ABİDARMA

Abhidharma yada Abhidhamma,  Pali dilinde öze öğreti ya da son öğreti anlamına gelen bir sözcüktür. Theravada Buddhacılığı’nın kutsal öğretisinde üçüncü (ve sonuncu)  öğretisi üzerine yazılmış olan yedi yorum kitabından oluşan eserlerdir.

Abirdarmalar Budizm’e ait öğretileri kullanarak evren hayat, ve alem hakkındaki metafizik düşünceleri anlatan eserlerdir. Abidarmalar  Buddha'nın doktrinini izah eden felsefî  eserlerdir. Abidarmalar,  Uygur Edebiyatına Uygurların Buda dinine girmelerinin sonucunda Buda’nın öğretilerini öğrenmek maksadı ile yapılmış tercümeler yoluyla girmiştir. Buda dinin öğretilerini, metafizik düşüncelerini anlatan bu eserler Uygurcaya tercüme edilmiştir.

Abidarmalar, Burkan dininin metafizik yönünü işleyen eserlerdir. “Kuru, sıkıcı, ağır” bir ifadeye sahip olan bu eserler, “. Abidarim Kıınlıg Koşavarti Şastir adlı eserin Çinceden tercüme edilmiş hacimli tercümesidir. [1]

Vasubandhu'nun adlı eserine Sthiramati'nin yazmış olduğu tefsirin Uygurca tercümesi olan “Abidarmakia Sastra “adlı eser de Uygur Edebiyatında önemli bir yer tutar. İk i ciltlik oln bu eser, bu gün British Museum'da ve Or. 8212, 75A/75B numaralarında kayıtlıdır.[2]

Üç İtigsizler Sema Barutçu Özönder tarafından işlenmiştir. Vapşı Bakşı adlı bir Uygur tarafından yazılan ve Tun huang'da bulunmuş bir şiir mecmuasında yer alan 30 sahifelik abidarma ise “cümlelerinin kısalığı ve kullanılan teşbihlerinin bolluğu ile dikkati çekmektedir.”  (Ş.Tekin 1965: 38). Uygur Türkçesine çevrilmiş daha başka abidarma parçaları da vardır.[3]

 

İLGİLİ SAYFALARIMIZ VE LİNKLERİ

• ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDEKİ BAZI EKLER VE BU EKLERİN ÖZELLİKLERİ
   Irık Bitig ( Uygur Fal Kitabı)
•  BİLİNEN İLK TÜRK ŞAİRLERİ VE ŞİİRLERİ ( Uygur şairleri)
• Şehzade İle Aç Pars Hikayesi ( Uygur Metinleri)
•  UYGUR ALFABESİ ( Eski ve Yeni)
•  UYGUR DESTANLARI
• UYGUR GÖÇ DESTANI
• Uygur Manici Budacı Nesir Eserleri
• Uygur Manici Budacı Şairleri ve Eserleri
• Uygur Manici ve Budacı Şiiri ve Tüm Özellikleri
• UYGUR TÜREYİŞ DESTANI
•  UYGUR TÜRKÇESİNİN DİL ÖZELLİKLERİ
• Uygurların İnançları Resim Sanatı Etkileri Yrd. Doç. Dr. Metin YERLİ

KAYNAKÇA

•  
• [1] Gürkan Bilgisu, Manici ve Burkancı Edebiyatta Nazım ve Nesir-Uygur Edebiyatı, https://www.gurkanbilgisu.com/2013/08/
• [2]]  F. Sema BARUTÇU, Abidarmakia Sastra ‘NIN ESKİ UYGURCA TERCÜMESİNDEN BİR PARÇA, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1249/14262.pdf
• [3] Gürkan Bilgisu, Manici ve Burkancı Edebiyatta Nazım ve Nesir-Uygur Edebiyatı, https://www.gurkanbilgisu.com/2013/08/