14.07.2023
Azergeşesb Nedir
Azergeşesb sözcüğü , azer ve geşebs sözcüklerinden oluşan bir tamlamadır. Geşesb ekinin Farsçada “yapan, yapıcı, meyilli” anlamlarında birleşik fiiller yapılan yardımcı bir fiil olduğu anlaşılır. Hatta bayan adı olarak da kullanıldığı dikkati çeker.
Farsçada “Azer” od (ateş) manasına gelir. Şu halde azergeşesb “ ateş yakıcı “ anlamındadır.
Arapça ve Türkçede Azer veya Azar Sözcükleri
Azer sözcüğünün Farsça Arapça ve Türkçede “azar “ şeklinde de telaffuz edildiği dikkati çeker. Ayrıca günümüzdeki İran ve Afganistan'ın resmi takvimi olan Güneş Hicri takviminin dokuzuncu ayına " azar " denir. Bu ay adının “azar" sözcüğünün astrolojideki" yay " bucuna tekabül etmiş olduğu da anlaşılır.
Arap tarihçi Reşideddin ile Tebrizli Mehemmed Hüseyn bin Helef ‘e göre Azerbaycan Türkçe bir kelimedir ve bu tarihçilere göre " azar" yüksek yer, "bayjan" ise büyükler manasındadır.[1]
Hz. İbrahim'in babasının adı da "Azer'dir. Hz İbrahim'in babası put yapan ve satan biridir. Bu nedenle Arapçada "Azer" sözcüğünün puta tapan veya put yapan anlamına gelebileceği tahmin edilebilir.
Ateş Melegi Azergeşesb
Mecusiler ateşin en saf hali ve ateşin aslı olarak kabul ettikleri Güneş’e ve yıldızlara nihayetinde "ateşe tapan" bir kavim olmuşlardır.
Zerdüştler ve kitapları Avesta’da “Ateşgesb” adlı bir melek vardır. “Bu melek hep ateşin içinde durur hep ateşe bakar” [2] anlaşıldığı kadarı ile de ateşin hiç sönmemesini sağlarmış.
Azergşesb sözcüğünün Farsçada “ ateşgede “ anlamına gelecek şekilde de kullanıldığı anlaşılır. Ateşe tapan Zerdüştler içinde ateşi hiç sönmeyecek tapınaklar yapmışlar, bu tapınaklara ateşi söndürmeyecek rahipler (Āzar Pāyegān = " ateş Muhafızları anlamına da gelen (gberler yerleştirmişler, kutsal saydıkları bu ateşinin adına da “ Atar “ demişlerdir. ( bkz GEBR NEDIR ATEŞGEDE MECUSI ATEŞETAPAN )
Zerdüşt ateşgedelerine âzer-bâdegân veya âzera –bâyegân da denmiştir. Nitekim Tebriz şehrinin eski adı āẕar-ābādgān’dır. [3] ve Tebriz’deki büyük ateşgedeye de âzer-bâdegân veya âzera –bâyegân denirmiş. [4]
Güştasb’ın Azergeşesbi
Zerdüşt dinine mensup olduğu halde Mani dinine ( Maniheizim ) de hayran olduğu anlaşılan İsfendiyar ve Zaloğlu Rüstem zamanlarının Farisi şehinşahı Güştasb’ın Belh şehrinde yaptırdığı devasa ateşgedeye
Güştasb’ın Azergeşesbi denmiştir. İskender, İran’ı fethettiğinde bu ateşgedeyi yıktırmış değerli eşyalara da el koymuştur.
Sirâyet etti hükm-i nâre dûdundan cüdâ düşdiDil-i âteş-gede mânende-i gül-zâr u bâğ oldı BAHÂYÎ, Mehmed Efendi
KAYNAKÇA
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın