GirişKayıt

Yazıcı Salih ve Şemsiye İlk Melhame

26.07.2015



Yazıcı  Salih ve Şemsiye Adlı Melhame Kitabı

 

Yazıcı  Salih  veya Selahaddin,  XIV. yüzyılın ikinci yarısı ile XV. yüzyıl başlarında yaşamıştır. Asıl adının Salih veya Selahaddin olması hakkında tartışmalar  yapılmıştır.  “Âmil Çelebioğlu ise onun, “Yoksa nice söyleye değme hakîm/Haddi nedir Sâlih’in dünyada kim” beytine dayanarak (Süleymaniye Ktp., Pertevniyal Vâlide Sultan, nr. 766, vr. 12a) aslı “Sâlihü’d-dîn” olan terkibin vezin zarureti dolayısıyla “Salhadîn” şeklinde kaydedildiğini ve adının Sâlih olması gerektiğini söyler. Esasen oğlu Mehmed’in, eserlerinde künyesini Muhammed b. Sâlih b. Süleyman şeklinde göstermesi de Çelebioğlu’nun görüşünü destekler. Bu künyeden ve Tuhfetü’l-mücâhidîn’deki Sâlih b. Süleyman kaydından (Nuruosmaniye Ktp., nr. 2293, s. 497) babasının gerçek adının da Evliya Çelebi’nin kaydettiği üzere Şücâeddin değil Süleyman olduğu öğrenilmektedir.”[1]

 

Hayatı hakkında çok bir bilgi  bulunmaz. Şemsiyye adlı melhamesi ile literatüre ismi geçmiş, bu eserini de  Ankara’da yaşayan Devlet Han ailesinden İskender b. Hacı Paşa’ya ithaf etmiştir. Bu bakımdan Ankara’da yaşamış olduğu düşünülür.  Eserinde 36 yıl boyunca Kasapoğlu Ali Bey’in  kâtibi olarak yanında yaşadığını belirtmiştir. [2]Yazıcı adını da buradan aldığı anlaşılmaktadır.  Gelibolulu Ali ondan söz etmiş ve Ankaralı olduğunu belirtmiştir. Evliya Çelebi’de eserinden ondan  bahsederek babasının adının Süleyman olduğu Yazıcı Salih’in de  mezarının Ankara’da olduğunu belirtmiştir. [3] Fakat Yazıcıoğlu Mehmet ve Ahmet Bican’ın babası olan  Yazıcı Salih’in Ankara’da uzun yıllar yaşadığı kesin olduğu halde şeceresinin  Malkara’ya uzanmış olması gerektiği Malkara da doğmuş olabileceği ortaya çıkar.

 

Bu bilgiler bir araya geldiği zaman Yazıcı Sâlih’in  meşhur  Muhammediye ( 15. yy ) nin yazarı Yazıcızade Mehmet  ile  Envaru’l Aşık’ın yazarı  Yazıcızade Ahmet Bican ‘ın babaları olduğu ortaya çıkmaktadır. Yazıcızade Mehmet ve Muhammed iye     hakkında çalışmalar yapan Amil Çelebioğlu  Yazıcı Salih’in devrin âlimlerinden biri olduğu  devrin yüksek memuriyetlerinden biri sayılan Kâtiplik mertebesine ulaştığını - 36 yıl boyunca Kasapoğlu Ali Bey’in  katibi olara k- Bolu ve Ankara civarlarında devlet görevlerinden bulunduktan sonra  Gelibolu’ya yerleştiğini yazar. [4]

 

