Kategoriler Yabancı Roman Özetleri RomancılarMoliere Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri

Moliere Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri

19.12.2024

Molière’( d. 15 Ocak 1622, Paris, ö.17 Şubat 1673, Paris) Klasik Fransız komedyasının kurucusu, dram yazarı ve oyuncusudur.

Molière’in asıl adı Jean Baptiste Poquelin‘dir. Molière, Kralın saray döşemecisi Jean Poque’in'in oğlu olarak 1622 ‘de Paris’te dünyaya gelmiş, henüz on yaşında iken annesini kaybetmişti.[1] Molière’nin dedesi de saray döşemecisiydi.[2]

İlkokul tahsili için Paris’te Cizvitlerin yönetiminde olan ve devrinin en iyi okullarından birisi olan Clermont Koleji’ne gönderilmiş, bu okulda Latin ve Yunan yazarlarını okuyabilecek kadar Latinceyi de öğrenmişti. Dedesi onu sık sık, Paris'in en ünlü tiyatro topluluğu olan Hôtel de Bourgogne'in temsillerine götürmüş, daha çocukken oyunculuk ve oyun yazarlığına bir heves duymaya başlamıştı.

Ünlü İtalyan soytarısı Scaramouche'dan mimik dersleri alarak tiyatrocu olmak yolunda ilk adımlarını atmıştı. Orleans Üniversitesi’nde Hukuk eğitimi aldı ama babası onu saraydaki, döşemecilik işlerine sokmuştu.[3] Saraydaki görevi sırasında bir toplulukla geziye gitmiş bu gezi sırasında, kadın oyuncu Madeleine Bejart ile tanışmış ve ona âşık olmuştu. [4] Bu kadına âşık olduktan sonra saraydaki döşemecilik işinden ayrılarak tiyatrocu olmaya kesinkes karar verdi. Madeleine Bejart, onu tiyatro işi kurmaya ikna etmişti.

Böylece 1643 yılında Madeleine Bejart ve ailesi ile özel bir tiyatro kurmuşlar, adını da "Yüksek Tiyatro" "Illustre Thetitre" koymuşlardı. Ancak dokuz kişiden oluşan bu topluluğun yeterli maddi imkânları ve insani destekleri yoktu. Paris’te ise büyük başka tiyatro toplulukları da vardı. Bu nedenle rakip tiyatrolar karşında tutunamamışlar, seyirci bulamamışlardı. O yıllarda Paris’te iki tane yerleşik tiyatro vardı.

Üstelik çok masrafa girmişler, hayli de borçlanmışlardı. Temsiller başarılı olamayınca 1645'te Molière, bina ve mülkler üzerindeki borçlar nedeniyle iki kez hapse de düşmüş, dostları onun borçlarını ödeyerek zindandan kurtarmışlardı. [5]

Ancak henüz hayatta olan babası ona yardım etmiş bir miktar maddi imkân sağlamıştı. İlk teşebbüslerinin fiyasko olması nedeniyle gezgin bir tiyatro kurarak Fransa’nın büyük şehirlerinde temsiller vermeye başlamışlardı. Yazdığı ve sahnelediği ilk oyun olan "L' Etourdi" ( Şaşkın- 1655) İtalyan farslarından esinlenerek hazırlanmış ve ilk kez Lyon' da oynanmıştı. Bu başarılarından sonra Prens Conti, Molière’ ve tiyatro topluluğuna maddi destek vermeye başlamış, Molière, ikinci oyunu olan ''Küskün Aşıklar'' da İtalyan farslarından esinlenilmişti. Bu oyunlarından sonra komedi ustası olduğunu anlamış ve tamamen komedi türüne eğilmişti. Kralın kardeşi Prens Conti, metresini de onların oyun şirketine dâhil ederek bu tiyatro topluluğuna olan himayesini yedi yıl sürdürmüştü.

Gezgin tiyatrocu olarak Fransa’nın en büyük şehirlerini dolaşmışlar, Molière oyun yazarı olarak ciddi bir tecrübe de kazanmış, topluluk oyuncuları da kendilerini geliştirmişti. 1645'ten 1658 yılına kadar13 yıl boyunca Fransa’nın önemli şehirlerini gezgin tiyatro topluluğu olarak dolaşmışlardı. [6]

1658 yılında Molière ve ekibi Prens Conti’nin yardımlarıyla Paris'e gelmiş Kral ve Kraliçenin önünde Pierre Corneille'in Nicomedes" adlı trajedisini ve "Le Docteur amoureux (Aşık doktor)" adlı oyunu oynamışlardı. [7] Kral oyunları çok beğenmiş, oyunculara maaş bağlamış ve Louvre Sarayı yakınlarındaki Petit Bourbon tiyatrosunu onlara tahsis etmişti. [8]

Kralın desteğini aldıktan sonra asıl ününü kazanmış, en güzel oyunlarını da bu süreçte yazmıştı. 1660'ta temsil edilen "Sganarelle, ou Le Cocu imaginaire (Hayalde Aldatılmış Koca)" adlı oyunu Paris halkı tarafından çok beğenildi. [9] Böylece Molière’ ve tiyatro şirketinin ünü yayılmaya başlamıştı.

1659’da yazdığı Gülünç Kibarlar adlı oyunundan sonra 1660’ta Hekim Uçtu adlı oyunu yazdı. Bu oyunundan fars türü yerine daha ciddi konulara yönelmeyi denemişti. Ancak bu tarzda başarılı olamayacağını anlayınca yeniden fars türü komedyaya yöneldi.

Petit Bourbon binası yıkılınca kralın onlara tahsis ettiği Palais-Royal (Kıraliyet -Sarayı) temsiller vermeye başlamışlardı. Palais-Royal (Kıraliyet -Sarayı) ölene kadar onun hizmetinde kaldı.

Fransa’nın en ünlü komedi yazarı ve oyun topluluğu artık onların olmuştu. 1662’de tiyatroculuğa başlamasına vesile olan Madeleine Bejart'ın kızı Armande Bejart ile evlendi. Bu kadından olan bir çocuğu yaşarken diğer ikisi ölmüştü.

1664 ve1666 yılları arasında Tartuffe( 1664) , Don Juan 1665, Adımcıl le Misanthrope 1666 adlı Fransız edebiyatını başyapıtları olan oyunlarını kaleme almış ancak bu oyunlarında dini ve ahlaki değerleri sorgulayan mevzulara da girmişti. Zoraki Tabib (1666 )adlı oyunu hem halk hem de saraylılar tarafından çok tutulması sonrasında saray ahalisinin hoşuna gidecek ruhsal ve toplumsal çözümleme derinliği de olan “Sicilya Yahut Resimli Muhabbet “ gibi baleli oyunlar dayazdı.

La Fontaine ve Racine ile de dostluk kurmuş olan Molière, "Kadınlar Okulu" ve "Tartuffe" oyunları yüzünden Cizvitlerin tepkisini çekmiş, onlarla girdiği sinir savaşından hayli etkilenmiş olmalıydı. [10] Hatta o sıralarda Kral başka bir oyun ekibini tercih etmeye de başlamıştı. [11]Bu duruma da üzülmüş, üstelik verem hastası olmuş, 1870’ten sonra hastalığı iyice belirgin hale gelmeye başlamıştı. Şiiri andıran bir düzyazıyla yazılmış olan komedi tarzının kalıplarını da aşan 1668'de sahnelenmiş olan "L'Avare" (Cimri) adlı eseri pek tutulmadı. [12]

17 Şu bat 1873 tarihinde, "Le Malade imaginaire" ("Hastalık Hastası") adlı oyununun da başrolü oynarken kanlı bir öksürük krizine tutulmuştu. Birkaç saat sonra da hayata gözünü yumdu.

