istanbul, 1710- 7120, Levni, TSMK, Envanter no, H. 2164, 21b, detay
Ruh Ruhsâr Yanak Sevgilinin Yüzü Çiçeklerin Kıskançlığı
Osmanlıca yazılışı ruh : رخ
ruhsâr, ruhsâre ~ رخسار ، رخساره
Ruh sözcüğü Arapça yanak, yüz, çehre anlamlarına gelir. Bu manası ile hadd, izâr, ruhsâr, ruhsâre sözcükleri ile eş anlamlı olmaktadır.
Hatt-ı ruhsâr: Sevgilinin yüzündeki sarı ayva tüyleri sakaldan önce çıkan sarı ince tüyler
Ruh-i dil-dâr: sevgilinin yanağı.
Ruh-i yâr-i dil-sitân: sevgilinin güzel yanağı
Divan şiirinde sevgilinin çehresi âşık için tehlike arz eden vurucu, yaralayıcı, unsurlar ile doludur. Sevgilinin yüzü buna rağmen, Güneş’e, Ay’a, gözleri kamaştıran aşığın bakmasına mani olan pek çok şeye benzetilir. Sevgilinin yüzünün çevresindeki saç, kaş, kirpik, göz, gamze, zülüf, her ne varsa âşık için tehlike arz eden uzuvlar olmaktadır. Yanak, utanmaktan dolayı kızaran, devr-i kamer gibi ışıldayan ve beyaz, rengi dolayısı ile gül, gülşen, gonca, lale ve lale bahçesine benzetilen, kırmızı rengi alması nedeni ile şarapla da ilişkilendiren bir uzuv olarak betimlenir. Yanak parlaklığı dolayısı ile Mihr’e de – güneş- benzetilir. Yanak güneş olunca âşık bu yüze bakamaz gözleri kamaşır ve başka bir şeyi göremez hale gelir. ( bkz Ay Edebiyatta Mah Mihr Spihr Bedir Kamer)
Buna rağmen aşığın tüm derdi sevgilinin yüzüne erişmek, ona ulaşmaktır. Sevgilinin yüzü yılana, kemende, darağacı ipine, vb benzetilen saçlar ile çevrili iken yüzünün etrafı ise had olarak ifade edilen sarı ayva tüyleri ile doludur. Bu ayva sarı ince ayva tüyleri sevgilinin henüz 14, 15 yaşlarında olduğunu ifade eder.
Bu tüyler yazılara gizemli gizli, kutsi yazılara dâhi delalet eden derin manalar da taşır. ( bkzMushaf Nedir Mushaf Hat ve Sevgilinin Yüzü )
Sevgilinin yüzünü kast eden her kelime aslında sevgilinin yanaklarını işaret etmektedir. Hat, kelimesi de yanak manasını ifade etmekte en çok ince tüyler, sevgilinin saçları, kırmızıya çalan rengi, Ay’a benzetilen parlaklığı, yanağı betimleyen ve yanağın sıfatlarını ortaya koyan; lutf, letâfet, latif, gülgûn, al, rengin, abdâr, safâ , ziba, mâh, zer nişan, vb kelimeleri ile ortaya çıkan özellikleri ile kullanılmaktadır.[1]
Birçok çiçek sevgilinin yanağına haset eder. Gül sevgilinin yanağı kadar güzel görünmek ister. Gül sevgilinin yanağını görünce üzülür, sararıp solar, Reyhan, lale, menekşe gibi çiçekler de güzelliği ve kokusu nedeni ile sevgilinin yüzünü kıskanır. ( bkz Gül ile Bülbül - Divan Şiirinde Gül İle Andelip ) Tüm çiçekler sevgiliyi görünce selama, durur, utançlarından kızarırlar onun görmek için duvarlara vb tırmanırlar.
Nigâra haddinün lütfı kalmadı gülde reng ü bû
Apardı gözlerün sihri gözinden nergisün uyhu Şeyhi
Busitan-ı bağ-ı cennetdir ruhun k'erdikce bad
Huşe-i sümbül deyu zülf-i perişan oynadır Ahmed Paşa
Açıl bâguñ gül ü nesrîni ol ruhsârı görsünler
Salın serv ü sanavber şîve-i retfârı görsünler
Mushaf Nedir Mushaf Hat ve Sevgilinin Yüzü)
Hat Nedir Şiirlerde Sevgilinin Yanağı İnce Tüyleri
Divan Şiirinde Aşk ve Beşeri Sevgili
Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri
Doktor : Şiirimizde Hasta Aşık ve Sevgili
Câdû Nedir Cadı Göz Şiirlerimizde Büyü ve Sevgili
Ağyar Nedir( Divan Şiirinde Rakip)
KAYNAKÇA
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/hat-nedir-siirlerde-sevgilinin-yanagi-ince-tuyleri/104909