Arûz Kalıpları ve Bahirleri

Arûz veznindeki tefilelerin (cüzlerin) birbirleriyle olan durumlarına ve tekrarlanma yapısına göre sınıflandırılabilir. Bu durumda aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: ( BKZ: ARUZ ÖLÇÜSÜNÜ ÖĞRENELİM.)

 Aynı tefilenin tekrarından oluşan kalıplar

•        mefâilün mefâilün mefâilün mefâilün
•        müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün
•        feûlün feûlün feûlün feûlün
•        müstef'ilâtün müstef'ilâtün

  Aynı iki tefilenin tekrarından oluşan kalıplar

•       mefâilün feûlün mefâilün feûlün
•        mütefâilün feûlün mütefâilün feûlün
•        fa'lün feûlün fa'lün feûlün
•        mef'ûlü mefâîlün mef'ûlü mefâîlün
•        müfteilün me'failün müfteilün me'failün
•        mef'ûlü fâilatün mef'ûlü fâilatün
•        feilâtü fâilâtün feilâtü fâilâtün

 Sonu tefilesi değişik tekrarlı kalıplar

•        mefâîlün mefâîlün feûlün
•        feilâtün feilâtün feilün
•        feilâtün feilâtün feilâtün feilün
•        fâilâtün fâilatün fâilün
•        fâilâtün fâilatün fâilatün fâilün
•        müfteilün müfteilün fâilün
•        feûlün feûlün feûlün feûl

 Karışık kalıplar

•        mef'ûlü mefâîlü mefâîlü feûlün
•        mef'ûlü mefâilün feûlün
•        mef'ûlü fâilâtü mefâilü fâilün
•        mefâilün feilâtün mefâîlün fâilün
•        feilâtün mefâilün feilün

Arûz kalıpları klasik ayrıma göre 5 daire ve 19 bahir'den (bahr) oluşur:

 Dâire-i Müctelibe         

• Bahr-i Hecez (Hecez Bahri) : mefâilün mefâîlün mefâîlün mefâilün
• Bahr-i Recez (Recez Bahri) : müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün
• Bahr-i Remel (Remel Bahri) : fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilâtün

Dâire-i Müştebihe

• Bahr-ı Münserih(Münserih Bahri) : müfteilün fâilün müfteilün fâilün
• Bahr-i Serî (Serî Bahri) : müfte’ilün müfte’ilün fâ’ilün
• Bahr-i Muzâri (Muzâri Bahri) : mef'ûlü fâilâtü mefâîlü fâilün
• Bahr-i Müktedâb (Müktedâb Bahri) : fâ'ilâtü müfte'ilün
• Bahr-i Müctes (Müctes Bahri) : mefâ'ilün fe'ilâtün mefâ’ilün fe'ilün
• Bahr-i Hafif (Hafif Bahri) : fâilâtün müstef'ilün fâilâtün

Dâire-i Muhtelife

• Bahr-i Karîb (Karîb Bahri) : mef'ûlü mefâ'îlü fâ'ilün
• Bahr-i Cedîd (Cedid Bahri) : feilâtün mefâilün feilün 
• Bahr-i Müşâkil (Müşâkile Bahri) : fâ'ilâtü mefaîlü fa’ûlün
• Bahr-i Tavîl : feûlün mefâîlün feûlün mefâîlün (İran ve Türk edebiyatında kullanılmamıştır)
• Bahr-i Basît : fâilâtün fâilün fâilâtün fâilün (Türk edebiyatında kullanılmamıştır)
• Bahr-i Medît : müstef'ilün fâilün müstef'ilün fâilün (İran ve Türk edebiyatında kullanılmamıştır)
•  Dâire-i Müttefika
• Bahr-ı Mütekârib (Mütekârip Bahri) : feûlün feûlün feûlün feûlün
• Bahr-i Mütedârik (Mütedarik Bahri) : fâilün fâilün fâilün fâilün

 Dâire-i Mü'telife

• Bahr-ı Kâmil (Kâmil Bahri) : mütefâ'ilün mütefâ'ilün mütefâ'ilün mütefâ'ilün
• Bahr-i Vâfir : müfâaletün müfâaletün müfâaletün (Türk edebiyatında kullanılmamıştır)
• Her bahr içinde aynı vezinden türemiş vezinler bulunmaktadır:

 Bahr-i Hecez (Hecez Bahri- Bahr Nedir ( Aruz Vezni Makamları )

•        mefâilün mefâîlün mefâîlün mefâilün (sık kullanılır)
•        mefâîlün mefâîlün feûlün (sık kullanılır)
•        mefâîlün feûlün mefâîlün feûlün (seyrek kullanılır)
•        mef'ûlü mefâîlün mef'ûlü mefâîlün (sık kullanılır)
•        mef'ûlü mefâilün feûlün (veya mef'ûlün fâilün feülün) (sık kullanılır)
•        mef'ûlü mefâîlü feûlün
•        mef’ûlü mefâîlü mefâîlü feûlün (sık kullanılır)
•        mefâîlün mefâîlün (seyrek kullanılır)
•        mef’ûlü mefâîlün (seyrek kullanılır)

Bahr-i Recez (Recez Bahri )

•        müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün (sık kullanılır)
•        müfteilün müfteilün müfteilün müfteilün (seyrek kullanılır)
•        müfteilün mefâ'ilün müfte'ilün mefâ'ilün (sık kullanılır)
•        müfteilün müfte'ilün mefâ'ilün
•        müfteilün müfteilün fâilün
•        mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün
•        müfte'ilün müfte'ilün mefâ'ilün müfte'ilün
•        müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün c
•        müstef’ilün müstef’ilün (seyrek kullanılır)

  Bahr-i Remel (Remel Nedir Remel Bahri ve Kalıpları )

•        fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilâtün (seyrek kullanılır)
•        fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün (sık kullanılır)
•        fâilâtün fâilâtün fâilün (sık kullanılır)
•        feilâtün feilâtün feilâtün feilün (sık kullanılır)
•        feilâtün feilâtün feilün (sık kullanılır)
•        fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün
•        fâilâtün fâilâtün fâilün
•        feilâtün feilâtün feilâtün 

 feilâtün feilâtün feilâtün feilâtün (seyrek kullanılır)  fâilâtün fâilâtün (seyrek kullanılır)

 Bahr-ı Münserih(Münserih Bahri)

• müfteilün fâilün müfteilün fâilün (sık kullanılır)
• müstefilün feûlün müstefilün feûlün (seyrek kullanılır)

Bahr-i Muzâri (Muzâri Bahri)

•        mef'ûlü fâ'ilâtü mefâîlü fâilün (sık kullanılır)
•        mef'ûlü fâ'ilâtün mef'ûlü fâilâtün
•        mûstef'ilün faûlün müstef'ilün faûlün
•        mef'ûlü fâ'ilâtün (seyrek kullanılır)

 Bahr-i Müctes (Müctes Nedir Müctes Bahri )

•        mefâilün feilâtün mefâilün feilün (sık kullanılır)
•        mefâilün feilâtün mefâilün feilâtün (seyrek kullanılır)

 Bahr-i Serî (Serî’ Nedir Aruz Vezninde Serî’ Bahri )

•        müfteilün müfteilün fâilün (sık kullanılır)
•        mefâ'ilün mefâ'ilün mefâ'ilün mefâ'ilün (seyrek kullanılır)
•        mefâ'ilün mefâ'ilün (seyrek kullanılır)

 Bahr-i Cedîd (Cedid Bahri - Hafif Bahri)

•  Feilâtün mefâilün feilün (feilâtün mefâilün fa'lün, fâilatün mefâilün feilün, fâilatün mefâülün fa'lün)  (sık kullanılır)

Bahr-ı Mütekârib(Mütekârip Bahri)

•        feûlün feûlün feûlün feûlün (seyrek kullanılır)
•        faûlün faûlün faûlün feûl (sık kullanılır)
•        faûlün faûlün faûlün
•        faûlün faûlün faûl

Bahr-ı Kâmil (Kâmil Bahri)

•        mütefâilün mütefâilün mütefâilün mütefâilün (seyrek kullanılır)
•        mütefâilün feûlün mütefâilün feûlün (sık kullanılır)
•        mütefâilün mütefâilün (seyrek kullanılır)