Tiyatroculardan hoşlanmayan Katolik kilisesi takdis edilmiş mezarlığa onu gömmek istememiş, ancak kralın özel emriyle takdis edilmeden ölen bebeklerin bulunduğu mezarlığa gömülmüştü. [13]

Ömrünün sonuna doğru sahnelensin diye yazdığı oyunlarını kitap halinde ve topluca bastırmıştı. Ancak onun bastırdığı eserleri ölümünden yaklaşık 10 yıl sonra ortaya çıktı.[14]

TİYATRO YAZARI OLARAK ÖZELLİKLERİ

Rene Descartes’in (1596 - 1950) doğacılık ve akıcılık düşünceleri ile Pierre Gassendi de (1592-1655) nin İsa’nın yeniden dirilmesi ise insanlığın yetkinliğe ereceğini uman Hıristiyanlık öğretilerini harmanlayan bir tiyatroculuk anlayışı geliştirerek güldürürken ağlatan, ağlatırken güldüren oyunlar yazmaya ve sahnelemeye başlamıştır. Acıya güldürerek karşı çıkan, kişilerin zayıf ve kusurlu yanlarını güldürü şeklinde ortaya koyup güldürürken düşündüren bir tepki türü geliştirmiştir.

Molière, soylu sınıfın alışık olduğu tiyatro zevki ve anlayışından farklı bir oyun stili oluşturmuş, onların ahlak ve estetik anlayışından farklı bir oyun ve komedi tarzını ortaya koymuştu. Üstelik bu tarz kraliyet tarafından da onay görmüş, zamanla bazı aristokratların da desteğini kazanmayı başarmıştı. Böylece tragedya ve dramı soyluların tiyatrosu; komediyi ise avamın kaba eğlencesi bulan aristokrat zümrenin bakış açısını değiştirebilmeyi, komediyi saygın bir tür olarak kabul ettirmeyi başarmış oldu. Hem oyunculuğunu hem de oyun yazarlığını saray ve yakın çevresine kabul ettirmeyi de başardı.

Oyunlarında zamane insanlarının traji komik yanlarını, cimrilik, işgüzarlık, bencillik, alçaklık, ahlaksızlık gibi kötü, zayıf, kusurlu yanlarını “gerçekten daha gerçek ” bir şekilde göstermeye kalkan akılcı bir oyun yazarı olmuştur. Onun oyunları zeki görünen ahmaklar, akıllı görülen salaklar, asalet ve gösteriş budalası sonradan görmeler; efendi gibi davranan uşaklar, zarif gözüken kadınların sağduyu yoksunlukları hatta aptallıkları vb. üzerine kurulmuştur.

Güldürürken düşündüren komedi tarzının ustası olan Molière, insanları insaniyetine yakışmayan zaafları, kusurları, kaba, çirkin ve itici yanlarını doğal bir yalınlıkla güldürürken acıtan bir yaklaşımla oyun konuları yapmıştır. Oyunlarında yüksek zümreye yaranmak ve hitap etmek amaçlarına meyletmemiş, halk için sanat yapmaya özen göstermiştir. Saraya ve asillere hitap eden, yüksek ama yapay duygulara, yalancı kibarlıklara, dalkavukluklara, gösterişli tavırlara meyil etmemiş, insaniyete aykırı gelen kusurları huyları acımasızca alaya almış, adalet düzenini de eleştiren bir komedya oluşturmuştur.

Molière , Türk edebiyatının Batılılaşma dönemi başlangıcında Türk edebiyatına en çok etki eden başlıca yazarlardan birisidir. Tanzimat edebiyatı ve tiyatrosu Molière’den yapılan ilk tercüme ve adapteler sayesinde başlamıştır bile diyebilmek mümkündür. İlk tiyatro çevirimiz Ahmet Vefik Paşa tarafından Molière ’den yapılan" Zor Nikâh "adlı çeviri olmaktadır. Bu çeviriyi A. Vefik Paşanın - Molière ’den yaptığı diğer on altı çeviri ve uyarlama eseri izlemiştir.[15] ( bkz Molière Cimri- Kadınlar Mektebi , Kocalar Mektebi - , Don Juan - Gülünç Kibarlar )