ROMAN HAKKINDA 

Kiralık Konak"  Yakup Kadri Karaosmanoğlu`nun Osmanlı Devleti`nin çöküş döneminde, İstanbul`da batılılaşma ile geleneksel değerlerin, kuşaklar arasında farklılaşan değer yargılarının, yaşam biçimlerinin çatışmasını irdeleyen Nur Baba adlı  Romanı ile aynı yılda 1922  yayımlanan romandır.

Yakup Kadri bu Mondoros Mütarekesinin ilanından sonra tedavi gördüğü İsviçre'den Türkiye'ye dönmüş, Miili Edebiyat akımı içine dahil olmuş ve İkdam Gazetesinde Milli Mücadeleyi destekleyen yazılar yazmaya bşalmıştı. Bu nedenle 1921′de Ankara'ya çağrılmış  “Tetkik-i Mezalim” komisyonunda ona bir görev verilmiş, Kütahya, Simav, Gediz, Sakarya yörelerini bu görev nedeniyle dolaşıp Ankara'ya rapor vermişti.  Bu görevi sonrasında İstanbul’a dönmüş, İkdam yazarı olarak  gazetecilik yaparken  Batılılaşma ile geleneksel değerler ve kuşak çatışmasını anlattığı “Kiralık Konak” isimli romanını İkdam’da tefrika ettirmişti.  Kiralık Konak ilk basılan romanı olmakla beraber yazım tarihine göre  Nur Baba adlı  romanından sonra yazdığı ikinci romanıydı.

"Kiralık Konak"  yazarın Türk toplumunun yapısını, Türk aydının bu yapı karşısındaki çıkmazını kronolojik olarak incelediği kitaplar dizisinin ilk kitabı sayıllır. Zaman olarak II. Meşrutiyet zamanları seçilmiştir. Türklerin bugün “Batılılaşma” diye tabir edilen değişim serüveni nasıl başlamıştır? Hangi dinamikler, dünyanın en büyük devletine sahip olan bir halkı değişmeye ve öykünmeye itmiştir? Sorularına cevap aranmaktadır. Kiralık Konak'ta işlenen toplumsal düzenin oluşumunu sorgulayan insanlara da çok önemli ipuçları verir. Çünkü kitapta artık kurumsallaşan ve kökleşen bu öykünmenin yarattığı kuşağın eskisiyle çatışması vardır. Yakup Kadri, ilk başta eski-yeni ayrımını ilk paragrafta konak-yalı düzeninin terkedilişinde yapar. Hemen sonrasında ise bu ayrımı daha da çarpıcı ve ayrıntılı hale getirirken "İstanbulin ve redingot devri" diye isimlendirdiği bir kırılma noktasını tarif eder. Tanzimat'ın yarattığı İstanbulin devrindeki insanları zarif, temiz insanlar olarak tanımlar ve bu kuşağı över. Redingot devrindeki insanları ise Abdülhamit döneminde peyda olan görgüsüz, cahil, özenti ama aynı zamanda da “işini bilen” tipler olarak tarif eder. 

Romanda karşıtlık ve çatışma kadar önemli bir diğer parametre de değişimdir. Romanda hemen herkes değişir. Servet Bey, en sonunda sınıf ve zihniyet atlamak olarak gördüğü apartman dairesine taşınır. İçeriği bilinmeyen ama para getiren işlere dalar. Naim Efendi “soğuk, kasvetli” konağında tek başına ölümü bekler. Faik Bey, umursamaz halinden başka bir hale girer ve kendine yeni bir bağımlılık bulur. Seniha, o içine sığmayan genç kız olmaktan çıkıp tamamen politik düşünen, hesaplı hareket eden, duygulu değil tamamen mantıklı, tecrübeli, düşük bir kadın olur. Hakkı Celis ise kendi hayatlarının ve İstanbul'un dışındaki başka bir dünyayı vatanı ve Anadolu'yu keşfeder. Roman Naim Efendi'yi yalnızlıkla ölüme terk eder. Seniha'yı tercih ettiği yaşam tazında tükenişe ve Hakkı Celis'i de ölümün kucaklarına bırakarak biter. Eski kuşak seyrediyor, yeni kuşak ise istediğinin peşinde savruluyor veya fark ettiği gerçeklere rağmen unutamadığı yaralarına teslim oluyor ve ölüyor. 

