“Ucunda sivri bir demir bulunan, uzun saplı eski bir savaş âleti, kargı”

Mızrak,  köken olarak Arapçadır ve dilimize Arapçadan girmiş bir kelimedir.  Arapçadaki mezarik kelimesi ile aynı kökenden gelir ve mezarik kelimesi de mızrak ile aynı anlamdadır.

Mızrak kelimesi Türkçeye de girmiş olmasına rağmen bu kelimenin Türkçedeki karşılığı cirit ve kargıdır Lakin Mızrak kelimesi daha yaygın olarak kullanıldığı için  kargı ve cirit sözcükleri mızrak kelimesinden daha az kullanılır olmuştur.

Mızrak uzun ve düzgün bir sırığın uçuna temren adı verilen sivri bir demirin monte edilmesi ile yapılmış bir savaş aletidir.  Mızrak, uzunluğu sayesinde rakibi fazla yaklaştırmadan durdurmak, öldürmek hatta daha da uzaktakine fırlatmak için kullanılır.

Eski devirlerde namlı bir düşmanın, eşkıyanın, kanun kaçağının veya asilerin kafasını kestikten sonra mızrağın ucuna saplayıp sergilemek âdeti de vardı.

Cirit ise ucunda temren de olamayabilen uzun bir değnek olabilir. Bilindiği gibi cirit adlı bir oyunumuz da vardır. Bu oyunda veya savaşlarda mızrak ve cirit  tek elle savrularak fırlatılan bir alettir.

Mızrak kelimesi atasözlerimize, deyimlere şiirlerimize çok girmiş bir kelimedir. “ Mızrak Çuvalı deldi”  “ Mızrak çuvala sığmaz.”

Mızrak kelimesi eski devirlerde Güneşin doğması bir miktar yükselmesi Güneş bir mızrak boyu yükseldi, iki veya üç mızrak boyu yükseldi gibi tabirlere yaklaşık 40–50 dakika arasında değişen zamanı anlatmak için de kullanılırdı.

Mızrak, cirit, kargı ve temren divan ve halk şiirimizde asıl anlamı ile ve sevgilinin öldürücü bakışları ve kirpikleri için kullanılır.

Kirpikleri uzundur yârin hayâle sığmaz
Eski meseldir âşık mızrak çuvala sığmaz        Hevâî

Yarın maiyyetinde olur hâzır-ı sefer
Mızraklı, oklu, yaylı tamâm elli bin nefer   (Abdülhak Hâmit)

 Her sînede saplı kanlı mızrak      (Cenap Şahâbeddin).
Mızrakta halka gösterilen kanlı kelleler         (Yahyâ Kemal).

Belimizde kılıcımız Kirmani
Taşı deler mızrağımın temreni   Dadaloğlu

Yağmur yüzümüze değince.
Çıkacağız yola. Çıkacağız yola.
Hesap günü gelince.
Yağmur yüzümüze değince.
Güneş bir mızrak boyu yükselince  Erdem Beyazıt

Güneş mızrak boyu yaklaştı ufka,
Camlarda renklerin veda cümbüşü,
Ey gönül, madenin ne kadar yufka!
Yeter ağlamana bir kuş ötüşü.            Necip Fazıl Kısakürek

İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİMİZ

• Muje ve Müjgan Nedir Şiirlerimizde Müjgan
• Kirpik ve Müje Nedir Şiirlerde Müjgan ve Ok
• Hadeng Nedir Şiirlerimizde Avcı Sevgili ve Ok
• Mızrak Nedir Şiirlerde Mızrak
• Divan Şiirinde Aşk ve Beşeri Sevgili
• Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri
• Dâr ve Berdâr Nedir Darağacı Sevgilinin Zülüfleri
• Doktor Tabip Şiirlerde Hasta Aşık Sevgili
• Kâfir Nedir Şiirlerde Kâfir ve Sevgili İlişkisi
• Kâkül Gisu Perçem Nedir Edebiyatta Sevgilinin Saçları
• Mûy Nedir Şiirlerde Sevgilinin Saçları