Medain 

Adalet Zinciri Tâk-ı Kisrâ  Eyvân-ı Kisrâ ve Adalet

Adalet Zinciri , İran tarihinde adı    I. Hüsrev , Nûşirevân-ı Âdil - Enûşirvân olarak bilinen Anuşirvan’In İran’ın Meadin şehrinde yaptırdığı  büyük saray ve o sarayın kubbesine asılı olan çanın çalmasını sağlayan zincirin adı olmaktadır.

İran tarihinde adı "Hüsrev" olan birkaç hükümdar vardır.   Bu Hüsrevler arasında en meşhur olanları "Nüşirevan-ı Adil" olarak bilinen   I. Hüsrev ‘dir.(Nûşirevân-ı Âdil - Enûşirvân) Diğer bir şehinşah ise  "Hüsrev-i perviz" olarak bilinen  aynı zamanda Hüsrev- ü  Şirin mesnevilerinin de kahraman olan, 6. Yy. Sasani Hükümdarı Hürmüz’ün oğlu Hüsrev- i Perviz’dir. ( bkz  HÜSREV Ü ŞİRİN'LER VE GENEL ÖZETİ-  Genceli Nizami’ Husrev-i Şirin’ ve Etkileri)   

I.Hüsrev Nuşirevan-ı Adil, Adalet Zinciri ve Adalet Çanını yaptıran, Sasani devletine altın çağını yaşatan Mazdeizm’i  ve Mezdekleri  ortadan kaldıran, Romalıları mağlup ederek Antakya’ya kadar gelip şehri yağmalatan önemli bir Sasani Hükümdarıdır. ( bkz  ( bkz Mezdek Mezdekiye Mazdek Nedir ( Marksizm’in ilk Tohumları )

1.Hüsrev'in  " Adil " ve Nuşirevan lakaplarını almasnın sebebi de yazımızın konusu olan Adalet Zinciri ve Adalet Çanı ile ilgilidir.  Sarayına yaptırdığı bu zincir ve çan sayesinde tarihte ve divan edebiyatında adaletli ve adil olarak adil ve adaletli olmanın timsali sayılmıştır. Nuşirevan lakabı "Anûşek-Revân (ölmez ruhlu)" manasına gelen kelimenin bozulmuş hali olmaktadır. Kisra lakabı da ilk kez onun için kullanılmıştır.  ( bkz KİSRÂ NEDİR SASANİ KRALLARI ŞİİRLERDE KİSRA )

Bu hükümdar özellikle kaside, mesnevi ve gazellerde adaletin, devlet, tac, adalet zinciri, güç, kudret, cömertlik, hoşgörü,  Tak-ı Kisra'nın sahibi ve zenginliğin sembolü olarak gösterilir.[1]

Nuşirevan, Antakya’yı yağamalatmış ve kendi ülkesinde Antakya’dan daha güzel bir şehir inşa ettirmek istemişti. Bu amaçla Antakya’nın bir benzerini Cte-siphon (Medâin) yakınlarında Andiök-Hüsrev (Antakya’dan daha güzel şehir) şehrini inşa ettirmişti. Bu şehre dillere destan bir saray yaptırmıştı.

Bu meşhur sarayın önüne inşa ettirdiği Tâk-ı Kisrâ veya Eyvân-ı Kisrâ,  adı verilen üzerinde bir çanın bulunduğu Tak bir zincire bağlıydı. Hüsrev’in bu takı inşa ettirme nedeni ülkesinde adaletsizliğe veya haksızlığa uğrayanların gelip bu çanın zincirine çekip çanı çalarak kendisini uyarması içindi. Bu zincirin ucu sarayın dışına kadar uzanıyordu.  Bu zincir sallanınca Tak-ı Kisra’nın çanı da çalıyordu. Bu çan çaldığında Nuşirevan haksızlığa uğrayan birisinin geldiğini anlamış oluyor, o kişinin sorunları dinleyerek uğradığı haksızlığı giderip adaleti sağlıyordu.

Nuşireven-ı Adil’in Medain’de yaptırdığı bu saray, Tâk-ı Kisrâ , Eyvân-ı Kisrâ ve Adalet Zinciri divan edebiyatında çok sözü edilen bir konudur. Pek çok şairimiz çok çeşitli vesileler ile Tâk-ı Kisrâ , Eyvân-ı Kisrâ ve Adalet Zinciri ve Nuşirevan’dan söz etmişlerdir. Çünkü adalet her devride herkes için lazımdır.

• Şüphesiz Nûşîrevân’ın tâcı başından düşer
• Baksa tâk-ı ser-bülend-i kasr-ı izz ü şânına       Nedim
•  
• Serverâ bir bend-i lâkayddır kapında adl
• Tutamazdı anı zencîre çekip Nûşîrevân      Zati
•  
• Ham-ı ebrûlarınla ey lebi Nûşin-revan zülfün
• Nedir zencîrdir kim ol asılmış Tâk-ı Kisrâ’dan Tâcîzâde Câfer Çelebi, 
•  
• Kisrâ-yı hüsndür ki bugün kaşı tâkına
• Zencîr-i müşg asar hâm-ı gîsûsı Kāsım’ın  Ahmed Paşa
•  
• Olmasaydı Tâk-ı Kisrâdan ferâğı lâlenün
• Gûşe-i sahrâlar olmazdı yatağı lâlenün   Revani 
•  
• Servera bir bende-i la-kayddır kapında adl
• Tutamazdı anı zincire cekip Nuşinrevaıı   Zâti
•  
• Şuphesiz Nuşirevan'ın tacı başından düşer
• Baksa tak-ı serbülend-i kasr-ı ızz u şanuna   Nedîm
•  
• Tâk-ı kisrâyı sorarsan yüri var hum-hâneye
• Câm-ı Cem sırrını bilmek ister isen iç şarâb   Revani ( 16 Yy)
•  
• Sehâsı Hâtem’in tayyetti nâmın yâdolunmaz hîç
• Şükûh-ı devlet-i Kisrâ’ya elhak kesr-i şân verdi”     (Fıtnat).
•  

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

• Tâk-i Kisra Hakkında Detaylar Divan Şiirinde Nuşirevan Adaleti
• Adalet Zinciri Tâk-ı Kisrâ Eyvân-ı Kisrâ ve Adalet
• Kisra Nedir İran Hükümdarları Kumaş ve Diğer Kisralar
• Kisrâ Nedir Sasani Kralları Şiirlerde Kisra
• Olmasaydı Tâk-ı Kisrâdan ferâğı lâlenün
• Tâk-ı kisrâyı sorarsan yüri var hum-hâneye
• I. Hüsrev Nuşirevan Nûşirevân-ı Adil Anûşirvân Kimdir
• Bahtek Kimdir ( Nuşirevan'ın Veziri )

KAYNAKÇA 

[1] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/i-husrev-nusirevan-nusirevan-i-adil-anusirvan/107969