Vesme Nedir Divan Şiirinde Rastık Çekme
Vesme Nedir
Osmanlıca yazılışı: Vesme: وسمه
Vesme kelimesi sözlüklerde: “çivit yaprağı, rastık ile vücuda damga vurmak, ”[1], “ rastık ile vücuda veya nişane vurmak,” [2] kaşlara veya saçlara rastık çekmek hayvanlara vurulan kızgın damga anlamları ile açıklanır. Eski dilde kadınların kaşlarını veya saçlarını boyadıkları rastık sözcüğü ile eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. ( bkz Sürme Nedir Niye Kullanılır Isfahan Sürmesi -Kuhl Nedir Şiirlerde Sürme )
Vesme, eski dilde çivit otunun yaprağı ile eş anlamlı olarak kullanılmıştır. Çivit otunun yaprağından ise siyah veya koyu mavi renkli boyalar elde edilmiştir. Eski devrilerde kadınların saçlarını ve kaşlarını çivit otunun yaprağından elde edilmiş boyalar sürdükleri ortaya çıkar. Hatta çivit otunun yaprağının kaşlara veya saçlara sürülmesinin de işe yaradığı, saçları ve kaşları siyaha veya koyu maviye boyadığı ve parlattığı anlaşılmaktadır.
Divan Şiirinde Rastık Çekme
Divan şairleri sevgililerin kaşlarına ve saçlarına çivit otu ile rastık çekmeleri mevzusuna yabancı kalmamışlar, kaşlarına çivit veya rastık süren sevgili manzarasını bir hayli işlemişlerdir.
Kaşına vesme çekdi yine yaykarası var
Gözine sürme çekdi ‘aceb kime yası var Âşık Çelebi
Aşık Çelebi’nin bu beytine göre eski devirlerde yasa girenlerin de kaşlarına gözlerine vesme çektikleri anlaşılır.
Ebrûlarında vesme – nâz eyleme kıyâs
Ol mest-i işve hançerden eyler siyâh tâb Nazim
Kaşlarına vesme çekti zannetme o işveli güzel hançerini siyaha boyamıştır. Nazim sevgilinin kaşlarını siyah hançere benzetmiş olur.
Bir tâb verdi kaşlarına senin vesme kim
Ancak o tâb-ı deşneye seng-i fesân verir. Nedim
Gâh sürme, gâh vesme vü gâhi piyâle çek
Ey serv-i nâz çekme yeter gayri kâmeti Nedim
İstemez sürme sakın çeşm-i siyâhın sürme
Yok yere vesmeyi ebrûlara bâr eylersin Bolulu Hanif [3]
Hâk-i pâyuñ sürme-i kuhl-i cilâdur çeşmüme
N‟eyleyem ammâ bulunmaz tûtiyâdur çeşmüme Naili Şiirleri
Kuhl-ı İnsâf İt ‘Atâ Dil Çeşmini Ac Eyleme
KAYNAKÇA
[1] https://osmani.cagdassozluk.com/tafsil-100101-fc8.html
[2] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar , MEB, 1996, s. 494
[3] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar , MEB, 1996, s. 494
