Şükran Kurdakul Hayatı Edebi Kişiliği

12.09.2011

Şükran KURDAKUL (1927-2004)

 

 

(d. 23 Mart 1927, İstanbul - ö. 15 Aralık 2004 İstanbul),şair, yazar , gazeteci ve araştırmacı.

23 Mart 1927’de İstanbul’da doğdu. Henüz bir yaşında iken babasını kaybetti.   İlkokulu İzmir de bitirdi. Öğrenimini İzmir Karşıyaka Ortaokulu ve Lisesi’nde sürdürmüş İlk gençlik yıllarını İzmir, Denizli ve Balıkesir’de geçirmişti.  1942’de, henüz on beş yaşındayken, Yedigün ve Yarımay dergilerinde ilk şiirlerini yayımlandıi Bir yıl sonra da bunları bir kitapta topladı: Tomurcuk…” (Bezirci, Asım (1971). On Şair On Şiir. İstanbul: May Yayınları.)

 1946 yılında, henüz 19 yaşında iken Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi kuruluşunda görev almış, kapatılan partinin yöneticileri tutuklanmış, Şükran Kurdakul, İzmir, Karşıyaka’daki evinden alınıp 1.şubeye götürülmüştü.[1]

Bu yüzden henüz Lise de öğrenci iken TCK’nın 142. maddesine aykırı eylemde bulunmak ve Komünist olmak suçlarından dolayı tutuklanıp Denizli’de cezaevine gönderildi. Ardından da Milli Eğitim Bakanlığı kararıyla liseden çıkarıldı. [2] Türk Ceza Yasası’nın 142. maddesine göre ceza alıp dört buçuk ay tutuklu kaldı. 1947’de beraat etti.

Hapisten çıktıktan sonra Türkiye İşçi Partisinin Balıkesir İl Başkanı olarak görev yaptı. 1947-1950 arasında Fikirler, Genç Nesil, Kaynak gibi dergilerde toplumcu şiirler yazdı. Çeşitli defalar hapis cezalarına çarptırıldı. Daha sonra İstanbul’a giderek bir süre Belediye Encümen Kalem’inde daktilo memurluğu yaptı. Maraş’taki “Sürgün Alayı’nda askerliğini tamamladıktan - 1948-1950 - sonra İstanbul’a yerleşti. Beşiktaş Noterliğinde daktilograf ve Ziraat Bankası Bahçekapı Şubesi’nde depo ve muhasebe memurluğu yaptı.[3]  Bu yıllar arasında edebiyat ve yayımcılıkla olan ilgisi artmıştı. Yayımcılık ve dergicilik hayatına da atılmış, on beş günde bir yayımlanan Yeryüzü ve Beraber dergilerini yayımlamaya başlamıştı.

Bu yıllarda edebiyata ve şiire olan merakının fiilen başlatmıştı. Şiirde ilk denemelerini Tomurcuk (1943) ve Zevklerin ve Hülyaların Şiirleri (1944) adlı kitaplar ile yaptı.  Fakat bu huzurlu günler çok devam etmeyecekti. “Milli Kurtuluş Şarkısı” başlıklı şiirinin yayınlaması sonrasında 1951 ve Türkiye Komünist Partisi üyesi olduğu gerekçesiyle ikinci kez tutuklandı.[4]

Bu tutuklanma ve mahkeme sonrasında İki yıl hapis yattı. ( 1951- 1953)[5]  Yargıtay’ın bozma kararı ile hapisteki günleri sonra ermişti. Hapisten çıktıktan sonra Giderayak adlı ilk şiir kitabını bastırdı. 5 1951- 1952 arasında Yeryüzü dergisini çıkardı. 1951-1953 yılları arasında İstanbul Ziraat Bankası Bahçekapı Şubesinde depo memuru oldu.  1953’te Türkiye Komünist Partisi üye si de olmuştu. 26 Eylül 1953’te yeniden tutuklandı. Sosyalist düşünceleri nedeni ile birkaç ayı hücre cezası olmak üzere iki yıl tutuklu kaldı. 1956 yılında hapiste yazdığı şiirlerini “Giderayak “ adı ile bastırdı. Ancak  “Giderayak “ adlı şiir kitabı piyasadan toplatıldı.

