümü altı dizeden oluşan şiir biçimine denir. Bir başka deyişle nazım birimleri altışar dizelik bentlerden – bölümlerden - oluşan ilk bendindeki altı dize de aynı kafiye ile kafiyeli, öbür bentlerindeki dizelerin ilk dört mısrası kendi arasında son iki mısrası ise ilk bent ile kafiyeli musammat nazım şekilleridir.
Müseddesler bentleri altışar dizeden oluşan musammatlardır.Müseddesler beş ila yedi bentten oluşan bir nazım şeklidir. Buna rağmen bazan on iki bende kadar uzatılmış müseddeslere de rastlanır.
Bu şekildeki müseddeslerin kafiye şeması şu şekildedir: aaaaaa-bbbbcc-ddddee-ffffggg/ bbbbca-ddddca-
Bu tip müseddeslerde her bendin ilk dört mısraları kendi aralarında kafiyeli iken diğer bentlerin beşinci ve altıncı dizeleri ise kendi aralarında kafiyeli olmuş olurlar.
MÜTEKERRİR MÜSEDDES
Her bendinin beşinci ve altıncı mısraları her bende olduğu gibi tekrar ediyorsa bu tip müseddeslere tekerrürlü, nakaratlı yani mütekerrir müseddes denir. Türk şiirinde müseddeslerin mütekerrir olanları daha çok kullanılmış, terkibibend gibi son iki mısraı kendi arasında kafiyeli olan bu tip müseddesler daha çok yazılmıştır. Bu nedenle müzdeviç müseddeslere daha az rastlanılır.
MÜZDEVİÇ MÜSEDDES
Buna mukabil ilk bendi kendi arasında kafiyeli sonraki bentlerinin ilk beş mısrası kendi arasında 6. Mısrası ise ilk bend ile kafiyeli müseddesler de vardır.
Bu tip müseddeslerin kafiye şeması şu şekildedir: aaaaaa-bbbbba-ccccca-ddddda..
Divan edebiyatında son iki yani beşinci ve altıncı mısraları kendi aralarında kafiyeli olan müseddesler de vardır Bu tip müseddeslerin kafiye düzenleri: aaaavy bbbbvy ccccvy şekillerindedir.
Müseddesler pek çok konuda yazılmış ama ağırlıklı olarak müseddeslerde tasavvufi ve felsefi konular işlenmiştir.
Türk edebiyatında müseddes nazım şeklini en çok kullanan şeref hanımdır. Şeref Hanım’dır. Şeref Hanım’ın divanında 22 müseddes yer almaktadır. Rûhî-yi Bağdâdî’nin ve Cevrî’nin divanlarında yedişer, Şeyh Galip ’in divanında sekiz müseddes yer alır. Bunların dışında Nevizade Atai ,Nedim ve Namık Kemal ’in de müseddesleri vardır.
MÜTEKERRİR MÜSEDDES ÖRNEKLERİ
Tedbirini terkeyle takdir hüda'nındır
Sen yoksun o benlikler hep vehm ü gümanındır
Birden bire bul aşkı bu tuhfe bulanındır
Devran olalı devran erbab-ı safanındır
Aşıkta keder neyler gam halkı cihanındır
Koyma kadehi elden söz pir-i muganındır
Meyhaneyi seyrettim uşşaka mataf olmuş
Teklif ü tekellüften sükkanı maaf olmuş
Bir neşe gelüp meclis bi havf u hilaf olmuş
Gam sohbeti yad olmaz meşrebleri saf olmuş
Aşıkta keder neyler gam halkı cihanındır
Koyma kadehi elden söz pir-i muganındır Şeyh Galip
……..
KEDİ ( Mütekerrir Müsededdes )
Kiseyi kapsa dökerdi yere hep pareleri
Ciğere işler idi tırnağının yâreleri
Koşturur oynar idi kukla gibi fareleri
Deliğe sokmaz idi bir gün o âvâreleri
Kedimi gaflet İle fare-i idbar yedi
Buna yandı yüreğim ah kedi, vah kedi!
Ürperir tüyleri bir kere deyince mırnav .........
Korkudan başlar idi lerzişe bakkalla manav
Saldırır yerdi adamı bulmaz ise başka bir av
Yüzünü görse köpekler diyemezken hav hav
Kedimi gaflet ile fare-i idbar yedi
Buna yandı yüreğim ah kedi, vah kedi! Namık Kemal
Müseddes Na'tı Şerif-i Nebevî
Sultan-ı rûsül şâh-ı mümeccedsin efendim,
Bî-çârelere devlet-i sermedsin efendim,
Divân-i ilâhide ser-âmedsin efendim,
Menşur-ı 'le-amrük'le müeyyedsin efendim.