KİTABIN KONUSU:

Kitapta nesiller arasındaki çatışmalar, Alafranga ve Alatuca yaşayan  nesiller arasındaki uçurum ve hızlı değişimin getirdiği ahlak buhranı anlatılmıştır. 

KİTABIN ANAFİKRİ:

 Alafranga hayata alışan yeni nesil  eskiden kalma değerlerin önemini kavrayamamış kendilerine ait olmayan bir hayata meylederek ellerindeki değerleri de kaybetmişlerdir. Seniha ve Hakkı Celis gibi gençler bu eğilimler yüzünden hayatlarının özlerini kaybetmişlerdir. Geleneklerine ve değerlerine sahip çıkanlarla, batılı yaşamı seçenlerin  arasında ortaya çıkan aşklar bu çelişkiler yüzünden yok olup gitmektedir. Bazı şeyleri kazanmak ve korumak epeyce zaman alır ama onları kaybetmek çok kolaydır. Elindekilerle yetinmeyip daha fazalsını isteyenler bir gün ellerindekini de yitirmek zorunda kalacaklar mutlu olamayacaklar gerçek sevgiyi ve aşkı bulsalar da alafaranga yaşama kavuşmak umuduyla ve sürekli daha fazlasını istemiş olduklarından  elde ettikleri kıymetlerin de farkına varamayacaklardır.

Romanda karşıtlık ve çatışma kadar önemli bir diğer parametre de değişimdir. Romanda hemen herkes değişir. Servet Bey, en sonunda sınıf ve zihniyet atlamak olarak gördüğü apartman dairesine taşınır. İçeriği bilinmeyen ama para getiren işlere dalar. Naim Efendi “soğuk, kasvetli” konağında tek başına ölümü bekler. Faik Bey, umursamaz halinden başka bir hale girer ve kendine yeni bir bağımlılık bulur. Seniha, o içine sığmayan genç kız olmaktan çıkıp tamamen politik düşünen, hesaplı hareket eden, duygulu değil tamamen mantıklı, tecrübeli, düşük bir kadın olur. Hakkı Celis ise kendi hayatlarının ve İstanbul'un dışındaki başka bir dünyayı vatanı ve Anadolu'yu keşfeder. Roman Naim Efendi'yi yalnizlikla ölüme terkeder. Seniha'yı tercih ettiği yaşam tazında tükenişe ve Hakkı Celis'i de ölümün kucaklarına bırakarak biter. Eski kuşak seyrediyor, yeni kuşak ise istediğinin peşinde savruluyor veya farkettiği gerçeklere rağmen unutamadığı yaralarına teslim olur ve yok olur.

ROMANDAKİ  ŞAHISLAR

Naim Efendi: Çok zengin ve zengin olduğu kadar da hesaplı bir kişidir. Çok önemli yerlerde çalışmış ve çok önemli bir kariyere sahip olmuştur. Ama devamlı bir değişim içerisinde olan bir ülkede eskiden kelme bir şahsiyet olduğu için bazı konulara uzak kalmıştır hatta gençlerin konuştuğu Türkçe'nin çoğunu anlamamaktadır. Eğlenceyi seven, neşeli bir insandır

Seniha Hanım: Körpe, ince, çevik, ipekböceği gibi sürekli bir değişim halindedir. İlk başlarda cıvıl cıvıl bir kız olmasına rağmen zamanla çok değişir. Kimseyle görüşmez, kimseye bir şey söylemez olur. Alafranga hayata olan düşükünlüğü yüzünden sürekli daha fazlasını istemekte ve beklemekte, elde ettikleri değerlerin kıymetine bu düşünceleri yüzünden varamamaktadır. Sürekli batılı yaşam biçiminin düşleri ile yaşadığı ve hep daha fazlasını bekleyip istediği için mutsuz, gergin ve içine kapanık bir genç kız haline gelir.

Faik Bey: Aileyi uçuruma sürükleyen kişidir. Zevklerine göre yaşayan ve insanların umrunda olmadığı varlıklı bir ailenin oğludur. Kumara düşkün sürekli daha fazlasını isteyen bir karakteri temsil eder.

Hakkı Celis: Seniha’yı sevmiştir fakat karşılık bulamayınca içine kapanmıştır. Kimseye sır vermeyen birisidir. İnsanlardan kaçmaya çalışmaktadır, yalnız kalmak ister. Romanda vatanını seven elde ettikleriyle yetinmeye çalışan kanaatkâr ve dürüst bir gençtir. Sonunda Çanakkalede şehit olur.