Kaynaklardan çıkan verilere göre  ailenin Malkara’dan  veya Malkara’ya bağlı  Kadıköy’den gelen bir geçmişe dayandığı  ortaya çıkar. Yazıcı Salih’in  Kasapoğlu Ali Bey’in kâtibi olduğu ve yine Kasapoğlu Ali Bey ile Gelibolu'da önceden  yaşadıkları, sonra Ankara ve bolu civarlarında bulundukları  ortaya çıkar. Gelibolu’da  Kasapoğlu Ali Bey ‘in adını taşıyan bir hamamın bulunması [5] Yazıcı Salih’n  Kasapoğlu Ali Bey ile buraya geldiğine bir kanıt teşkil edebilir.  Bu hamam Sultan II.Murad döneminde Kasapoğlu Ali Bey tarafından yapılmış, olduğuna göre Ali Bey’in  Gelibolu da en azından bir kaç yıl görev yaptığı, bu görevi esnasında  Yazıcı Salih’in de yanında olduğu,  Yazıcı Salih’in Ali Bey’in ölümünden sonra   Gelibolu’ya yerleşmesine bir çeşit vesile teşkil ettiği ortaya çıkmaktadır.

 

Nitekim  oğullarından Ahmet Bican Gelibolu’da dünyaya gelmiştir.  [6]Muhammediye’nin yazarı olan Mehmet Bican ise muhtemelen Ankara da doğmuş olmalıdır. Muhammediye’nin yazarı  Mehmed ile küçük kardeşi Ahmed Bîcan  Çelebi Mehmet  ve Fatih  devri mutasavvıflarından ve âlimlerindendir. Bu bilgiler sayesinde doğum tarihi bilinmeyen Ahmet Bican’ın  1408 den sonra dünyaya gelmiş olabileceğini, Ağabeyi Mehmet’in ise 1408 den önce doğmuş olması gerektiğini ortaya koymaktadır.

 

Yazıcı Sâlih, babasının yaptırdığı külliyeyi idare etmek için Malkara’ya yerleşen Ali Bey ile birlikte oraya gitmiş ve onun ölümüne kadar kendisine hizmet etmiş, ardından Gelibolu’ya yerleşerek burada vefat etmiştir.

 

Yazıcı Salih’in  1408 yılında  yazmış olduğu  Şemsiye Adlı eseri Anadolu sahasında yazılmış olan İlk Manzum astroloji ve Fal kitabı olan  Melhame türündeki eserlerin ilkidir. [7] Yazıcı Salih’in daha hayatta iken  bu eseri sayesinde çok tanınmış olduğu, Gelibolu’ya yerleştiklerinde dahi Gelibolu halkı tarafından eşi kendisi ve çocuklarının ermiş – veli düzeyinde saygı görmelerinden anlaşılabilir.  Halk arasından Yazıcı Salih, anneleri, Ahmet Bican Yazıcıoğlu Mehmet ile ilgili menkıbeler oluşmuştur. 

 

Âmil Çelebioğlu’na göre (İİFD, sy. 1 [1976], s. 178-179) yeri tam tespit edilemeyen kabri, Gelibolu’daki Yazıcızâde Mezarlığı’nın kapalı bölümünde oğullarının mezarlarına yakın bir yerdedir. [8]

 

Yazıcı Salih “ Şemsiye “ adlı eserini yazabilmesi i  Farsça ve Arapça yı iyi düzeyde bilmesi gerekir. Şemsiye adlı eseri Anadolu’da yazılmış ilk melhame olduğuna göre bu eserini Arapça ve Farsça eserlerdeki bilgileri derleyerek yazabilmiş olmalıdır. Şu halde  36 yıl devlet kademelerinde kâtiplik de yapabildiğine göre  Arapça  ve Farsçayı Türkçeye tercüme edebilecek kadar iyi bilmek zorundadır. Şu halde oldukça iyi bir eğitim görmüş tür.   Nitekim Gelibolulu Âlî Efendi Künhü’l-ahbâr’da onun ilm-i nücûmda “yed-i tûlâ” sahibi olduğunu kaydeder.  Ali’nin bu sözleri Anadolu sahasında  İlm-i Nucum konusnda yazılmış ilk eser  ve İlk İlm-i Nucum müellfi olmasından Ahmet Bican  ve Yazıcızade Mehmet gibi  iki oğul yetiştirmesinden anlaşılmaktadır.



 Yazıcızade Ahmet Bican Hayatı Eserleri Konuları

 Yazıcızade Mehmet ve Muhammediye ( 15. yy )


KAYNAKÇA

profile

Şahamettin Kuzucular

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar