Nâire Nedir

 

Osmanlıca yazılışı: نائره - Nâire

 

Nâire  , Arapça kökenli bir sözcüktür. Arapçada “ nevr “ ( nr) kökünden gelir,  ateş anlamına gelen nâr,  yanan, parlayan anlamına gelen Na’ir , ateş alev, parlamak anlamına gelen na’ire sözcükleri de  ( neyr, nr ) kökünden gelmektedir.

 

Edebiyatta Terim Anlamıyla Na’ire

Kafiyede mezîd’den sonra gelen harf veya harfler topluluklarına naire  denir. Mezid, bir fiilin kök harflerine harf eklenmesiyle oluşturulan yeni fiildir.  Mezid asıl köküne başka harf veya harfler eklenmek suretiyle çatısı değiştirilmiş, aslına harf ilâve olunmuş"harfleri artırılmış fiil" ya da "ilaveli fiil" dir. Naire  genellikle kafiyeden sonra gelen ikimleler de oluşur. Mezid sözcüğü aruz vezninde ve kafiye bilgisinde de bir terim olarak kullanılır.  

Zamanımız sühân- efrûzdur zebânımızın
Zebânımız hikem – âmûzudur zamân ınımızın

Beytinde kafiyelerin en sonundaki ( n )  meziddir. [1] ( BKZ MEZÎD NEDIR ARUZ VEZNINDE MEZÎD)

Şu halde naire,  eski edebiyatın kaifye sistematiğinde ve aruz vezninde redifi oluşturan harflerden dördüncü ve sonraki harflerin tamamına denmektedir.  Mezid  den sonra gelen ve redifi oluşturan ilk üç harfe ise  sırasıyla vasi, hurûc ve mezîd denir. Her kafiyede  refid bulunamadığı gibi nâire de bulunmayabilir.

Naire, Arap harfleri esasına göre redifi oluşturan harflerden dördüncü ve sonraki harflerin tamamını oluşturur. Eski devirde  eski kafiyeciler [2] kafiyeleri  revi ( kafiyede son harf) te’sis, ( reviden önceki harf)  dahil,  ( revi ile te’sis arasındaki harf) ,  ridf, ( reviden önce bulunan  elif, vav, y  imla harflerinden biri) )kayd (  revinin üst tarafında bulunan harf, mukayyed)  huruc ( vasıldan sonra gelen harf)   Mezid,( huruçtan sonra gelen harf)  Naire ( mezidden sonra gelen harftir.[3]

Her kafiyede redif olmadığı gibi naire de olmayabilir.

Cem' oldu bezm-i sohbete yaran birer birer
Canı aldı dest-i işrete rindan birer birer     Nâbî[4]

Şaşmada hûş yârlar mestinize
Kendiniz düşmensiniz hestinize [5]

Tahir’ül Mevlevi, yukarıdaki beyitte hestinze ve mestinize sözcüklerindeki son harf olan “ e “ yi na’ire olarak göstermiş ama bu örnekte naire olarak gösterdiği son harf, redifin son harfi olduğundan izahatta bir tezat ortaya çıkmıştır. [6]

Zamanımız sühân- efrûzdur zebânımızın
Zebânımız hikem – âmûzudur zamân ınımızın

Beytinde kafiyelerin en sonundaki ( n )  mezid, ımızın ise nairedir.

 

Bu cefādan ki ḳadeḥ aġzuñ öper döne döne

Nār·ı ġayretde kebāb oldı ciger döne döne    Necati

KAFİYE İLE İLGİLİ LİNKLER

Murabba-kâfiye-b-redif-u-vasl-u-hurûc-u-mezîd-n-c-h-rev-vu-elif/48231
cinasli-kafiye-nedir-cinasli-kafiye-mani-bayati-mahni-ornekleri/66241
kafiye-ve-redif-nedir-kafiyenin-ozellikleri/64
/tam-kafiye-nedir-ve-tam-kafiye-ornekleri/66225
/tunc-kafiye-nedir-ve-zengin-kafiye-ornekleri/66240
/yarim-kafiye-nedir-ve-yarim-kafiye-ornekleri/66224
/zengin-kafiye-nedir-ve-zengin-kafiye-ornekleri/66226

 
KAYNAKÇA

 

• [1] https://edebiyatvesanatakademisi.com//post/mezid-nedir-aruz-vezninde-mezid/116589
• [2] kafiye-ve-redif-nedir-kafiyenin-ozellikleri/64
• [3] https://edebiyatvesanatakademisi.com//post/mezid-nedir-aruz-vezninde-mezid/116589
• [4] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, NAİRE MADDESİ
• [5] Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, MEB, 1973. S. 113
• [6] Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, MEB, 1973. S. 113