Sen Ahmed ü Mahmud u Muhammedsin efendim,
Hak'dan bize sultân-ı müeyyedsin efendim.
Hutben okunur minber-i iklim-i bekâda,
Hükmün tutulur mahkeme-i rûz-ı cezâda,
Gülbank-i kudümün çekilir arş-ı Hudâ'da,
Esmâ-i şerifin anılır arz ü semâda.
Sen Ahmed ü Mahmud u Muhammed'sin efendim,
Hak'dan bize sultân-ı müeyyedsin efendim.
………………
Fâ’ilâtün Fâ’ilâtün Fâ’ilâtün Fâ’ilün
Eyleyip hicrüñ beni hem-hal-i Kays u Kuh-ken
Gerçi olmuştur bezmpeygule-i derd ü mihen
Herkesiñ halince var eylenesi ey sìm-ten
Künc-i mihnetde beni tenha mı sandın şimdi sen
Kande bir Gam [yarsız kalsa benimle yâr olur
Bir bela kim sahibin bulmaz baña gam-hâr olur]
Çıksam eflake eğer Àh-ı şerer-barım gibi
Zìr-i hâke girsem eşk-i çeşm-i h’unn-bârım gibi
Bulur elbette yine baht-ı siyeh-kârım gibi
Gam-kusarım hem-demim yârim vefa- darım gibi
Kande bir gam yarsız kalsa benimle yâr olur
Bir bela kim sahibin bulmaz baña gam- hâr olur]
Müptelayı aşk olaldan hâtır-ı Àşufte- hâl
Deşt-i vahşetdür Ata’i ì menzilim Mecnun-misal
Uzlet etmiş-iken cihanda kılmağa def-i melal
Gussã vü gamdan yine kurtulmağa yoktur mecal
Kande bir Gam [yarsız kalsa benimle yâr olur
Bir bela kim sahibin bulmaz baña gam-hâr olur] Nevizade Atai
( EMİR KAYA , MECMUA-İ EŞ’ÂR, T.C. İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, YÜKSEK LİSANS TEZİ, HAZİRAN 2013 )
MÜTEKERRİR MÜSEDDES – ( Nedim’den )
1.Gam-ı hâlinle genc-i aşk miskiyyü'l-hıtâm olsun
2. Nigîn-i la'lini yâd etmeyim âlemde nâm olsun
3. Dil câm-ı emel endûh u mihnetsiz harâm olsun
4. Gamın eksilmesin peymâne-i ömrüm tamâm olsun
5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun
6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun
1. Be-câdır serde hem-bezmâne sevdâ-yı hevâ-dârî
2. Habâb-âsâ şikest eylerse de câm-ı dil-i zârı
3. Tırâz-ı meclis-i ahbâb ise ben istemem yârı
4. Humâr-ı gam benim dirîne kârımdır heman bâri
5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun
6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun Nedim
………………….Şiirin devamı https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/museddes-gam-i-halinle-genc-i-ask/111653 )
MÜZDEVİÇ MÜSEDDES ÖRNEĞİ
Yağmaladı dün aklımı bir şûh-ı pür filen
Mecnûn-ı deşt-i aşkı anun âhû-yı Huten
Etrâf-ı hüsn ü anma dikkat kılınca ben
Gördüm kenâr-ı bâğ-ı izânnda bir çemen
Sordum bu hat' sebz-i Hutendür dedüm dedi
Yok şerh-i piç ü tâb-ı nigâhun durur senün
Tutdum o san’at ile ki semt-i tecâhüli
Çeşmi unutdı şîve-i tarz-ı tegâfüli
Göstermedüm o mehveşe rûy-ı tekâsüli
Derpiş edince süret-i hüsn-i te’emmüli
Bilmem lisân-ı gamze ne fendür dedim dedi
Gâlib zebân-ı sihr-beyânun durur senün Şeyh Gâlib
İLGİLİ LİNKLER VE KONULARIMIZ
Mütekerrir Müzdeviç ve Musammat Murabba Örnekleri
Muhammes Örnekleri Müzdeviç Mütekerrir
Muhammes Nedir Müzdeviç ve Mütekerrir Muhammesler
Musammat Nedir Musammat Nazım Biçimleri
Müseddes Nedir Özellikleri ve Müseddes Örnekleri
