23.08.2016
UYGUR TÜRKÇESİNİN DİL ÖZELLİKLERİ
Gabain, Uygur metinlerini y ve n ağzı olmak üzere iki ağız grubuna ayırır. Göktürkçedeki n (ny) sesini n’ ye çeviren metinler n ağzını, yiye çevirenler ise y ağzını oluştururlar. Mani metinleri çoğunlukla n, Burkan metinleri ise y ağzını temsil eder. Göktürkçe ile Uygurca arasında sesler, ekler ve söz varlığı açısından fazla fark yoktur.
Uygur Türkçesinin Ses Özellikleri
(
Örn:
anıg ~ anıg/ayıg (kötü)
kon ~ kon/koy (koyun) vs.
Örn:
ebir- > ewir (çevirmek)
sebin- > sewin- (sevinmek) vs.
Uygurların Başkentinde bulunan Tnarıça- Mu'nun Heykeli ( Bu Heykel Uygurlardan çok öncesine aittir.)
Kaynak: isa Sarı:https://www.kurgun.com/plugins/content/ders_notu/i_sari)
Biçim Özellikleri
Örn:
bu-lar (bunlar), köl-ler (göller) vs.
Örn: te riler- i > te riler - ni vs.
ç. Göktürkçede bulunma hali eki +DA çıkma hali için de kullanılırdı. Uygurcada ise çıkma halinin asıl eki +DIn’dır.
Örn: orunlık-tın (tahttan), töpü-din (tepeden) vs.
Örn: tüse-yük men (düs gördüm), ba-yuk sen (bağladın) vs.
Örn: barma-gay sen (gitmeyeceksin), bir-gey biz (verecegiz) vs.
Söz Varlığı
Morris Swadesh tarafından yüz temel kelimenin karşılığı hazırlanmıştır.
Örn: 1. ad: ad/at | 2. ağaç: ıgaç/sögüt | 3. ağız: agız | 4. ateş/od: ot | 5. ayak: adak. gibi.
Göktürkçe ile Uygurcayı birbirinden ayıran alan dindir. Uygurcada bulunan Mani ve Budist dinlerine ait olan kelimeler Göktürkçede yoktur. Sanskritçe, Çince, Soğdakça ve Toharcadan alıntılanan kelimeler Türkçenin yapısına uydurulmuştur.
Örn: Skr. jâtaka > Çatik veya Skr. Sûtra > Sudur vs. gibi.
BURKANCI EDEBİYAT VE UYGUR TÜRKÇESİNE ÖRNEK BİR ŞİİR
Adkaşu turur kat kat tagda, amıl aglak aranyadanta
Artuç sögüt altınınta, akar suvlukta
Amrançıgın uçdaçı kuşkıyalar tirinlik kuvraglıkta
Adkagsızın mengi tegingülük ol, anı teg orunlarta
Sıra sıra, kat kat dağlarda, sâkin (ve) tenha aranyadan’da,
Ardıç ağaçları altında, akar su(lar) boyunca,
Sevinçle uçuşan kuşçukların toplandığı yerlerde,
Hiçbir şeye bağlanmadan huzura ermeli, öyle yerlerde!
İç tering kat bük tagta, irteki söki aranyadanta
İdiz tikim kayalık basguklug erip idi tikisizte
İmirt çogurt sögüt arasınta inçge kök suv kıdıgınta
İlinmeksizin dyan olurguluk ol, anı teg orunlarta
İç içe, derin, kat kat dağlarda, eski (ve) kadim aranyadan’da
Yüce (ve) yalçın kayalık doruklar altında, tam sessizlik içinde,
İmirt, çoğurt ağaçları arasında, ince mavi suların kıyısında,
Hiçbir şeye ilinmeden dyân’a dalmalı, öyle yerlerde!
Sengir bulung tering tagta, seviglig aranyadanta
Sermelip akar suvluk erip sep sem aglakta
Sekiz türlüg yiller üze tepremetin, serilip anta
Sere yalnguzın nom mengisin tegingülük ol, anı teg orunlarta
Girintili çıkıntılı yüce dağlarda, sevimli aranyadan’da,
Süzülüp akan sular arasında, ıpıssız tenhalıkta,
Sekiz türlü yel ile kımıldamadan dinlenip orada,
Sabırla, yapayalnız, dinî huzura ermeli, öyle yerlerde!
Kökerip turur körkle tagta, köngül yaraşı aglak orunta
Köp yigi telim sögütlüg erip köpirip turur kölmen suvlukta
Köz başlap kaçıgların yıgınıp közünmiş bililmişçe [orun]larta
Küsençigsizin mengi tegingülük ol, anı teg orunlarta
Göğerip duran güzel dağlarda, gönle uygun tenha yerlerde,
Sık (ve) yoğun söğütlüklerde ve köpürüp duran gölcüklerde,
Göz başta bütün duyulardan sıyrılıp, her şeyin görünür, bilinir gibi olduğu yerlerde,
Hiçbir arzu beslemeden huzura ermeli, öyle yerlerde!
İLGİLİ SAYFALARIMIZ VE LİNKLERİ
Kaynak:
Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.
BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya [email protected]
0
1
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın