Ankara Romanı Hakkında 

Ankara romanı Yakup Kadri’nin Sakarya savaşı öncesinden başlayarak, Ankara hükümetinin idareyi ele geçirişini ve Cumhuriyet idaresinin ilk on yılını anlattığı bir eseridir.   Bu süreç Selma Hanım’ın hayatının üç dönemi gibi anlatılıp aslında yeni Türkiye’nin kurulmasındaki üç dönem olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eser 1934 yılında yayımlanmış, yazarın diğer romanları ile birlikte Yeni Türkiye’nin kurulması sürecini sıra sıra anlatan bir bütünün son halkalarından birisi olarak yazılmıştır.

Romanda Ankara'nın başkent ve yeni idaresinin merkezi olması sırasında geçirdiği aşamalar ele alınmış, bu süreçler ise romanın başkarakteri Selma Hanım ve diğer yardımcı karakterlerin yaşadıkları üç dönem ve ekseni üzerinden anlatılmıştır.  Bu üç dönem ise Ankara’nın önce Millî Mücadele’nin merkezi olması, Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti oluşu ve Cumhuriyet Dönemi sonrası oluşmaya başlayan çıkar ilişkileri şeklinde düzenlenmiştir.  Roman il iki dönemde yurdu için hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan bazı politikacıların ve subayların yeni idare oluşur oluşmaz, cumhuriyetin çıkarlarına aykırı olabilecek şekilde rant peşinde koşmaya başlamaları ele alınmaktadır.

Roman “ Millî Mücadele döneminin ruhunu, Kemalist ideolojisini ve bunları gerçekleştiren Mustafa Kemal Atatürk’ün kimliğini ve kişiliğini idealize edecek tarzda kaleme alınmış”tır.

Roman ana mevzu olarak “Milli Mücadele yıllarında hiçbir çıkar gözetmeksizin yurtları için çalışan bazı subayların ve politikacıların zaferden sonra “sermaye çevreleriyle çıkar ilişkileri” içine girmeleri  “arsa spekülasyonu”, “taahhüt işleri ” gibi girişimlerle zenginleşmeleri, “inkılap”a boşvermeleri.”[1] Romandaki ana eksen olmaktadır. Yazar bu noktadan hareketle yeni Türkiye’nin bu tip insanların eline geçmemesi fikrini ortaya koymuş olmakta, romanın kadın kahramanı Selma’nın yaşamı üzerinden bize bunları aktarmaktadır.

Konu

Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara romanı hayalî bir romandır. Bu romanda yazarın özlediği, özlemini çektiği geleceğin Ankara’sı dolayısı ile Türkiye’sidir. Yazar, Ankara kavramından yola çıkarak inşa edilen yeni Türkiye'deki sosyal gelişmeleri yeni bir sistemin ortaya çıkışını ve bu aşamaları oluşturan üç dönemi birbirine bağlayarak anlatır.  Selma Hanım’ın yaşadığı üç ayrı aşamadaki üç ayrı dönem, Ankara'nın da üç ayrı dönemi olarak aktarılır.

Ana Fikir

Cumhuriyet idaresi ortaya çıkarken bu buhranlı dönemlerde kendi menfaatlerimizi değil devletin ve milletin bekasını ve istiklalini düşünmek gerekir. Bu zor dönemler ancak ve ancak vatandaki her ferdin gönül birliğine ulaşması el ele çalışması; ne kadar güç olursa olsun hep birlikte aşması ile mümkün olabilir.
 

Romandaki Şahıslar

Selma Hanım: İyi bir öğrenim görmüş, haksızlıklara boyun eğmeyen, vatansever, vatanı uğrunda her şeyi yapmaya hazır; hep bir şeyler arayan, aradığını bulamayan; azimli ve hoş görülü, halden anlar, olgun bir kadındır.

Nazif Bey: İyi bir öğrenim görmüş banka şefidir. Sessiz, sedasız, vatanından çok canını seven kişidir.

Binbaşı Hakkı Bey: Milli mücadele yıllarında atılgan ve yiğit bir askerdir. Milli mücadele bitince tavır ve hareketlerinde değişmeler olur. Milli mücadele vurguncusudur, sömürücüdür, vurdumduymaz biridir.

Neşet Sabit Bey:İyi bir öğrenim görmüş, genç bir yazardır. Milli mücadelenin yanında yer almış, gönülden desteklemiş, inkılabın yanında canla başla çalışan; sorumluluğunu bilir, azimli, hoşgörülü, halden anlayan bir kişidir.

Murat Bey: Kendisi Anadolu’nun bağrında yetişmiş, milli mücadelenin yanında yer almış, tutucu, kendi çıkarını herşeyin üstünde tutan bir insandır. Milli mücadele vurguncusudur. Milli mücadele sonunda zengin olmuş, harvurup harman savuran bir kişidir. Ailesi ile Avrupa’ya kaçmıştır.

Ömer Efendi ve Ailesi:  Kültür düzeyleri düşük insanlardır.Kendilerinin ayıp saydıkları şeyleri başkaları yaparsa ayıp sayarlar. Kendileri yaparsa olağan karşılarlar. Tutucudurlar. İş hayatında başarılıdırlar.

Yıldız Hanım: Tiyatro sanatçısıdır.

Şeyh Emin: Dindar, bağnaz, eski kafalı bir kişidir, tutucudur.
 

Romanın Özeti

Ülkenin bağımsızlığını gerçekleştirmek büyük bir fedakârlık isteyecektir.  Ankara’daki hükümet İstanbul’dan bağımsız olarak harekete geçmiş, işgalcilere karşı direniş başlamıştır. Cumhuriyet inkılabı da bu yapı üzerinde inşaa edilmeli dönemin idealist vatansever insanları bunu başarmak için her şeyi yapmalıdır.

Bu idealist ve milli şuura sahip karakterlerin yeni Türk toplumu ve yeni bir idare inşa etme süreci üçç aşama içinde oluşmuştur.  Bu üç dönem Selma Hanımın hayatı, evlilikleri ve  ilişkileri bağlamında üç evre olarak anlatılır

Birinci evre Sakarya savaşı öncesi ( 1922’ye kadar )Selma Hnım ve hayatı, İkinci evre : Cumhuriyetin ilanını izleyen yıllarda ( 1926’ya kadar ) Selma Hanım’ın evlilikleri ,üçüncü  evre ise Cumhuriyetin ilanından sonra Selma Hanım’ın yaın çevresinde şahit olduğu rant peşinde koşan insanların  eylemleri ve ilişkileri  (1934 e kadar ) ele alınmaktadır.

Bu olaylar her bölümde ayrı bir kişilik olarak karşımıza çıkan Selma Hanım’ın çevresinde geçer. Selma Hanım bu üç evreyi üç ayrı  evlilik ve üç ayrı  koca ve çevresi üzerinden  yaşamış ve gözlemlemiş, Selma Hanım’ın hayatı ile Ankara’nın  hayatı Selma Hanım ve ilişki kurduğu erkekler  üzerinden anlatılmıştır.

Birinci bölüm:

Selma Hanım Milli mücadele yıllarında bir banka şefinin karısıdır. İstanbul’daki bir bankanın şefi olan kocası Ahmet Nazif Bey ile birlikte Ankara’ya   gelirler.  İkisi de Ankara’nın yabancısıdır ve Ankara’daki  Tacettin Mahallesi’nde yaşadıkları küçük bir evde başlayan yeni hayat her ikisi için de tek düze bir ve çok da can sıkıcı bir hayattır. Ama İstanbul işgal altına girmiş oradaki Türkler de işkence ve zulüm görmektedirler.  Ankara’da başlayan Millî Mücadele ve Ankara bir kurtuluş umududur.