1956-’60 yıllarda Tan gazetesi ile Yeni Gazete’de ve Varlık Yayınevi’nde düzeltmenlik yaparak geçimini sağladı. Yelken dergisini yönetti.  1958 yılında Ataç Kitabevi’ni yayınevine dönüştürdü. Bu yayınevi adına Ataç (1962) ve Eylem (1964) dergilerini yayımladı. Geniş bir edebiyat yelpazesi ürünlerine yer veren dergiler yayınlayan bu yayınevi, kültür yaşamının ve sol içerikli basın adamlarının önemli bir yayın merkezi haline gelmişti.

Bu yayınevini 1958 yılından 1976 yılına kadar yönetti. 1963-’69 Yılları arası Türkiye İşçi Partisi'nin Balıkesir il başkanlığı görevine getirildi. “Halk Orduları”  adlı kitabının yayınlanması nedeniyle hakkında yeniden dava açıldı.

1969’da siyasi çalışmalara ara vererek edebiyat çalışmalarına ağırlık verdi. Türk Edebiyatçılar Birliği’nin iki dönem genel sekreterliğini yaptı. Türkiye Yazarlar Sendikası’nın yönetim kuruluna girdi. 12 Eylül'de TYS davasında yargılandı, aklandı. PEN Yazarlar Derneği’nin kurucular kurulunda yer aldı ve başkanlığını yaptı.

1972 yılında ilk öykü kitabını yayılmadı.  Tanığın Biri ( 1972) bu öykü kitabını Beyaz Yakalılar adlı öykü kitabı izledi ( 1973)  Öykülerinde Sosyalist bir çizgide halkçı, toplumcu bir yaklaşımla toplumsal gerçekleri ve sorunları ele aldı.

Aynı yıllarda Şairler ve Yazarlar başlıklı inceleme eserlerini hazırlamaya ve yayınlamaya koyuldu.  Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, 1971 Bu alandaki çalışmalarını Çağdaş Türk Edebiyatı, Meşrutiyet Dönemi 1976, Cumhuriyet Dönemi 1987 adlı eserleri ile sürdürdü.

Bir Yürekten Bir Yaşamdan adlı şiir kitabını yayımladıktan sonra 1982 yılında Nevzat Üstün Şiir ödülüne layık görüldü. Şiirin yanı sıra deneme ve öykü türlerinde de eserler verdi.  En önemli yapıtları arasında ‘Şairler ve Yazarlar Sözlüğü' ile ‘Çağdaş Türk Edebiyatı' adlı yapıtını sayabiliriz.

2000 yılında Tüyap 19. Kitap Fuarı Onur Yazarı seçilmiş[6]olan Şükran Kurdakul   77 yaşında  iken 15 Aralık 2004 tarihinde İstanbul'da vefat etti. İstanbul, Kızıltoprak'taki evinde ölen Kurdakul'un cenazesi, Kızıltoprak Zühtüpaşa Camii'nde kılınan namazın ardından Sahrayıcedit Mezarlığı'nda toprağa verildi.[7]

EDEBİ KİŞİLİĞİ ŞAİRLİĞİ
Kurdakul,  daha on altı yaşında ilk şiir kitabı Tomurcuk ile edebiyat dünyasına adım atmış oldu.  Şiirde ilk denemelerini Tomurcuk (1943) ve Zevklerin ve Hülyaların Şiirleri (1944) adlı kitaplarda toplamış daha sonraki zamanlarda da diğer şiir kitaplarını değişik tarihlerde yayımlamıştır. Şükran Kurdakul. Daha lise çağlarında başladığı politik mücadelesini, yaşamının son yıllarına kadar, hiç yitirmeden sürdürmüş 1950 yılından sonraki şiirlerinde Devrimci Sosyalist çizgiler içinde kalan içeriklerde şiirler yazmıştır. Nazım Hikmet etkisi Şükran Kurdakul üzerinde altmışlı yıllara kadar devam etmiştir. “Özellikle,  Nazım Hikmet’in “Kuvayi Milliye Dastanı” Kurdakul’ un yurtseverlik duygularını körükleyen kaynaklardan biridir.”

