Cimri Hakkında Bilgiler ve Özeti Moliere

 ESER HAKKINDA GENEL BİLGİLER 

 Cimri (Özgün adı: L’Avare), Fransız komedi yazarı Molière tarafından yazılmış 5 perdelik bir oyundur. Oyun ilk kez Molière  tarafından 1668 yılında yazılmış [1] ve aynı yıl 1668 Palais Royal’da oynamıştır.

Eser, Plautus’un Altın Çömlek (Yunanca: Aulularia) adlı komedyasına dayanır. [2] Plautus’un (M.Ö. 250-184) Aulularia yahut Çömlek adlı komedyasında   yaşlı bir cimrinin bahçesinde bulduğu altınları çaldırma korkusuyla içine düştüğü komik davranışlar konu edilmiştir. [3]

Bozkurt Kuruç’a göre yazar, Ludovico Aristo’nun Isuppositi, Pierre de Larivey’in Les Esprits ve François de Boisropert’in La Belle Plaideuse adlı komedilerinden de yararlanmıştır. [4]Bunların dışında  Mollere’nın bu oyunu yazarken Fransız edebiyatında Boisrobert’in La Belle Plaideuse, Pierre de la Rivey’in (1560-1611?) Esprits; İtalyan edebiyatında Arioste’un (1474-1533) Suppositi, Lorenzino de Medicis’in Aridosiou adlı eserlerin bazı sahnelerinden esinlendiği  iddia edilmektedir.  [5] Shakespeare’in “The Merchant of Venice” (1600) adlı komedisindeki Musevî tüccar Shylock tiplemesinin tefeciliği ve cimriliği Molière için önemli bir esin kaynağı olduğu söylenebilir.( bkz Venedik Taciri ve Özeti William Shakespeare)

Molière, Cimri adlı eserinde Paris burjuvasının para tutkusunu öne çıkarmak istemiştir. Eser Parisli zenginlerin para hırsı üzerine yazılmış, kara mizah şeklindeki ağır bir hicivdir. Molière parayı tüm insani değerlerin üstünde tutan “kendisine yabancılaşan ve para karşısında özgürlüğünü yitiren insanları ve para temelinde biçimlenen toplumsal ilişkileri hicveder.” [6]

Molıere ve ekibi 1645'ten 1658 yılları arasında 13 yıl boyunca Fransa’nın önemli şehirlerini gezgin tiyatro topluluğu olarak dolaşmışlar, 1658 yılında himayesi altında oldukları kralın kardeşi Prens Conti’nin yardımlarıyla Paris'e gelmiş Kral ve Kraliçenin önünde Pierre Corneille'in Nicomedes" adlı trajedisini ve "Le Docteur amoureux (Aşık doktor)" adlı oyunu oynamışlardı. Bu oyun sonrasında kral onları çok beğenmiş, onlara bir bina tahsis ederek ekibin oyuncularına maaş da bağlamıştı.

Eserin ilk sahnelenişi 1668 yılında Palais Royal’da gerçekleştirilmiş ve Harpagon rolünü, o sırada kronik öksürük sorunu olmasına rağmen Molière’in kendisi oynamıştır. Oyun XIV. Louis tarafından da desteklenmiş [7]  ancak şiiri andıran bir düzyazıyla yazılmış olan ve 1668'de sahnelenmiş olan "L'Avare" (Cimri)  kahramanın aşırı yönleri çok çıplak ve çok sert bir şekilde ortaya konulduğundan hak ettiği ilgiyi görmemişti. [8]

Eser Louis de Funès ve Jean Girault tarafından 1980 yılında L’Avare adıyla filme çekilmiştir. Louis de Funès, başrolü de kendisi oynamıştır.[9]

Oyun Nihat Akçan (1977/78) Bozkurt Kuruç (1987/88) ve Işıl Kasapoğlu (2003) tarafından Devlet Tiyatrolarında da sahnelenmiştir.

Eser Türk edebiyatına çevrilen ve adaptesi yapılan ilk batılı eserlerden birisidir.  Mollıere’nin Cimri adlı oyununu Ahmet Vefik Paşa, Azarya, adıyla Türkçeye adapte etmiş,  daha sonra ise Ermeni asıllı  Teodor Kasab Efendi, Harpagon’a Pinti Hamit ismini yakıştırarak Cimri adlı komedinin yeni bir adaptasyonun yapmıştır.  Eserin Türkçe ‘ye ilk tam çevrisi1938 yılında İsmail Hami Danişment’e aittir.  1961 yılında ise Yaşar Nabi Nayır,  Cimri’yi yeniden çevirmiştir. 1983 yılında ise Sabahattin Eyüboğlu, Remzi Yayınevi için yeni bir çeviri yapmış, bu çeviri 2000 yılında İş Kültür Yayınları’nca basılmıştır.