Ev sahipleri Ömer Efendi ve ailesi Birinci Dünya Savaşı’nda savaş zengini olmuş bir ailedir. Bu nedenle ahali Ömer Efendi ve ailesine büyük saygı duymaktadır.  Selma Hanım, boş vakitlerinde Hatice ve Halime Hanımlar ile sohbet ederek Ankara’da olan bitenleri öğrenmekte insanlar, geçmişleri ve hayatları hakkında fikir edinmektedir. Nazif Bey’in vekil arkadaşı Murat Bey ve Binbaşı Hakkı Bey ile de tanışmışlar, Hakkı Bey’in milli mücadele ruhu ve azmine de hayran olmuşlardır.  Selma Hanım, Bnb. Hakkı Beyin gururlu, milliyetçi ve vatanperver fikirlerini heyecan ile dinler.

Bnb. Hakkı Bey ile Selma Hanım at gezintilerine çıkmaya başlar kocası buna izin verse bile ev sahibi Ömer Efendi; Selma Hanım ile Hakkı Bey’in gezintilerinden hoşlanmaz ama menfaati icabı olanlara da ses çıkarmaz.

Bütün ümitler kazanılacak bir Zafer’e bağlıdır ama Selma Hanım, kocası Nazif Bey’in bu uğurda elinden geleni yapmadığı düşüncesindedir.  Bu yüzden Selma Hanım kocası Nazif Bey’den kopmaya başlamış,  Erkân-ı Harp Binbaşı’ Hakkı Bey’e daha yakın olmaya başlamıştır. Bu aralarda Selma Hanım   İstanbul’dan yeni gelmiş bir yazar olan Neşet Sabit ile de tanışmış; Selma Hanım, Neşet Sabit Beyden ve konuşmasından da etkilenmiştir. İlk bölüm Selma Hanım’ın Hakkı Bey’in cazibesine ve fikirlerine hayran olmaya başlaması ile son bulur.

Vatanı için kocasının yaptıklarını yetersiz bulan Selma Hanım, Bnb. Hakkı Beyin aracılığı ile Eskişehir’deki bir askerî hasta hanede görev alır. Yunanlılar taarruza geçmiş Ankara halkı, şehri boşaltma faaliyetlerine girişmiştir. Selma Hanım ise, Yunanlıların Ankara’ya giremeyeceğine kesin kes inanmakta Kocası Nazif Beyin tüm ısrarlarına rağmen Ankara’yı terk etmemekte ve Cebeci hasta hanesindeki görevinin başından ayrılmamaktadır.  Ona göre, Ankara vatanın kalbidir ve Millî uyanış ve zafer; Ankara’daki mücadeleye bağlıdır. Bu nedenle Ankara, terk etmez. Nazif Bey de bu sebepten karısı Selma Hanım’dan boşanır.

II. Bölüm 

Türk ordusu, Sakarya’da zaferi kazanmış, Büyük Meydan Muharebesi ile Yunanlılar denize dökülmüş; İzmir, geri alınmıştır.  Selma Hanım Nazif Bey’den boşanmış eski binbaşı emekli Miralay Hakkı Bey ile evlenmiştir.  Ancak Miralay Hakkı Bey, emekli olmuş, ordudan ayrılmış ve  harb zengini bir şirketin idare amiri olmuştur.  Ecnebi gruplarla komisyon işleri yapmaya başlayan Hakkı Bey’ de Selma Hanımın gözünden düşmeye başlamıştır. Lüks yaşama merak saran Hakkı Bey ihaleler ve arsa işleri ile uğraşmakta daha çok para kazanmak için elinden gelen her şeyi yapmaktadır.  Miralay Hakkı Beydeki bu değişiğiminler, Ankara’da yaşayan pek çok diğer insanda ortaya çıkmaktadır.

Hakkı Bey milli idealleri bir tarafa bırakmış,  kendi maddi refahı için çalışan; Gazi Hazretleri’nin inkılâplarını yanlış yorumlayan bir iş adamı olmuştur.  Alafranga hayat özentisine kapılan bu tip insanların en büyük zevki balolar, gece eğlenceleri ve çay partileri olmuştur.  

