Nijat Sirel Hayatı ve Heykelciliği

Nijad Sirel Hayatı ve Heykelciliği

Nijad Sirel ((1897-1959)

1897 yılında Amasya'da doğdu. Babası  İbrahim Şazi Bey annesi ise  Yennevveva’dır.  [1] Kendisi ilk kadın heykelcilerimizden biri olan Nermin Farukî ‘nin eşidir.  Kız kardeşi Ressam Harika Şazi Sirel ise Hüseyin Avni Lifij ile [2]evlenmiştir.  

Türkiye’de heykel çalışmaları 3 Mart 1883’te Sanayi-i Nefise Mektebi’nin kurulmasıyla gerçekleşebilecektir (Yasa Yaman 2002:161). Bu okul bu tarihte 20 öğrencisiyle resim ve mimari alanında eğitime başlamış, ancak daha sonra Heykeltıraşlık ve hakkâklik bölümleri açılmıştı. Heykel bölümü ilk kurulduğunda Roma’da eğitimini tamamlayarak yurda dönen Yervant Osgan (1855-1914) Sanayi-i Nefise Mektebi’nin ilk heykel eğitmeni olarak görev almıştı. [3] Yervant Osgan , Osman Hamdi Bey ’in asistanı ve yardımcısı olarak heykel bölümünü açmış ve ülkemizin ilk heykel sanatçılarını yetiştirmeye başlamıştı.

Heykelcilik alanındaki bu çalışmalar Nijad Sirel’in ve ailesinin dikkatini çekmiş liseden sonra Nijad Sirel’in heykelci olması kararlaştırılmıştı.  Heykel sanatının henüz günah hatta yasak olduğu bu günlerde böyle bir karar alamsı da ilginçti. Nijad Sirel, lise eğitimini İstanbul Lisesi'nde - İstanbul Sultanisi’nde – tamamlamış ve heykel öğrenimi için 1915'de Almanya'ya gönderilmiştir. Nijad Sirel (1897-1959)  Sanayi-i Nefise’de öğrenim görmediği halde kendi imkânlarıyla Almanya’ya heykel öğrenimi için gitmiştir. Münih Güzel Sanatlar Akademisi’nde eğitim gören Sirel, Prof. Kahn’ın (Hahn) atölyesinde çalışır.[4]

1922'de İzmir Lisesi'nde Resim  öğretmeni olarak çalışmaya başlar. 1927 yılında Güzel Sanatlar Akademisi heykel öğretmenliğine atanan ve Beilling'in yanında ders veren, 1952'de Akademi müdürlüğüne getirilen Nijat Sirel, ülkemizde anıt heykelciliği yabancı sanatçılardan devralan ilk Türk heykeltıraşlarımızdandır.

İzmir Lisesinde resim öğretmenliğine başlar. Sirel, Vefa ve Gaziosmanpaşa okullarında da öğretmenlik yapmıştır.

Yervant Osgan ’ın ilk öğrencileri İhsan Özsoy , İsa Behzat, Mehmet Bahri ve Mesrur İzzet [5] Oskan Efendi’nin 1914 yılında emekliye ayrılması üzerine bölümün tek hocası İhsan Özsoy,kalmıştı. Akademi hocalığını Yervant Oskan’dan devralmış olan İhsan Özsoy’dan sonra İlhan Koman , Zühtü Müridoğlu , Nusret Suman ve Şadi Çalık   gibi isimler bu okulda hocalık yapmışlardır.  

Türk heykelciliğin ilk öncüleri olarak sayabileceğimiz diğer isimler arasında Mahir Tomruk,  Rudolf Belling, Nejat Sirel;  Cumhuriyet sonrası içinse Zühtü Müridoğlu yer alır. (Yasa Yaman 2002:161). Cumhuriyetin kuruluşuna kadar bu okuldan yetişen sanatçılar İhsan Özsoy, İsa Behzat, Mahir Tomruk ve Nejat Sirel olmuştur. [6] Bu bakımdan Nijat Sirel ülkemizin ilk heykel sanatçılarından ve hocalarındandır.  