Romanın Özeti

Naim Efendi, geçmişine her yönüyle bağlı bir Osmanlı beyefendisidir. Babadan kalma önemli bir servete sahip olan Naim Efendi, memurluk yapmakta ve bu servetini özenle koruyup idare etmeye çalışmaktadır. Babasından kalma bu serveti iyi idare etmeye kaybetmemeye çalışmaktadır. Naim Efendi, bir ana kadar müşfik, dul bir kadın kadar titizdir. Çocukluğu gençliği İstanbul ‘un bu en kalabalık konağında geçmiştir.  Naim Efendi eğlenceli toplantıları, dostlar arasındaki sohbetleri, misafirlere ziyafetleri çok severdi. Fakat  artık zaman değişmiş bu tip eğlencelerin hepsi yasaklanmıştı.  Naim Efendi ortaya çıkan bu yeni eğlence anlayışından şarkılardan zevk almak bir yana konuşulmaya  başlanan yeni tip dili, yazılmaya başlanan yeni tip yazıyı bile anlayamıyordu.  

Beş yıl kadar önce karısı Nefise Hanımefendi'yi kaybetmiş, eşi ölünce yalnız kalmıştı. Eşi öldükten sonra  konağın idaresi kızı Sekine hanım geçmişti; fakat Sekine Hanımı hiçbir yönüyle annesine benzemiyordu. Naim Efendi'nin kızı Sekine Hanım, tembel ve iradesiz bir kadındı. Kocası Servet Bey ise; kırk-beş yaşlarında, alafranga hayata düşkün  Düyûn-ı Umumiye Müfettişlerinden bir adamdı. Müslümanlıktan ve Türklükten nefret eder. Aldığı terbiye ve yaşadığı muhit arasındaki çelişkiden dolayı daima bir çırpınma ve isyan içerisindedir.Servet Bey, Naim Efendinin saflığından yararlanarak konak içerisinde işleri istediği gibi yürütüyordu.  Servet Bey'in yüzünden  artık Naim Efendi konağında Türkçe konuşulmaz hale gelmişti. Servet Beyin oğlu Cemil henüz yirmi yaşında olmasına rağmen Beyoğlu'ndaki büyük lokantaların, gazinoların, barların sadık dostu idi. Servet Bey'in kızı Seniha ise, Frenklerin asır sonu diye vasıflandırdığı bir kızdır. Senihason çıkan moda gazetelerinin resimlerine benzeyen körpe, ince vücutlu eğlenceye modaya ve iyi giyinmeye aşırı düşkün bir kzdı. İpek böcekleri gibi daima biçim değiştirmekten hoşlanan Lafranga hayata çok düşkün bir kızdı..Pazartesi günleri çay partisi tertip eder, mürebbiyesi Kromaki vasıtasıyla tanımış olduğu Beyoğlu'nun madam ve matmazelleri, çocukluk arkadaşları genç kızlar ve aile dostu genç kadınlar, kardeşi Cemil'in arkadaşlarından genç erkekler bu çay partisine katılırdı.  Bunlar arasında Avrupa'nın muhtelif şehirlerini dolaşmış olan Faik Bey, bu çay patilerinin müdavimlerinden biriydi. Avrupai hareketleriyle bu kadınlar tarafından beğenilen ve çay günlerinin bir diğer müdavimi  de Seniha'nın halasının oğlu Hakkı Celis'tir.

Pazartesi günleri Seniha'nın çay günü olduğu için o günler çok  güzel giyinip, kuşanır ve saat  beşte konağın salonunda  ziyaretçilerini beklerdi. Çay günü bitince, Seniha evin içinde sıkıntı yaşamaya başlar ve yaşadığı hayattan zevk alamayarak öbür çay gününü iple çekerdi. . Senihe  paraya çok önem vermeyen bütün güzelliklerin kendiliğinden önüne yığılmasını isteyen  Babasını ağlanacak derecede züğürt, büyükbabasını lüzumundan fazla pinti, kendisini de dünyanın en bedbaht ve en yoksul kızlarından biri olarak düşünürdü. Bulunduğu bu konak ona sıkıntı vermekte, sürekli olarak  Avrupa'da yaşamayı hayal etmektedir.

Seniha halasının torunu Hakkı Celis'in kendisine okuduğu şiirleri dinler gözükür,  birçok şiiri bazı dergilerde çıkan Hakkı Celis ona parmakları mürekkep lekeli ve pantolonunun dizleri çıkmış zavallı bir okul çocuğu gibi görünürdü. Faik Bey Cemil'in yakın arkadaşlarından birisiydi. Küçük yaşından beri Avrupa'nın önemli şehirlerinde yaşamış olduğundan hiç de  sahte görülmeyen bir zerafet içinde davranırdı.  Faik Bey ile Seniha arasındaki ilişkinin bir arkadaşlık derecesinden fazla olmasına rağmen ailesi bunu normal bir flört ilikisi gibi görüyor bu ilşkiye aldırmıyorlardı. 

Fakat bu  hesapsız harcamaların ve israfın  yüzünden Naim Efendi maddî bakımdan çok zor duruma düşer. Yalı kiraya verilir, araba satılır, Madam Kromaki'nin maaşı ve Beyoğlu esnafına olan borçlar ödenemez. Naim Efendi, Çemberlitaş'ta oturan hemşiresi Selma Hanımefendi'ye çok bağlıdır. Naim Efendi'ye genç yaşından beri her konuda fikir veren Selma Hanımefendi, torunlarını çok şımarttığı için ona kızmaktadır.  Fakat Naim Efendi, torunlarını çok sevdiği için her türlü eziyete katlanmaya razıdır.

Seniha, sıkıntı dolu günler yaşamakta ve sinir buhranları geçirmektedir. Naim Efendi, torununun dertlerine çare arar. Sonunda bütün bunların evlenme ve çocuk doğurma ile geçeceği kanaatine varır. Seniha'yı evlendirmeyi düşünür. Fakat ne Seniha, ne de babası Servet Bey böyle bir şeye yanaşmaz.

Avrupa'nın aydınlık şehirlerinin büyülü cazibesine kapılmış olan Seniha, sevgilisi Faik Bey'in Avrupa'dan Türkiye'ye gelmiş olmasına çok şaşırmaktadır. Günden güne aralarındaki sevgi çoğalmaya başlamıştır.  Faik Bey için Seniha  birdenbire vazgeçilmeyen bir kadın haline gelir . Kumara çok düşkün bir adam olan Faik Bey, kumara ne kadar düşkünse, Seniha'ya da o kadar düşükün bir adam haline gelmiştir.. Seniha'ya kendini o kadar bağlı hissediyordu.

Bu arada rahatsızlanan Seniha, Doktor tavsiyesi üzerine, Madam Kromaki ile beraber halası Necibe Hanımefendi'nin Büyükada'daki köşküne gider. Burada sıkılması üzerine, arkadaşlarını çağırır. Bunlar arasında Faik Bey de vardır. Adadaki bu günlerde Faik Bey'le Seniha arasındaki ilişki çok ilerler. Bu ilişki herkes tarafından duyulur. Büyükada'daki bu günler Seniha'nın eski neşesini yerine getirir.

Seniha konağa döner. Faik Bey de her gün konaktadır. Onun laubali hareketleri Naim Efendi'yi rahatsız eder. Faik, Seniha'yı daima bir küçük çocuk gibi avutmasını bilir. Genç adam, Seniha ile beraber, iki hatta üç kadını idare edebilecek kabiliyettedir. Fakat kumar denilen iptila Faik Bey'i zor durumda bırakır. Bir sabah kumar yüzünden zor durumda kalan Faik Bey, Seniha'dan para yardımı ister. Bu olaydan sonra Seniha'nın Faik Bey'e karşı hisleri değişir. Faik Bey,  Seniha'yı çok toy bulmakta ve çok daha  zengin bir kadınla izdivaç peşinde olduğundan Seniha'dan ayrılır.  Aslında her ikisi de birbirlerini sevmektedir. Fakat bu evlilik ikisi için de uygun değildir. Faik Bey, servetini kumarda kaybetmiş olduğundan zengin bir dul, Seniha ise zengin bir adamla evlenmek arzusundadır.

Hakkı Çelis, günden güne değişmektedir. Herkesten, özellikle Seniha'dan kaçmaktadır. O, şiirdeki aşk ile, gerçek hayattaki aşkın birbirinden çok farklı olduğunu bilir. Seniha ise, Faik Bey'den ayrıldıktan sonra eski dostlarıyla ilişkilerini tazeler. Bu arada Hakkı Celis'i de arar.

Seniha ile Faik arasındaki ilişkiyi öğrenen Naim Efendi onların evlenmesini ister. Naim Efendi'nin bu isteği gerçekleşmez. Ayrıca ihtiyar adam, Seniha'nın azar derecesindeki sitemlerine hedef olur. Naim Efendi, bu olay üzerine hastalanır. Tehlikeli günler geçirir.

Seniha, bundan sonra dalgın, sinsi ve esrarlı bir kişi haline gelir. Onun bu halinden şüphelenen Madam Kromaki, Madam Kraft isminde zengin bir dulun evine gidip geldiğini öğrenir. Seniha hakkında iyi olmayan bir takım söylentiler dolaşır. Seniha, evden kaçarak Madam Kraft ile beraber Trieste'e gider. Burada bir pansiyona yerleşir, piyano dersleri alır. Faik de daha sonra oraya gider.

Servet Bey, konaktan apartmana taşınmak niyetindedir. Konağın terk edilmesinin sebeplerinden biri de, Seniha'nın yakında dönecek olması ve Naim Efendi'nin onu görmek istememesi endişesidir. Servet Bey'in ayrılmasıyla Naim Efendi konakta yalnız yaşamaya başlar. Hakkı Çeliş, bu günlerde onu hiç yalnız bırakmaz. Ara sıra hemşiresi Selma Hanımefendi de ziyaretine gelir. Naim Efendi'nin hastalığının ilerlemesiyle, Selma Hanımefendi onu kendi konağına götürür. Naim Efendi konağı kiraya verilecektir. Yoksulluğa düşen ve artık hırçın bir insan olan Naim Efendi'nin kalbi yalnız Seniha've Hakkı Celis'e açıktır.

Konağı kiraya verip kardeşi Selma Hanımefendi'nin yanına taşınma fikri ortaya çıktığından beri Naim Efendi'nin  huzuru tamamen bozulmuştur. Selma Hanımefendi kararında çok katıdır. Naim Efendi "Burada doğmuşum, burada yaşamışım, ihtiyarlamışım! Nasıl bırakır giderim?"  dese de Selma Hanım "Burada, fareler, örümcekler ortasında yapayalnız öleceğine, benim yanımda benim gözüm önünde ölürsün," diyordu.

Hakkı Çelis, Çanakkale'de savaşmaya karar verir. Çanakkale'ye giden Hakkı Çelis, bir müddetlik izin alarak geldiği  Konakta Naim Efendi ile dertleşir ve Naim Efendi ona içini döker.

Bu arada Avrupa'dan dönmüş olan Seniha ile evleneceği söylenen Necip adlı mebus, kısa bir süre için gittiği yerden geri dönmez. Bu evlenme işinin olmaması Seniha için büyük bir darbe olur. Faik Bey ise bu işten büyük bir haz duyar. Hakkı Çelis, Faik Bey ile buluşur. Faik Bey, ona Seniha hakkındaki olumsuz düşüncelerini anlatır. Bu sırada arabayla oradan geçmekte olan Seniha onları görür ve arabasına alır. Birlikte Senihaların apartmanına gelirler. Buradaki olaylar Hakkı Celis'e eski günlerini hatırlatır.

Uzun bir zaman sonra Servet Beylerde düğünü andıran bir ziyafet verilir. Naim Efendi, bu sıralarda can çekişmektedir. Konak da Naim Efendiyle beraber, hergün biraz daha yıkılıp gidiyordu. Zili bozulan sokak kapısı ağır bir tokmakla vuruluyor ve bir çok gıcırtılarla sarsılarak açılıyordu.

Bu zıtlık içerisinde Hakkı Celis'in Çanakkale'de şehit olduğu haberi Seniha'ya gelir. Seniha, Hakkı Celis'in şehit olduğunu gören Hüsnü Bey'e olayı anlatmasını söyler. Hüsnü Bey, etraflıca anlatmaya başlar. Seniha  bu hikâyeden çok sıkılmıştır.

 Yakup Kadri Hayatı Edebi Yönü Eserleri

Ankara Romanı Hakkında Konu Özet İnceleme Yakup Kadri

Yaban Romanı Hakkında ve Özeti : Yakup Kadri

Hüküm Gecesi Hakkında Konusu Özeti Yakup Kadri.

KİRALIK KONAK ÖZETİ VE HAKKINDA ( Yakup Kadri)

Sodom ve Gomore Hakkında Konusu Özeti , Yakup Kadri

Hep O Şarkı Roman Özeti Yakup Kadri

Nur Baba Romanı Özeti Yakup Kadri

 BİR SÜRGÜN  (1937 i Panorama  (2 cilt, 1953)  Hep O Şarkı  (1956)