Cüz’ Nedir Kuranda ve Aruz Vezninde Cüz’

Osmanlıca yazılışı cüz : جزء

Arapça yazılışı: Cüz :  'جُزْؤْ

Sözlüklerdeki ve İslamiyet teki Anlamları ve Kökeni

Cüz’ kelimesinin kökeni Arapçadır. Arapça “  cz’  “  kökünden gelen cuzˀ جزء " [1]bir bütünün küçük parçası, birim, ünite, kitap forması, fasikül" anlamlarındaki kelimelerin kökü olmaktadır.

Osmanlıca ve Türkçeye ’de bu dilden girmiştir. Bu kelimenin sözlüklerdeki manaları:  “Bir bütünü meydana getiren parçalardan her biri. Kısım, parça. [2]Medrese alfabe kitabı. (Arapça) Bütünü oluşturan parçalardan her biri.  Kurânın özel bölünmüş yirmi sahifesi. Kur'an'ın bölünmüş olduğu otuz parçadan her biri ” [3] Manalarındadır. Kuran'ı Kerim'de yaklaşık 30 cüz bulunur.

Edebiyatta Cüz

Cüz kelimesi dilimizde “bir bütünün küçük parçası, birim, ünite, kitap forması, fasikül" , “ bir nesnenin bir parçası, bir bölüğü” [4]anlamlarına gelecek şekilde de kullanılmaktadır.

Edebiyatta bir konuya dair rivayetleri ihtiva eden eserlere de cüz adı verilmiş,  ansiklopedi gibi olup birçok ciltten meydana gelen kitapların her bir cildine de cüz’ denmiştir. Bu durumlarda nsha ve sahife kelimelerinin eş anlamlısı olarak kullanılmış olur. Hadis kitaplarının her birine de cüz dendiğine şahit oluruz.

Aruz İlminde Cüz’

Aruz vezni bilgi sistematiği içinde ise iki mısraının iki parçasını yani cüz’ünü hazf etmeye denir.

Hazf etmek "atmak, düşürmek, çıkarmak, bir şeyin bir tarafını kesip atmak" anlamlarına gelir.[5]  Hazif (hazf) kelimesi aynı zamanda belagatin bir dalı olan bedî' ilminde belli harfleri kullanmadan söz söyleme sanatıdır.  

Hazif, hazf etmek demek aruz vezninde bazı harfleri atmak anlamında kullanılır. Ancak atılan harflerin noktalı veya noktasız olmasına, bitişik veya ayrı yazılmasına göre çeşitli kısımlara ayrılır.

Mesela “Bahri Hezec’in msemmei salim olan “ Mefâîlün - “Mefâîlün -  Mefâîlün -  Mefâîlün “ kalıbını hazf ederek yani bir tefilesini eksilterek “Mefâîlün - “Mefâîlün -  Mefâîlün -  “ şekline sokmak bir cüz’ dür. Çünkü dördüncü cüz olan bir  “Mefâîlün “ hazf edilmiştir. [6]

Kimi edebiyatçılar parça anlamından hareketle aruz veznindeki her bir tefileye de ( mefulü- Fâilâün, Fail  gibi ) cüz’ demiştir.  

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

• Bahr Nedir ( Aruz Vezni Makamları )
• Remel Nedir Remel Bahri ve Kalıpları
• Seri’ Bahri 
• Serî’ Nedir Aruz Vezninde Serî’ Bahri
• Recez Bahri
• Müctes Nedir Müctes Bahri
• Mütekarip Nedir Mütekarib Vezni ve Bahri
• Muzâri Bahri ( Bahr-i Muzâri ):
• Muzari Nedir ve Bahri Muzari Vezinler
• Sadr Nedir Aruz Vezninde Sadr
• Cüz’ Nedir Kuranda ve Aruz Vezninde Cüz’
• İmâle Nedir ve İmale Örnekleri
• ARUZ ÖLÇÜSÜNÜ ÖĞRENELİM.
• Aruz Terimleri: Takti -Vasl- Med -İmale- Zihaf -Kasr Nedir ve Örnekler
• Aruz Vezni Nasıl Öğrenilir İmale Med Zihaf Ulama Alıştırmalar
• Mezîd Nedir Aruz Vezninde Mezîd
• İbtida Nedir Aruzda İbtida
• Arûz Kalıpları ve Bahirleri
• AHREB VE AHREM NEDİR AHREB VE AHREM VEZİNLERİ
• İllet Nedir Aruz Vezninde İllet
•  Mezîd Nedir ve Aruz Vezninde Mezîd
• MUZARİ NEDİR VE BAHRİ MUZARİ VEZİNLER
• MUZÂRİ BAHRİ ( BAHR-İ MUZÂRİ ):

KAYNAKÇA 

• _{[1]https://turkcenedemek.com/kelime/c%C3%BCz/}
• _{[2]https://www.luggat.com/cüz}
• _{[3] https://kelimeler.gen.tr/cuz-nedir-ne-demek-65473}
• _{[4] https://islamansiklopedisi.org.tr/cuz--hadis}
• _{[5] https://www.luggat.com/hazf/1/1}
• _{[6] Tahir’l Mevlevi, Edebiyat Lügati, Enderun, Ankara 1973, S. 32-33}