Esrar ve Divan Şiirinde Keyif
Esrar ve Keyfiyet
Türkiye’de esrar, İran’da beng/ benc, Hindistan’da banga, Irak, Suriye ve Mısır’da haşiş, Kuzey Afrika’da kif, Amerika’da marijuana (marihuana) adıyla bilinir
Hint keneviri veya eski dilde Hint Kınnebi denilen bir nevi kenevirin yaprakları üzerindeki çiçeklerden ve tohum yataklarından elde edilen sakızdan yapılan maddedir. Hintçe’de kenevir kelimesinin karşılığı bengtir. O bakımdan esrar beng kelimesi de ( Esrar İçme) ile eş anlamlı kullanılmıştır.
Ban otu ile hintkenevirinden çıkarılan esrar bu bitkilerin yapraklarından veya tohumlarından çıkarılmakta ortaya çıkan uyuşturucuya beng ve esrar denilmektedir. Arapça ’da kenevire, kınnep, beng’ ede esrar denmiş, esrar ve beng için haşiş, gam, esrar, gubar , gubar-ı gam, gamze, gonca, keyif, keyfiyet, kabza, toprak, ot gibi sembolik anlamlar da verilmiştir. Esrara beng de denilmiş, esrar içilen yere beng- hane de denmiştir. [1]Esrar içene esrarkeş, afyon içene ise Berraş veya Beng denmiştir. (Berş Macunu Şurubu Berraş Beng ve Şarab Münasebetleri )
Esrar ve Afyon kullanımı 18 yy da daha da yaygınlaşmış, Süleymaniye ve Nuru Osmaniye civarında çok sayıda esrar ve afyon satan kahvehane ve dükkân ortaya çıkmıştı. . Her biri ancak on be kişi alabilen bu kahveler her gün azına kadar tiryakilerle dolardı. [2] Özellikle ilmiye sınıfı ve tekkelerde esrar ve afyon kullanımı çok yaygındı. IV. Murat zamanında yasaklanmış olsa bile sonraki dönemlerde esrar ve afyon kullanımının önüne geçilemedi. Şairlerimiz arasında da esrar ve afyon kullananlar vardı Bu yüzden esrarın verdiği keyif, divan şiirinde yaygın olarak görülen bir konu oldu. Osmanlıda esrar sarhoşlarına ‘hayran’ denildiğinden Melihi, Edirneli Emiri, Figânî Hayreti , esrar hayranı şairimiz de çok oldu.
Keyif, keyfiyet: Neşe veren sarhoşluk, baygınlık, esrar neşesi: Şairlerimiz esrar içenlerin içine düştükleri gelip geçici neşe dalgalarını, keyifli hallerini, esrar sarhoşluğu, esrarı verdiği neşenin baş ağrısına değmeyeceği konuları üzerinde hayli durmuşlardır. Afyon İçmek ve esrarın verdiği keyfî şarap içererek arttırmak, esrar-şarap, afyondan hangisi iyidir çekişmelerine katılmak konuları üzerinde durulmuştur. (Afyon İçmek Şiirlerde Efyun Haşhaş Mazmunu- Kanuni Devri Şarap Esrar Afyon İçme İşret Yasağı ve Şiirlere Yansıması )
Âık ki sûz-ı ak ile uryân olup gezer
Abdâldur ki âlemi hayrân olup gezer Bâki
Afyon u ber ü bâde ile kahve vü arak
Cümle mükeyyifâtı yeriz keyfe mâ ittefâk Muhlis Hızır Çelebi
Güzelde murad an olur endam değildir.
Keyfiyet olur meyde garaz cam değildir. Necati
Keyfiyet ayağın şöyle şikest etti şarabın
Keyfiyyet esrara döşendi zurefa hep Baki
Ehl-i keyfin hele keyfiyettin hiç sorma
Hasret-i berş le afyonla hali pek yaman Sünbülzade Vehbi
Ey gönül lebleri keyfiyeti sorar isen
İçenin aklı gider sanki meyy-i bî gışştır. Ruhi
Safâ-yı vuslatın ketminde âciz âşık-ı şeydâ
Çıkar keyfiyet-i esrâr-ı ülfet meyle meydâna Haşmet
Düşünme keyf-i esrâr-ı cihâna kalma hayretde
Bu ma‘nânun hayâlinden geçüp sen mest-i irfân ol Cevri İbrahim Çelebi
Divan şiirinde afyon ve esrar tasavvufî mecazlar içerisinde de kullanılmıştır. “Buna göre afyon ve esrar bekâ billah (Allah’ta bâki olma) makamına erişmek anlamındadır. “
Ta’n idüp hâlete bize eger inkâr ide
Bâde vü beng şühûdiyle isbât idelüm Avnî
Fatih Sultan Mehmet bu şiirinde “ Hak yolda oluşun delillerini sûrette değil, gönülde tecelli eden ilâhî aşkta aramak gerekir. “ demektedir.
Bazı şairlerimiz ise afyon ve esrar kullanmanın zararlarına değinmişlerdir.
Bengî ketm eyleyemez esrârın
Şîre-keş tatlu sanur güftârun Sünbülzâde Vehbi
Beng ü esrâr dahı bed-terdür
Yiyen insan degül anı hardür
Sûret-i zindede eyler mürde
Reng-i ruhsârın ide pejmürde Nabi
İLGİLİ LİNKLERİMİZ
Afyon İçmek Şiirlerde Efyun Haşhaş Mazmunu
Kanuni Devri Şarap Esrar Afyon İçme İşret Yasağı ve Şiirlere Yansıması
Fuzûlî Beng ü Bade Hakkında Özeti
Berş Macunu Şurubu Berraş Beng ve Şarab Münasebetler
Kabak Çekmek Nedir Beng Esrar İçmek
Osmanlı Devrinde Meşhur Şarap ve Esrar İçme Yasakları 1
OSMANLI DEVRINDE ŞARAP VE ESRAR İÇME YASAKLARI 2
Türklerde Kalenderilik ve Tarihçesi
Kalenderilikte İslamiyet Dışı Etkiler
Kalenderilik Felsefesi Fikriyatı ve Yaşama Biçimleri
Tarihte Abdal ve Kalenderi Zümrele
KAYNAK
[1] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, MEB, İstanbul 1996, shf
[2] Abdulkadir ERKAL , DİVAN ŞİİRİNDE AFYON ve ESRAR, https://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20%20EDEBIYATI/A.%20
