Muje Nedir Şiirimizde Müjgan
Nuri İyem , Portre
Muje ve Müjgan
Osmanlıca yazılışı: müje : مژه
Muje veya müje, Farsça kökenli kirpik, kirpiğin kılı [1]anlamında bir sözcüktür, dilimize de Farsçadan girmiştir. Müjgan sözcüğü ise, مژگان müjenin çoğulu olmaktadır. Şu halde kirpikler anlamındadır.
Eski edebiyatta müje ve müjgân çok sık kullanılan sözcükler arasındadır. Bu sözcükler manaları nedeni ile sevgili ile birlikte düşünülmüş, sevgili ile ilgili başlıca vasıflar olmuşlardır.
Eski edebiyatta sevgili, en çok kaşları, kirpikleri, cellâda benzetilen can alıcı kara gözleri, saçları, yüzündeki benleri, çehresindeki ince ayva tüyleri, yanağındaki gamzesi, zülüfleri ve serviye benzetilen up uzun ince boyu ile betimlenir.
“Sevgilinin saçları, kaşları, kirpikleri her zaman simsiyahtır. Siyah renkli ve çok sayıda olmaları nedeni ile de aşık için ölümü, öldüren, celladı, düşmanı vb hatırlatır. Sevgili aşık için tüm bu özellikleri ile avlayan, idam eden, kement atan, ok atan, tuzağa düşüren, ipte sallandıran öldürücü vasıfların tümüne haiz bir özellik taşır. Bu yüzden sevgilin kirpikleri, şekil itibarı ile kimi zaman, kılıça, hançere, oka, mızrağa ve temrene benzetilir.
O yüzden Kirpik Müje ve Müjgan divan ve halk şiirinde yaralayan, vuran, sayd eden avlayan, gönül delen, bağır delen, gamze gibi yaralayıcı ve öldürücü vasıfları olan bir mazmundur. Müje müjgan ve kirpik özellikle divan şiirinde karşımıza en çok çıkan mazmunlar arasındadır.” [2] ( bkz : Kirpik ve Müje Nedir Şiirlerde Müjgan ve Ok)
Kirpik, en çok göz, ok, yay, gönül, sayd, vurmak, av, avcı vb sözleri ile birlikte karşımıza çıkar. Sevgilinin okları olan kirpikler göz kapaklarına saf saf dizilir ve aşığın üzerine atılır.
Şiirlerimizde Müje ve Müjgân
Zahmını yer yer ciğerde tîr-i müjgânın görün /
Mısr-ı dilde adlini ol mâh-ı Ken’ân’ın görün (Leskofçalı Gālib).
Biri biriyle müjgan safları gavgâya girmişdir
Nigâh-ı gamze guyâ sulh içün araya girmişdir Nedim
Tîg-i müjgânunla bagrumdan kopan per-gâleler
Gözlerümden çıkdı vâdîlerde oldı lâleler Aşık Çelebi
Kemânkeş kaşuñ atdukca bu câna tîr-i müjgânı
Hasedden duşmanuñ cânâ kurur cismindeki cânı Ahi Benli Hasan
Miije haylin dizer ol gamze-i fettân sâfsâf
Gûyîyâ cenge girer nîze-güzârârı saf sâf Bakî
Yir ider nâz ile çeşmümde o müjgân batar
Gûyiyâ san’at ile şîşeye peykân batar Aşık Çelebi
Süzme çeşnim gelmesin müjgân müjgân üstüne
Urma zahm-ı sîneye peykân peykân üstüne Râsih
Tîr-i müjgânuñ dem-â-dem çeşm-i giryândan geçer
Hey ne murg olur bu ki bâl açsa ‘ummândan geçer EMRÎ
İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİMİZ
Kirpik ve Müje Nedir Şiirlerde Müjgan ve Ok
Hadeng Nedir Şiirlerimizde Avcı Sevgili ve Ok
Divan Şiirinde Aşk ve Beşeri Sevgili
Peykân Nedir Sevgili Aşık Ok ucu ve Temren
Seher Yeli ve Vakti Şiirlerde Seher Sevgili Aşık
Rakîb Nedir Divan Şiirinde Âşık ve Rakipleri
Dâr ve Berdâr Nedir Darağacı Sevgilinin Zülüfleri
Kâkül Gisu Perçem Nedir Edebiyatta Sevgilinin Saçları
KAYNAKÇA
[1] https://www.osmanice.com/osmanlica-21768-nedir-ne-demek.html
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/kirpik-muje-mujgan/58144