Yetmişli yıllarda yaşanan toplumsal değişimler ve politik biçimlenmeler Şükran Kurdakul’un şiirlerindeki tema ve yaklaşımlara tesir etmiş şiirde kendi söylemini, kendi şiirini oluşturmaya çalışmıştır.  Slogan şiirlerden kurtulmaya çalıştığı bu dönemlerde Toplumcu Lirik bir şiir söylemi oluşturmaya gayret etmiştir.

İstanbul doğumlu olmasına rağmen Ege’ye ve Ege İnsanına tutkuyla bağlı olduğunu kimi şiirlerinde hissettirmiştir. “Gençlik yıllarını geçirdiği İzmir, Denizli, Balıkesir üçgeninde biriken anılar “ Ege dalgaları” olarak dizeleşir.”[8]

1943-1953 yılları arasında çeşitli dergilerde yayımlanmış Garip Şiiri tesirindeki şiirlerinden sonra toplumcu-devrimci sanata yönelmiştir.” Kurdakul'un şiirleri, kitleler önünde yüksek sesle okunmaya elverişli toplumcu gerçekçi şiirler" olarak tanımlanmıştır.

Gibi şairler ile aynı kuşakta yer alır. Kurdakul, toplumcu şiirlerinin yanı sıra öykü, inceleme ve araştırma alanlarında da eserler vermiştir.

ŞİİRLERİ
* Tomurcuk (1943)
* Zevklerin ve Hülyaların Şiirleri (1944)
* Giderayak (1956)
* Nice Kaygılardan Sonra (1963)
* İzmir’in İçinde Amerikan Neferi (1965)
* Halk Orduları (1969)
* Acılar Dönemi (1977)
* Bir Yürekten Bir Yaşamdan (1982)
* Ökselerin Yöresinde (1984)
* Ölümsüzlerle (1985)
* İhtiyar Yüzyıla (1997)

ÖYKÜLERİ
* Tanığın Biri (1970)
* Beyaz Yakalılar (1972)
* Onların Çocukları (1975)
 

Oyun

  • Zindandaki Şair (1991)

  • İnceleme-Araştırma

  • Sosyalist Açıdan Türk-İş Yargılanıyor (1966

  • Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (1971

  • Çağdaş Türk Edebiyatı Meşrutiyet Dönemi (1976)

  • Namık Kemal (1977)

  • Çağdaş Türk Edebiyatı Cumhuriyet Dönemi (1987)

  • Şairce Düşünmek (1990)

  •  

Ödülleri

  • 1982 Nevzat Üstün Şiir Ödülü, (Bir Yürekten Bir Yaşamdan ile)

  • 2000 Tüyap 19. Kitap Fuarı Onur Yazarı.

Şükran Kurdakul Şiirleri

  • [1] Cevdet Yüceer, 'Işığı titremeyen direnç, https://haber.sol.org.tr/serbest-kursu/ son erişim, 12-09-2013

  • [2] Bezirci, Asım (1971). On Şair On Şiir. İstanbul: May Yayınları.

  • [3]  Meydan Larusse, Kurdakul Şükran, Milliyet Yauınları 1990 c14. Shf 7171

  • [4] Kurdakul, Şükran (1990). Zindandaki Şair. Ankara: Gerçek Sanat Yayınları.

  • [5]  Meydan Larusse, Kurdakul Şükran, Milliyet Yauınları 1990 c14. Shf 7171

  • [6] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C3%BCkran_Kurdakul

  • [7] https://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=3209, son erişim, 12-09-2013

  • [8] Cevdet Yüceer, 'Işığı titremeyen direnç, https://haber.sol.org.tr/serbest-kursu/ son erişim, 12-09-2013

 

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar