Osmanlıda Şarap Uyuşturucu Esrar ve Afyon Kullanımı
Osmanlıda Şarap Uyuşturucu Esrar ve Afyon Kullanımı
Osmanlı Devleti dini hükümlere yani şeriata göre yönetilen bir devletti. İslamiyet’te üzüm suyundan yapılan keyif veren içkileri şarhoş olacak kadar içmek hatta çoğu haram olanın azı da haramdır ilkesi ile az bile olsa içmek yasaktı. Buna rağmen Osmanlı devrinde alkollü içki, esrar, afyon, berş macunu gibi keyif verici madde içimi bir hayli yaygındı. O devrilerde meygede, harâbât, humhane, hâne-i hammâr, der-i mugan, sahn-ı harâbât, bezm-i harâbat ve meyhane adu verilen, içki ve uyuşturucu madde kullanılan çok sayıda mekân vardı. ( Bkz: Harâbâti Mestâne Ser- hoş Sarhoş --Harabat ve Harabat Ehli Nedir. )
İstanbul’da Nuruosmaniye ve Süleymaniye cami civarlarındaki dükkânlar afyon, esrar, berş macunu ve şurubu içilen ve satılan en meşhur yerler olmaktaydı. Esnâf-ı bengciyan adı verilen satıcılar Süleymaniye semtindeki Tiryâkiler Çarışı’nda yer alan dükkânlarda macun, levha gibi esrar ihtiva eden müstahzarlar hazırlayıp tiryâkilere satıyorlardı. Abdulaziz Bey’e göre Dersaadet halkının yüzde sekseni afyon kullanıyor cami ve tekkelere dahi taşıyorlardı. Öyle ki, bazı Anadolu kentlerinde içine afyon ya da buna benzer maddeler konan ‘berş satışı bir gelir kaynağı idi”.[1]
İstanbul’daki meyhanelerin en meşhurları ve büyükleri genellikle azınlıkların olduğu Galata, Pera, Beşiktaş gibi Boğaz’a yakın veya nazır semtlerde bulunurdu. Meyhanelerin büyüklerine selâtin meyhane denirdi. Bu meyhanelerde içkinin yanı sıra balık ve çeşitli mezeler de bulunur, çengiler oynar mutripler saz çalardı. ( bkz MEYHANE NEDIR OSMANLIDA MEYHANE ADABI VE EĞLENCELERI )
İçki ve şarap sadece meyhanelerde içilmezdi. Kırlarda, bahçelerde, dere ve deniz kenarlarında da meclisler kurulduğu kor eğlencelerinde de sazlı sözlü içki âlemleri düzenlendiği, hem şiirlerden hem halk hikâyelerinden hem de devrin kaynaklarından ve metinlerinden açıkça anlaşılır. Zaten divan şiirinin çok büyük bir kesiti meyden, şaraptan, meclisten, bezmden, hamrdan, humardan ve sakiden söz etmektedir.
Osmanlı devrinde içki ve uyuşturucu madde kullanımı, afyon esrar, eroin, tiryak, berş macunu, afyon şurubu vb kullanımı aslında hayli yaygındı. Bazı tarikatlarda içki içmek teşvik bile edildiği gibi ( örneğin Bektaşilik) tarikatların pek çoğunda esrar ve afyon içmek yasak değildi. Uyuşturucu kullanımı hemen hemen tüm tarikatlara mensup olan dervişler arasında çok yaygındı. Hemen hemen tüm dervişlerin başlıca özel eşyası esrar keseleri, enfiye kutuları, curadan denilen mercimek büyüklüğündeki afyonlardan oluşan afyon keseleri idi ( BKZ Cür'adan Nedir Esrar ve Afyon Kesesi) Eski devirin kaynaklarına göre dervişlerin üzerinde bu keselerden mutlaka ikişer tane bulunurdu. [2] Abdallar içlerinde esrar ve afyon bulunan bu keseleri kuşaklarının içinde saklarlar veya aleni olarak taşıdıkları cüradan’ın içinde esrarın yanı sıra afyon macununu ve afyon hapları da bulunurdu. [3] ( bkz Cura Cür'a Nedir Son Yudum ve Cür'a Dökme )
Özellikle ramazan aylarında zaman zaman meyhaneler kapatılır, içki içilmesine yasaklar getirilirdi. Devrin zabitanları olan şahneler özellikle ramazan aylarında denetimi sıkılaştırır, yasaklı dönemlerde şahneler ile ayyaşlar arasında meyhane savaşları çıkardı. Buna rağmen içki, esrar ve afyon kullanımlarının ramazan aylarında da devam ettiği pek çok kaynak tarafından teyit edilen bir durumdur. Buna göre esrarkeşlerin iftar ve teravihten hemen sonra afyon veya esrar çektikleri, sahurda ise afyon ve esrar yutarak uyudukları ifade edilmektedir. Esrar ve beng için haşiş, gam, gubar, gubar-ı gam, gamze, gonca, keyif, keyfiyet, kabza, toprak, ot gibi adlar da vermişlerdi. O devirlerde esrarın toz haline getirilmiş olanına gubar, berş içenlere berraş deniliyordu. O devrilerde kahve içmeden evvel berş içilmesi adeti çok yaygındı. Şaraba cila olarak berş içmek adeti ayyaşlar arasında bir hayli yaygındı. ( BKZ Berş Macunu Şurubu Berraş Beng ve Şarab Münasebetleri )
Şarabı berş ile içmek sabahleyin dahi berş içerek güne başlamak veya sabahleyin afyonu macununu yemek oldukça yaygın olmalıydı. Berş macınu ve şurubunun tadının pek de iyi olmadığı, tadının acı olduğu, vb şairlerimizin şiirlerinden anlaşılmaktadır.
Cür'adan Nedir Esrar ve Afyon Kesesi
Divan Şiirinde Esrar Ve Marijuana
Esrar ve Divan Şiirinde Gam Çekmek
KAYNAKÇA
[1] A bdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri –İnsanlar, İnanışlar, Eğlence, Dil-, (Yayına hzl.: Kâzım Arısan-Duygu Arısan Günay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, C.2, stanbul 1995, s.326. 1
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cur-adan-nedir-esrar-ve-afyon-kesesi/85271
[3] A. ERKAL: Divan Şiirinde Afyon ve Esrar , A. Ü. Türkiyat AraştırmalarıEnstitüsü Dergisi Sayı33 Erzurum 2007