Hakkı Bey de dönemin diğer bir çok bürokrat ve aydınları gibi gösteriş yarışına girmiş, Avrupalılarla sıkı ticarî ilişkilerde bulunan gösteriş yarışına giren bir adam olmuştur.

Selma Hanım bu sıralarda önceden tanışık olduğu Muharrir Neşet Sabit ile yılbaşı eğlencelerinin düzenlendiği yeni açılan Ankara Palas Oteli’nde karşılaşır ve yazar ile yeniden temas kurmaya başlar. Selma Hanım kocasının ve etraflarındakilerin yaşamlarından gördüğü çirkinlikleri bu muharrir ile paylaşmaya başlar. Neşet Sabit Bey de, Selma Hanım gibi Ankara sosyetesinin bu hayat tarzından oldukça rahatsızdır. O günden sonra Selma Hanım ile Neşet Sabit Beyin birlikte gittikleri tüm balo ve davetlerdeki mevzuları Ankara halkındaki başkalaşım ve yanlış Batılılaşma olmaktadır.

Hakkı Bey yabancı bir kadınla olan flört etmeye başlayınca, Selma Hanım ikinci kocası Miralay Hakkı Beyden de boşanır ve öğretmenlik yapmaya başlar.

III. Bölüm 

Selma Hanım, Cumhuriyet’in onuncu yıl kutlama törenindeki Gazi Hazretleri’nin konuşmasını yeni kocası Neşet Sabit Beyle birlikte dinler. Ankara’nın çehresi değişmeye başlamış  çıkarcı zümrelere karşı harekete geçilmiş, Halk evleri, Toplumsal Mükellefiyet Teşkilatı  kurulmuş, kendi menfaatlerini, ülke menfaatlerinden önde gören, yanlış Batılılaşan sosyete grup, Ankara’yı terk edip  ve Avrupa’ya yerleşmiştir.

Selma Hanım ile yeni kocası Neşet Sabit, yeni Türkiye’nin inşası için canla başla, aşkla çalışmaktadırlar. Selma Hanım, öğretmenlik yaparken Neşet Sabit Bey de roman yazmaktadır. Neşet Sabit Beyin yazdığı “Kaltabanlar” adlı komedisi Devlet Tiyatrosu’nun açılış töreninde sahnelenecektir.  Bu arada Harf İnkılabı, Tarih Cemiyeti, Yüksek İktisat Enstitüsü, Halk Evleri açılmış ülkeye başka yenilikler de gelmiştir.

Selma Hanım ve Neşet Sabit sık sık Anadolu’da geziye çıkmakta Anadolu’nun dağını bayırını ovasını diğer eşsiz güzelliklerini izlemektedirler. Selma Hanım,  1943 yılında yapılacak Cumhuriyetin 20. yıl dönümü kutlamaların düzenleme komitesine seçildiğini hayal etmektedir.

İLGİLİ LİNKLER

  Yakup Kadri Hayatı Edebi Yönü Eserleri

Ankara Romanı Hakkında Konu Özet İnceleme Yakup Kadri

Yaban Romanı Hakkında ve Özeti : Yakup Kadri

Hüküm Gecesi Hakkında Konusu Özeti Yakup Kadri.

KİRALIK KONAK ÖZETİ VE HAKKINDA ( Yakup Kadri)

Sodom ve Gomore Hakkında Konusu Özeti , Yakup Kadri

Hep O Şarkı Roman Özeti Yakup Kadri

Nur Baba Romanı Özeti Yakup Kadri

 BİR SÜRGÜN  (1937 i Panorama  (2 cilt, 1953)  Hep O Şarkı  (1956)

[1] https://www.idefix.com/Kitap/Ankara/Yakup-Kadri-Karaosmanoglu/Edebiyat/Roman/Turk-Klasik/urunno=0000000061535