1.8.1927 tarihinde kısa süren Güzel Sanatlar Akademisindeki görevine atandı. [7]Fakat uzun bir zaman sonra aynı akademiye müdür olacaktı. Nitekim 22 Kasım 1952 tarihinde Akademi Müdürlüğüne atandı. "17 Haziran 1959" Tarihinde Türkiye'de ilk bronz heykel dökümünü yaparak ülkemizde ilk bronz heykel dökümünü yapan sanatçı unvanını aldı.   Nijat Sirel 1959 yılında İstanbul'da öldü. [8] 

Özellikle önemli isimleri biçimlendirdiği büst çalışmaları ile tanınan sanatçı, Cumhuriyet döneminin ilk anıt heykellerini yapan isimlerden olması ile de ayrı bir öneme sahiptir. (Elibal, 1973, s.228).[9]

Ülkemizin ilk anıt heykelcilerinden olan sanatçının değişik sitilde çalışmaları dikkat çekmektedir. Çağdaş Türk Heykel Sanatı’nın bu ilk öncüleri, genel olarak klasik heykel formlarında natüralist eserler, özellikle büstler meydana getirmişler ve malzeme olarak çoğunlukla alçı, taş ve bronz kullanmışlardır. [10] Şair Abdülhak Hamit Büstü, Mithat Paşa Büstü, Şair Ahmet Haşim Büstü, Ressam Avni Lifij Büstü” gibi çalışmalar yapmakla birlikte, Bursa, İzmit ve Çanakkale’de yaptığı Atatürk anıtlarıyla da anılmaktadır. (Berk, 1937, s.27-8, Tansuğ, 2008, s.210)[11]

Kendisinden 17 yaş küçük  ve Türkiye'in ilk kadın heykelcilerinden  olan Nermin Farukî  ile evlenmiş ve bir çok heykelelrini yaparken ondan da yardım almıştır.

Nijat Sirel’in, Mahir Tomruk ile birlikte 1931 yılında gerçekleştirdiği Bursa Atlı Atatürk anıtı, en güzel eselerinden biri olarak kabul edilir. Bu ilk denemeyi 1933'de yaptığı Çanakkale Atatürk anıtı, Kocaeli Atatürk anıtı, Bolu Atatürk anıtı,  Hakkı Atamulu  ile birlikte yaptığı Malatya'daki Atatürk ve İnönü anıtları izledi. Sanatçının Resim ve Heykel Müzesinde alçı ve bronz büstleri de vardır.

Bursa-Atatürk-Anıtı       

 Abdülhak Hamit Büstü, Bronz, İstanbul Resim ve  Heykel Müzesi, 1928

İLGİLİ LİNKLER:

İhsan Özsoy, İlhan Koman , Ali Hadi Bara, Nurullah Berk , Abidin Dino  , Zeki Faik İzer ,  İhsan Özsoy , İlhan Koman   ,  NUSRET SUMAN ,  Nijad Sirel  

KAYNAKÇA

[1] Öğr.Gör.Derya UZUN AYDIN, CUMHURİYET DÖNEMİNE IŞIK TUTAN İKİ HEYKELTIRAŞ; MAHİR TOMRUK VE ALİ NİJAT SİREL, İstanbul Journal of Social Sciences (2013) Spring:

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/huseyin-avni-lifij-hayati-sanati-ve-tablolari/78477

[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/son-donem-turk-heykel-sanati/112506

[4] https://www.turkishpaintings.com/index.php?p=37&l=1&modPainters_artistDetailID=262

[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/yervant-osgan-ilk-turk-heykelcisi-ve-hocasi/79955

[6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/son-donem-turk-heykel-sanati/112506

[7] https://www.turkishpaintings.com/index.php?p=37&l=1&modPainters_artistDetailID=262

[8] https://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=695

[9] Elibal, Gültekin, Atatürk ve Resim-Heykel, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 1973.

[10] 50.Yıl Ansiklopedisi, Türkiye’de Heykel Maddesi

[11] Öğr.Gör.Derya UZUN AYDIN, CUMHURİYET DÖNEMİNE IŞIK TUTAN İKİ HEYKELTIRAŞ; MAHİR TOMRUK VE ALİ NİJAT SİREL, İstanbul Journal of Social Sciences (2013) Spring: 3