Azergeşesb Nedir

Azergeşesb  sözcüğü , azer ve geşebs sözcüklerinden oluşan bir tamlamadır.  Geşesb ekinin Farsçada “yapan, yapıcı, meyilli” anlamlarında birleşik fiiller yapılan yardımcı bir fiil olduğu anlaşılır. Hatta bayan adı olarak da kullanıldığı dikkati çeker.

Farsçada “Azer” od (ateş) manasına gelir. Şu halde azergeşesb “ ateş yakıcı “ anlamındadır.

Arapça ve Türkçede Azer veya Azar Sözcükleri

Azer sözcüğünün Farsça Arapça ve Türkçede “azar “ şeklinde de telaffuz edildiği dikkati çeker. Ayrıca günümüzdeki İran ve Afganistan'ın resmi takvimi olan Güneş Hicri takviminin dokuzuncu ayına " azar " denir.  Bu ay adının  “azar" sözcüğünün  astrolojideki" yay " bucuna tekabül etmiş olduğu da anlaşılır.

Arap tarihçi Reşideddin ile Tebrizli Mehemmed Hüseyn bin Helef ‘e göre Azerbaycan Türkçe bir kelimedir ve bu tarihçilere göre " azar" yüksek yer, "bayjan" ise büyükler manasındadır.[1]  

Hz. İbrahim'in babasının adı da "Azer'dir. Hz İbrahim'in babası put yapan ve satan biridir. Bu nedenle Arapçada  "Azer" sözcüğünün  puta tapan veya put yapan anlamına gelebileceği tahmin edilebilir. 

Ateş Melegi Azergeşesb

Mecusiler ateşin en saf hali  ve ateşin aslı olarak kabul ettikleri  Güneş’e ve yıldızlara nihayetinde "ateşe tapan"   bir kavim olmuşlardır.

Zerdüştler ve kitapları Avesta’da  “Ateşgesb” adlı bir melek vardır.  “Bu melek hep ateşin içinde durur hep ateşe bakar” [2] anlaşıldığı kadarı ile de ateşin hiç sönmemesini sağlarmış.

Azergşesb sözcüğünün Farsçada “ ateşgede “ anlamına gelecek şekilde de kullanıldığı anlaşılır. Ateşe tapan Zerdüştler içinde ateşi hiç sönmeyecek tapınaklar yapmışlar, bu tapınaklara ateşi söndürmeyecek rahipler (Āzar Pāyegān = " ateş Muhafızları anlamına da gelen (gberler yerleştirmişler, kutsal saydıkları bu ateşinin adına da “ Atar “ demişlerdir.  ( bkz GEBR NEDIR ATEŞGEDE MECUSI ATEŞETAPAN )

Zerdüşt ateşgedelerine âzer-bâdegân veya âzera –bâyegân da denmiştir. Nitekim Tebriz şehrinin eski adı āẕar-ābādgān’dır. [3] ve Tebriz’deki büyük ateşgedeye de âzer-bâdegân veya âzera –bâyegân denirmiş. [4]

Güştasb’ın Azergeşesbi

Zerdüşt dinine mensup olduğu halde Mani dinine ( Maniheizim ) de hayran olduğu anlaşılan İsfendiyar ve Zaloğlu Rüstem zamanlarının Farisi şehinşahı Güştasb’ın Belh şehrinde yaptırdığı devasa ateşgedeye

Güştasb’ın Azergeşesbi denmiştir.  İskender, İran’ı fethettiğinde bu ateşgedeyi yıktırmış değerli eşyalara da el koymuştur.

Sirâyet etti hükm-i nâre dûdundan cüdâ düşdiDil-i âteş-gede mânende-i gül-zâr u bâğ oldı              BAHÂYÎ, Mehmed Efendi 

• Ehrimen Ehremen Angra Menyu-Zerdüşt İblisi
• Mecûsi Meleği Âzer ve Âzer Günü Adetleri
• Azergeşesb Nedir
• Zerdüşt Tanrısı Hürmüz ve Ahura Mazda
• Ateşgede Nedir Mecusi Mabedi Aşığın gönlü
• Gebr Nedir Ateşgede Mecusi Ateşetapan

KAYNAKÇA 

• [1] ŞAHAMETTIN KUZUCULAR, AZERBAYCAN ADI NEREDEN GELIR AZERBADEGÂN AZERBAYGÂN NEDIR, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=56624
• [2] Necati Lugal, Şehname Çevirisi, Devlet Kitapları,  C. III, s.453
• [3] https://pauctle.com/fatr/soz/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%20%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF/
• [4] ŞAHAMETTIN KUZUCULAR, AZERBAYCAN ADI NEREDEN GELIR AZERBADEGÂN AZERBAYGÂN NEDIR, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=56624