KONU

Oyunun teması “cimriliktir”. Harpagon’un şahsında  cimri bir adamın düştüğü gülünç durumlar, sergilediği tuhaf davranışlar ve bunlardan çıkarılacak dersler oyunun konusunu teşkil eder.

Paradan başka hiçbir şeye değer vermeyen çok zengin olmasına rağmen hastalık derecesinde cimri bir adam olan Harpagon’un davranışları komedi tarzında sergilenmiştir.

Kişiler

·         Harpagon: Zorba bir aile reisi, Cléante ve Elise’in babası, Mariane’a aşık.

·         Cléante: Harpagon’un oğlu, Mariane’in sevgilisi.

·         Valère: Anselme’in oğlu, Mariane’in erkek kardeşi, Élise’e aşık.

·         Frosine: Çöpçatan. Entrikacı bir kadın. La Flèche’in yeğeni.

·         La Flèche: Cléante’in uşağı.

·         Jacques Usta: Harpagon’un aşçısı ve arabacısı.(Aynı role bürünerek oynar.)

·         Élise: Harpagon’un kızı. Valère’e aşık.

·         Sinyor Anselme: Valère ve Mariane’in babası.

·         Simon Usta, Tefeci.

·         Brindavoine ve La Merluche: Harpagon’un dalkavukları.

·         Bir subay ve yazıcısı.

·         Mariane: Anselme’in kizi. Valère’in kız kardeşi. Cléante’a aşık.

·         Mistress Claude: Harpagon’un hizmetkarı.

ÖZET

Eserin kahramanı Harpagon,  yaşama amacı para biriktirmek olan çok cimri bir adamdır. Namus, ahlak, iyilik gibi erdemlerden vaz geçmiş parayı hepsinden üstün tutmuştur. Cimriliği hastalık derecesine  getiren Harpagon herkese parasını çarpacak kişiler olarak bakmakta herkesten şüphe edip, hiç kimseye güvenmektedir. Parasını kasaya bile güvenemeyen Harpagon kasaları hırsızlar için bir kolaylık olarak düşünmektedir.

Çocukları Cleante ve Elise, zengin olmalarına rağmen babalarının tutumu yüzünden sıkıntı içindedir.  Elbiselerini bile  veresiye satan dükkânlardan alabilmektedirler. Cleante, yoksul sevgilisi Mariane’a  dahi yardım edememekte, ona hediye dahai alamamaktadır.  Harpagon,sokağa çıkarken süslenip püslenen oğlu Cleante’ı gereksiz yere para harcadığı için azarlamaktadır.

Harpagon, paranın az harcanması için ilginç yöntemler  bulmuştur. Hizmetçilerini  perhize sokmakta, atları dahi aç bırakmaktadır. Zavallı atların ayağa kalkacak halleri bile kalmamıştır.  Hizmetçilere Mobilyalar eskimesin diye  daha yumuşak silmelerini, kırdıkları şişe ve bardakların parasını aylıklarından keseceğini söylemiştir. Üstleri yırtılan  ve lekelenen hizmetçilerinden birine ceketindeki lekeyi şapkasıyla gizlemesini, diğerine de servis yaparken arkasını duvara dönerek yırtıkları göstermemesini önermektedir.
Valere adlı ailesini arayan bir genç Harpagon’un  Elise’ye âşık olmuş, Valere, Elise’i boğulmak üzereyken kurtarmış, kalbini kazanmayı başarmıştır. Elise’ye yakın olabilmek için de Harpagon’un konağında vekilharç olarak çalışmaya başlamıştır.  Elise, bunu babasına belli etmez. Çünkü Harpagon bu durumu sezerse kötü şeyler olacaktır.

Harpagon, düğün masrafından kurtulmak için oğlunu zengin bir  dul  kadınla;  kızını da elli yaşlarındaki  Senyör Anselme ile evlendirmeyi düşünmektedir. Çünkü Senyör Anselme, Harpagon’un kızı Elise’yi çeyiz siz olarak almayı kabul etmiştir. Harpagon ise çocukları  Elise ve Cleante’den şüphelenmekte, paraları çalacaklar diye onlara şüpheyle bakmaktadır

Harpagon’un hakkında bir koyun budu artığını yedi diye bir komşusunun kedisini dava ettiği hayvanlarının yemini çalarken yakalandığı için  arabacısından  dayak yediği söylentileri de vardır.

Harpagon’un oğlu Cleante yoksul bir  kız olan Mariane’yi  sevmektedir. Cleante sırrını kardeşi  Elise’ye açmaya karar verir. Sevgilisinin maddi durumunun iyi olmadığını ama babasının bundan memnun olmayacağını anlatır.

İşin garip yanı, Harpagon da oğlu Celante’nin sevdiği kız olan Mariene ile evlenmeyi düşünmektedir. “  Kızın biraz parası varsa onu almaya karar verdim” diyerek oğlu Cleante’ye bu düşüncesinden bahsetmiştir. Cleante bu duruma çok şaşırmış ancak babasına belli etmemiştir.
Harpagon,  çocuklarını çağırarak  Cleante’yi dul(paralı) bir kadınla Elise’yi ise Senyör Anselme’yle evlendireceğini söyler. Elise ie, elli yaşındaki bir adamla evlenmek istemediğini belirtir. Bu tartışmanın üzerine Valere gelir, kim haklı diye. Valere’yi hakem tuttarlar. Valere ‘de Harpagon’u iyi tanıdığı için onun haklı olduğunu söyler ancak kendi fikrini de belirtir.

Cleante ise  babasının kendi sevgilisine göz koyduğunu, La Fleche anlatarak bu işe çare armaya başlar.  Bir tefeciden borç almak akıllarına gelir ancak parayı verecek olan tefeci Harpagon çıkınca çabaları sonuçsuz kalır.
Harpagon ise Mariane ile evlenmeye kararlıdır. Marien’yi ikna etmesi için  Frosine ile buluşur çünkü onu  ikna edebilecek  olan kadın budur. Frosine, hem babasını hem de oğlunu tırtıklamak için bu teklifi kabul eder. Harpagon’un takıldığı nokta ise paradır. Frosine ise. Mariane’nin lükse düşkün olmadığını, zeytin ekmekle bile idare edebileceğini söyleyerek Harpagon’un ne kadar kar edeceğini anlatır.

Harpagon ikna olur ancak Frosine’neye bu iş karşılığında istediği parayı vermek istemez. Frosine ise Harpagon’dan alamayacağı parayı kız tarafından alırım diye düşünmeye başlar. Çünkü Harpagon yoksul kız ve annesi için bir piyango gibidir.

Frosine faaliyete geçince Marine, gönlünün bir başkasında olduğunu anlatır. Entrikacı Frosine ise Harpagon’un zaten yaşlı bir adam olduğunu, birkaç yıl sonra öleceğini, Marine’nin de sevdiği ile evlenebileceğini söyleyerek Mariene’yi ikan eder.  Frosine ve Mariene konağa misafir olarak giderler.  Misafirleri Ellise karşılar.

Harpagon, Mariane’nin hoşuna gidecek şeyler yapmaya çalışırken  olaylardan haberi olan Cleante odaya girer. Ancak Mariane, sevgilisini babası ile evlenecek olduğunu orada öğrenmiştir.  Durumu Frosine’ye de anlatır.

Harpagon dışarı çıkınca, Cleante ile Mariane konuşacak bir ortam bulup, bu karmaşık durumdan kurtulmak için  Frosine’ye başvururlar. Durumun karmaşıklığını ancak onun entrikaları çözebilirdi.  Frosine’nin aklına şöyle bir entirka gelir. “ Arayai rol icabı, zengin bir kadın koyalım. Harpagon bu zengin kadını kadını görünce kendi isteğiyle Mariane’den vazgeçecektir.”

Kadınlar çıkınca Harpagon ve oğlu yalnız kalır. Harpagon oğluna “Mariane’yi nasıl buldun?” diye sorar. Cleante ise, “o kız çok hoppa sana uygun değildir” der. Harpagon da eğer o kızı beğenseydin sana alacaktım der. Cleante söylediklerinden pişman olmuştur. Sen istiyorsan tabi ki o kızla evlenirim”  deyince. Harpagon, “ben bu kadar vicdansız  değilim, seni beğenmediğin bir kızla evlendiremem” demiştir.

Cleante bunun üzerine  Mariane ile arasında olanları  babasına anlatır. Harpagon amacına ulaşmış,  her şeyi öğrenmiştir. Buna rağmen Mariane’den vazgeçmez.

Bunun üzerine dostu  La Fleche,  Cleante’ye yardım etmek ister. Harpagon’un paralarını sakladığı çekmeceyi bulur ve Cleante’ye verir. Harpagon paralarının çalındığını  fark edince Polise gider ve durumu anlatır. Harpagon bütün şehirden şüphe etmektedir. Jacques Usta’ye ve Valery’den. Valery kıza olan aşkından bahsederken Harpagon para aşkından bahsettiğini sanmaktadır. Valere, hırsızlıkla suçlandığının farkında değildir. Harpagon en sonunda  Valery’in paraya değil, kızına âşık olduğunu  evlenmek için anlaştıklarını anlayıp  çılgına döner, çünkü Valery beş parasızdır.
Valery gerçek kimliğini açıklayarak, “Ben Napoli asıllı Don Thomas Alburey’in oğluyum. Ben bir gemici tarafından büyütüldüm, babamı ölmüş biliyordum ama buralarda bir yerde yaşadığını öğrendim” Mariane o sırada söze karışır, annesi ile başından geçenleri anlatarak  ve siz benim ağabeyimsiniz der. Oyunun sonunda Senyör Anselme’nin  Valere ve Marien’ne nin babası olduğu ortaya çıkar.

Senyör Anselme, üç mutluluğu birden yaşamış,  hem çocuklarına hem de karısına kavuşmuştur. Senyör Anselme  o deniz kazasından cebindeki bütün paraları ile birlikte  kurtulmuş, Paris’e yerleşmiş, ailesini kaybettiğini düşündüğü için tekrar evlenmeye karar vermiştir. İsmini değiştirmesinin sebebi ise başına gelen dertleri de uzaklaştırmaktır. Oalb biten hiç bir şeyden haberi olmayan Cleante gelerek, çalınan paranın kendisinde olduğunu, söyler. Parayı babasına  gerivermek için bir şartı vardır. “Mariane’yi bırakacaksın, onu ben alacağım”
Harpagon çok mutlu olmuştur çünkü  Valere ve Mariane, zengin bir ailenin çocuklarıdır. Her iki düğünün masraflarını Senyör  Anselme’ye yüklemek şartıyla kızını vermeyi, Mariane’yi de oğluna gelin olarak almaya razı olmuştur.  En son komiser bizim masraflarımızı kim verecek diye sorunca  Harpagon bu masrafları da Anselme’ye yükler. 

Molière İle İlgili Linklerimiz

  Molière Cimri Hakkında Bilgiler ve Özeti

Kibarlık Budalası Hakkında Konu Özet İnceleme Molière

Hastalık Hastası Hakkında Konu Özet İnceleme Molière

Tartuffe Hakkında Konu Özet ve Analiz Molière

Kadınlar Mektebi Hakkında Konu Özet İnceleme Molière

Kocalar Mektebi Hakkında Konusu Özeti İnceleme - Molière

Don Juan Hakkında Özet İnceleme Molière

Gülünç Kibarlar Hakkında Konu Özet İnceleme Molière

ESERDEN TADIMLIK

Harpagon. … Kazık gibi dikilip durma evimde. Olanı biteni dikizlemek işin gücün, her şeyden bir çıkar sağlamak için. Her yaptığımı gözetleyen bir adamı istemiyorum karşımda bütün gün. Hafiye istemiyorum evimde! Kör olası gözlerin, dört yanımı kuşatmış, yiyecek sanki varımı yoğumu; çalınacak bir şey arıyorlar orada burada, sinsi sinsi.

La Fleche. Ne çalınması, a efendim? Bir çöpünüzü çaldıracak göz var mı sizde? Her şeyinizi bir yere saklamış, gece gündüz nöbet bekliyorsunuz! (s. 32)2.

………….

Froisine. Kimi işlerde en ummadığın insan canını ciğerini verir.

La Fleche. Verir, verir; ama sen daha hazreti tanımıyorsun. Bu Harpagon Efendi yok mu, dünyadaki insanların en az insan olanı; yeryüzündeki canlıların en katı yüreklisi, pintilerin en pintisidir. Ağzınla kuş tutsan ona kesenin ağzını açtıramazsın. Aferin, maşallah, eyvallah gibi laflar edebilir, hem de bol bol, ama para, a a! İmkânı yok! Oııuıı sevmesinden kuru, onun okşamasından kısır bir şey olamaz. Vermek öylesine zoruna gider ki, selam bile vermez kimseye, onu bile alır; yalnız alır. (s. 59)

KAYNAKÇA

[1] ERDOĞAN UYGUR, MOLİERE VE AHUNDOF TİYATROSUNDA “CİMRİ” KARAKTERLERİ, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/842/10650.pdf

[2] Aziz (1994). Tiyatro Oyunları Sözlüğü. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. ss. 74-75.

[3] Molière, Cimri, (Çev. Sebahattin Eyüboğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İst. 2001,s. 16-17.

[4] Devlet Tiyatroları 1987-88 dönemindeki oyun broşüründen

[5] ERDOĞAN UYGUR, MOLİERE VE AHUNDOF TİYATROSUNDA “CİMRİ” KARAKTERLERİ, https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/842/10650.pdf

[6] Aziz (1994). Tiyatro Oyunları Sözlüğü. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. ss. 74-75.

[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Cimri_(oyun)

[8] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/moliere-hayati-edebi-kisiligi-eserleri/147652

[9] https://tr.wikipedia.org/wiki/Cimri_(oyun)