Bahr-ı Tavîl Nedir ve Örnekleri
Bahr-ı Tavîl Nedir ve Örnekleri
Vezinli, kafiyeli uzun nesir cümleleri ile kurulan Divan edebiyatı nazım türü. Fe’ilatün, mefa’ilün, müstef’ilün gibi cüzler arka arkaya tekrarlanır. Fakat Bahri tavil üzerinde detaylı çalışmalar yapan İ. Hakkı Özsoyak bu görüşte değildir. Ona göre Bahri tavillerin özellikleri şu şekildedir. “Bahr-ı tavîl, feilâtün tefilesinin arka arkaya tekrarlanmasıyla yazılır. Her dize kendi içinde secilidir. Dizelerin kafiye şeması kıta yahut gazel biçiminde olabilir. Manzumenin sonunda şair mahlasını kullanır. Bahr-ı tavîlde, beyit sayısı 97'e (Fehim-i Kadim), dizelerdeki tefile sayısı da 50'ye kadar çıkabilmektedir”[1]
Bahri Tavil’in Türk edebiyatında çok az kullanıldığı ilk örneklerinin Ahmet Paşa tarafından verilmiş, olduğu sadece Mehmed Dede ve Şeyh Galip’in bu türde örnekler vermiş oldukları bilinirken [2]yapılan araştırmalar sonucunda divan edebiyatında 30 kadar bahr-ı tavîl örneğine rastlanılmıştır. [3]
Bir mecmuada yer alan ve XV. yüzyıl şairi Ahmet Paşa adına kayıtlı bahr-ı tavîlin Anadolu sahasındaki ilk örneği olduğu ileri sürülmüş, . XV. yüzyılda Abdülalî tarafından yazılan bahr-ı tavîlin de Fars diliyle kaleme alınmış bahr-ı tavîllerin ilk örneği olduğu ileri sürülmüş fakta yapılan araştırmalar sonrasında bu sayının otuza kadar ulaştığı tespit edilmiştir.
Bahri tavil’de konu olarak genellikle sevgilinin güzellik unsurları ile âşık ve sevgili arasındaki münasebetler işlenir. Bunun yanı sıra münacat ve naat (Zihnî) gibi dinî konular ile mizah (Abdülbâkî Fevzî)1 ve övgü konulu (Fedâyî) bahr-ı tavîl örnekleri de vardır.[4]
BAHR-İ TAVİL ÖRNEĞİ
1a. Subh-dem gülşene gel ey nazar ehli geh(î) ibret göziyilen ki yine kendü kemâlin keremindensıfat-ı kudretin izhâr idüp Allâhu te’âlâ
1b. hâkün emvâtını âsâriyile rahmetinün ahsen-i vech üzre zihî hayy (u) tüvânâ vü zihî kâdir ü muhyî ki nice hûb u latîf eyledi ihyâ
2a. Ebr-i nîsânsu sepüp sahnına bâgun döşedi bâd-ı sabâ (ferş-i) zümürrüd kadeh aldı eline lâle vü murg-ı seherî mest olup kıldı terennüm
2b. geldi gül mevsimi irişdi safâ günleri gülzâre gelün sohbet idün fursat(ı) fevt eylemen (iy) işret ü îş ehli diyüp nevha kılur bülbül-i şeydâ
3a. Leb-i cûy (u) leb-i sâkî vü leb-i gonçe vü sahn-ı çemen ü sâye-i serv-i semen ü nesteren ü sûsen(-i) âzâde vü şimşâd-ı dil-ârâ vü gül-i ter Ahmet Paşa[5]
ŞEYH GÂLİB’İN BAHR-İ TAVÎLİ
Bahr-ı Tavîl Mısrâ-ı Evvel: Ey gülistân-ı letâfetde hezâr işve vü nâz ile yetişmiş gül-i ranâ sana gûyâ ki edip müşgî-sehâb u mey-i gülgûn u gül-âbı dahı bârân edip enfâs-ı Mesîhâ'yı nesîm eyleyip envâ-ı nezâketle tarâvetle verip perveriş etmişler o ruhsâreyi yüz reng-i bahârân ile bin gonce-i handâna mukattar kılıp el-hak bir aceb sûrete koymuş seni nakkâş-ı ezel kim ne gelür misli ne gelmek mutasavver görinür böyle bahâ ile bu hüsn ile yaraşmaz sana kim âşık-ı şûrîde-i bî-tâbını mahzûn edesin nâle vü âh ile ciger-hûn edesin yâ bu mudur kâide-i şehr-i mahabbet bu mudur tarz-ı meveddet tutalım böyle imiş farz mı ol kâideyi eylemek icrâ ne olurmuş bir iki gün dahı terk eyleyip ol resm-i cefâyı donadıp bezm-i safâya oturup meclise begler gibi sen nûş-ı şarâb eylesen 'uşşâk terâne ile dil ü sînesine nây u rebâb eylese kim men ede hâşâ.[6]
Aruz Vezni Nasıl Öğrenilir İmale Med Zihaf Ulama Alıştırmalar
Bahr Nedir Aruz Vezni Makamları
Fasıla Nedir Kuran Okuma ve Aruz Vezninde Fasıla
İmâm Halil Aruz Veznini Bulan Kişi
Mezîd Nedir Aruz Vezninde Mezîd
İllet Nedir Aruz Vezninde İllet
Açık Hece Nedir Aruz Vezninde Kısa Sesli Hece
KAYNAKÇA
[1] İsmail Hakkı AKSOYAK, ANADOLU SAHASINDA İLK BAHR-I TAVÎL AHMED PAŞA’NIN MIDIR?, https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/sayi6pdf/5.pdf
[2] Dr Aslan Tekin Edebiyatımıza Terimler, Elips Yyaınlatı Ank. 2006- shf 35
[3] İsmail Hakkı AKSOYAK, ANADOLU SAHASINDA İLK BAHR-I TAVÎL AHMED PAŞA’NIN MIDIR?, https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/sayi6pdf/5.pdf
[4] Ahmet Mermer, “XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedâyî ve İki Bahr-ı Tavili“, İlmî Araştırmalar, İstanbul 2002, S. 14, s. 121.
[5] smail Hakkı AKSOYAK, ANADOLU SAHASINDA İLK BAHR-I TAVÎL AHMED PAŞA’NIN MIDIR?, https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/sayi6pdf/5.pdf
[6] smail Hakkı AKSOYAK, ANADOLU SAHASINDA İLK BAHR-I TAVÎL AHMED PAŞA’NIN MIDIR?, https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/sayi6pdf/5.pdf