Bahr-i Mütedârik (Mütedarik Bahri)

•        fâ'ilün fâ'ilün fâ'ilün fâ'ilün
•        fe'ilün fe'ilün fe'ilün fe'ilün
•        fa'lün fa'lün fe'ilün fe'ilün

Osmanlı Divan edebiyatında hezec bahri, recez bahri, remel bahri, münserih bahri, muzâri bahri, müctes bahri, hafif bahri, serî bahri, mütekârib bahri ve kâmil bahri olmak üzere 10 kalıp kullanılır. Basît , medît, tavîl ve vâfir bahr'ları Arap edebiyatında, cedîd , karîb ve müşâkile bahr'leri İran edebiyatında kullanılmaktadır.

Hecez bahrinden çıkarılan ve Rubai mısralarında kullanılan ve adlarına Rubai Kalıpları (Ahrep ve Ahrem olarak iki çeşit) denilen kalıplar bulunmaktadır. Mef'ûlü ile başlayanlara Ahrep kalıpları, mef'ûlün şeklinde başlayanlarA Ahrem kalıpları denilmektedir :

Ahrep Kalıpları ( BKZ AHREB VE AHREM NEDİR AHREB VE AHREM VEZİNLERİ )

•        mef’ûlü mefâ'ilün mefâ'îlü fe'ül (sık kullanılır)
•        mef’ûlü mefâ'ilün mefâ'ilün fâ' (sık kullanılır)
•        mef’ûlü mefâ'ilün mefâ'îlün fa'
•        mef’ûlü mefâ'îlün mef'ûlü fa'ûl
•        mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlü fe'ül (sık kullanılır)
•        mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlü fe'ûl
•        mef’ûlü mefâ'ilü mefa'îlü fail
•        mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlün fâ (sık kullanılır)
•        mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlün fa'
•        mef’ûlü mefâilün mef'ûlü fâûl (az kullanılır)

 Ahrem Kalıpları

•        mef’ûlün fâ'ilün mefâ'îlün fâ' (az kullanılır)
•        mef’ûlün fâ'ilün mefâ'îlün fa'
•        mef’ûlün fâ'ilün mefâ'îlü fâûl (az kullanılır)
•        mef'ûlün fâ'ilün mefâ'îlü fa'ûl
•        mef’ûlün mef'ûlün mef'ûlün fâ'
•        mef’ûlün mef'ûlün mef'ûlün fa'
•        mef’ûlün mef’ûlün mefûlü fa'ûl
•        mef’ûlün mef'ûlün mefûlü fa'il
•        mef'ûlün mef’ûlü mefâ'îlün fâ'
•        mef'ûlün mef'ûlü mefâ'îlün fa'
•        mef'ûlün mef'ûlü mefâ'îlü fa'ûl
•        mef'ûlün mef'ûlü mefâ'îlü fa’il

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

• Bahr Nedir ( Aruz Vezni Makamları )
• Remel Nedir Remel Bahri ve Kalıpları
• Seri’ Bahri 
• Serî’ Nedir Aruz Vezninde Serî’ Bahri
• Recez Bahri
• Müctes Nedir Müctes Bahri
• Mütekarip Nedir Mütekarib Vezni ve Bahri
• Muzâri Bahri ( Bahr-i Muzâri ):
• Muzari Nedir ve Bahri Muzari Vezinler
• Sadr Nedir Aruz Vezninde Sadr
• Cüz’ Nedir Kuranda ve Aruz Vezninde Cüz’
• İmâle Nedir ve İmale Örnekleri
• ARUZ ÖLÇÜSÜNÜ ÖĞRENELİM.
• Aruz Terimleri: Takti -Vasl- Med -İmale- Zihaf -Kasr Nedir ve Örnekler
• Aruz Vezni Nasıl Öğrenilir İmale Med Zihaf Ulama Alıştırmalar
• Mezîd Nedir Aruz Vezninde Mezîd
• İbtida Nedir Aruzda İbtida
• Arûz Kalıpları ve Bahirleri
• AHREB VE AHREM NEDİR AHREB VE AHREM VEZİNLERİ