Nuri İyem , Portre 

Müjgan sözcüğü ise, مژگان  müjenin çoğulu olmaktadır. Şu halde kirpikler anlamındadır.


Eski edebiyatta müje ve müjgân çok sık kullanılan sözcükler arasındadır.  Bu sözcükler manaları nedeni ile sevgili ile birlikte düşünülmüş, sevgili ile ilgili başlıca vasıflar olmuşlardır.

Eski edebiyatta sevgili, en çok kaşları, kirpikleri, cellâda benzetilen can alıcı kara gözleri, saçları, yüzündeki benleri, çehresindeki ince ayva tüyleri, yanağındaki gamzesi, zülüfleri ve serviye benzetilen up uzun ince boyu ile betimlenir.  

“Sevgilinin saçları, kaşları, kirpikleri her zaman simsiyahtır. Siyah renkli ve çok sayıda olmaları nedeni ile de aşık için ölümü, öldüren, celladı, düşmanı vb hatırlatır. Sevgili aşık için tüm bu özellikleri ile avlayan, idam eden, kement atan, ok atan, tuzağa düşüren, ipte sallandıran öldürücü vasıfların tümüne haiz bir özellik taşır. Bu yüzden sevgilin kirpikleri, şekil itibarı ile kimi zaman, kılıça, hançere, oka, mızrağa ve temrene benzetilir.

  O yüzden Kirpik Müje ve  Müjgan  divan ve halk şiirinde yaralayan, vuran, sayd eden avlayan, gönül delen, bağır delen, gamze gibi yaralayıcı ve öldürücü vasıfları olan  bir mazmundur. Müje müjgan ve kirpik özellikle divan şiirinde karşımıza en çok çıkan mazmunlar arasındadır.” [2] ( bkz : Kirpik ( Müje- Müjgan )

Kirpik, en çok göz, ok, yay, gönül, sayd, vurmak, av, avcı vb sözleri ile birlikte karşımıza çıkar.  Sevgilinin okları olan kirpikler göz kapaklarına saf saf dizilir ve aşığın üzerine atılır.

Şiirlerimizde Müje ve Müjgân

Zahmını yer yer ciğerde tîr-i müjgânın görün /
Mısr-ı dilde adlini ol mâh-ı Ken’ân’ın görün   (Leskofçalı Gālib).

Biri biriyle müjgan safları gavgâya girmişdir
Nigâh-ı gamze guyâ sulh içün araya girmişdir  Nedim[3]

Tîg-i müjgânunla bagrumdan kopan per-gâleler
Gözlerümden çıkdı vâdîlerde oldı lâleler                 Aşık Çelebi [4]

Kemânkeş kaşuñ atdukca bu câna tîr-i müjgânı
 Hasedden duşmanuñ cânâ kurur cismindeki cânı   Ahi Benli Hasan[5]

Miije haylin dizer ol gamze-i fettân sâfsâf
Gûyîyâ cenge girer nîze-güzârârı saf sâf               Bakî

Yir ider nâz ile çeşmümde o müjgân batar
Gûyiyâ san’at ile şîşeye peykân batar               Aşık Çelebi [6]

Süzme çeşnim gelmesin müjgân müjgân üstüne
Urma zahm-ı sîneye peykân peykân üstüne                   Râsih

Tîr-i müjgânuñ dem-â-dem çeşm-i giryândan geçer
 Hey ne murg olur bu ki bâl açsa ‘ummândan geçer  EMRΠ

 

İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİMİZ

• Muje ve Müjgan Nedir Şiirlerimizde Müjgan
• Kirpik ve Müje Nedir Şiirlerde Müjgan ve Ok
• Hadeng Nedir Şiirlerimizde Avcı Sevgili ve Ok
• Mızrak Nedir Şiirlerde Mızrak
• Divan Şiirinde Aşk ve Beşeri Sevgili
• Divan Şiirinde Sevgili Aşık Rakip Tasavvuru ve Beyitlerle Örnekleri
• Dâr ve Berdâr Nedir Darağacı Sevgilinin Zülüfleri
• Doktor Tabip Şiirlerde Hasta Aşık Sevgili
• Kâfir Nedir Şiirlerde Kâfir ve Sevgili İlişkisi
• Kâkül Gisu Perçem Nedir Edebiyatta Sevgilinin Saçları
• Mûy Nedir Şiirlerde Sevgilinin Saçları

KAYNAKÇA

• [1] https://www.osmanice.com/osmanlica-21768-nedir-ne-demek.html
• [2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/kirpik-muje-mujgan/58144
• [3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/nedim-siirleri/biri-biriyle-mujgan-saflari-gavg-ya-girmisdir/6294
• [4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/asik-celebi-16-yy-siirleri/t-g-i-mujg-nunla-bagrumdan-kopan-per-g-leler/40734
• [5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/benli-hasan-ahi-dilsiz-danisment-siirleri/kem-nkes-kasu-atdukca-bu-c-na-t-r-i-mujg-ni/46876
• 6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/asik-celebi-16-yy-siirleri/yir-ider-n-z-ile-cesmumde-o-mujg-n-batar/40739