GirişKayıt

İmâm Halil Aruz Veznini Bulan Kişi

03.06.2017

İmâm Halil Aruz Veznini Bulan Kişi

Aruz'u bulan ve sistemleştiren VIII. asırda yetişmiş Basra'lı bir dilci ve lügatçidir. Asıl adı Halil Mehmed'dir. ( 701-775 (H.81-155) 

Îmam Halîl, cahiliye devri aruzunu, 8 efâil ve tefâil çevresinde sistemleştirmiş ve bahirleri bulmuştur.

Îmam Halîl, aruzda harflerin harekeli ve sakin oluşlarını göz önüne alarak kısa ve uzun hece ayrımı yapmış, kısa ses ile biten heceleri açık hece kabul etmiş, uzun sesli ile biten hecelerle sessiz harfle biten heceleri kapalı hece olarak kabul etmiştir. Bu hecelerden cüzler, cüzlerden de vezinler ortaya çıkararak aruz veznini ortaya çıkarmıştır.

Cüzlerin ortaya çıkmasına vesile olan hece tanımları şu şekildedir

1.      Açık heceler - Kısa heceler; a- ce ba , ka-sa-ba, o-ku-la, i-ri- ce gibi.

2.      Kapalı heceler - Uzun heceler; Has-ret, hâ-lâ, sen-sin, ley-lâ, sâ-bâ, şâ-ir ,

3.      Bir buçuk (kapalı ve açık-uzun ve kısa) heceler; derd, merd, dâğ, yâr

CÜZ ( TEFİLE)

Cüzler, kısa ve uzun hecelerin belirli sayıda bir araya gelmesidir. . Buna “tef’ile” de denir. İmam Halil aruzun esası olmak üzere 8 tef’ile tesbit etmiş ve bu cüzlere “efa’il ve tefa’il” adını vermiştir. 

Bunlar:

·        fa'ûlün (fe'ûlün) (._ _)

·        fâ'ilün, fâ'ilât (_._)

·        mefâ'ilün (._._)

·        fâ'ilâtün (_._ _)

·        müstef'ilün (_ _._)

·        mef’ûlâtü (_ _ _ .)

·        müfâ'aletün (._.._)

·        mütefâ'ilün (.._._) [1]

Vezindeki parça ve bölüme “tef’ile” veya “cüz” denmektedir. Tef’ilelerin birleşmesinden de bahirler ve vezinler ortaya çıkmıştır.

 

ARUZ ÖLÇÜSÜNDE BAHİRLER

Cüzlerin ahenk ve diğer sebeplerle birleşmeleriyle kalıplar oluşturulmuştur. Bu kalıpların birliklerine bahir adı verilir. Bu bahirlerde sözü edilen kalıp sayısı yanlış hatırlamıyorsam 124 adettir.

·        1 hezec bahri (bahr-i hezec): 7 kalıp barındırır.

·        recez bahri (bahr-i recez): 6 kalıp barındırır.

·        remel bahri (bahr-i remel): 4 kalıp barındırır.

·        münserih bahri (bahr-i münserih): 2 kalıp barındırır.

·        muzâri bahri (bahr-i muzâri): 2 kalıp barındırır.

·        hafif bahri (bahr-i hafif): tek kalıp barındırır. ancak, başta ve sonda yer alan tefileler değişebilir

·        müctes bahri (bahr-i müctes): 2 kalıp barındırır.

·        serî bahri (bahr-i serî): esasında recez bahrinin içinde yer alan tek kalıptır.

·        mütekârib bahri (bahr-i mütekârib): 2 kalıp barındırır.

·        kâmil bahri (bahr-i kâmil): 2 kalıp barındırır.[2]

Aruzun esasını teşkil ederler. Bu yüzden aruz'a "ilm-iHalîl" diyenler de olmuştur,

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

KAYNAKÇA

profile

Esa

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar