GirişKayıt

Berş Macunu Şurubu Berraş Beng ve Şarab Münasebetleri

27.10.2020

 

Berş Macunu ve Şurubu  ve Berraş ( Esrar- Afyon, Beng- Şarab vb  Münasebeti)

 

Afyon şurubu ve keten yaprağı ile yapılan  sarhoş eden bir macundur.[1]  ( Bkz- Esrar ve Gubar- Divan Şiirinde - )  Eski şiirimizde afyon, esrar, beng,  gubar,  mest, şarap vb  kelimeleri ile sık sık kullanılmıştır.

Osmanlı döneminde afyona  tiryâk, afyonu kullanana ise tiryâki  denirdi.  “ İstanbul’da esnâf-ı bengciyan adı verilen bir sınıf bulunuyordu. Bunlar Süleymaniye semtindeki Tiryâkiler Çarışı’nda yer alan dükkânlarda  durup, macun, levha gibi esrar ihtiva eden müstahzarlar hazırlayıp tiryâkilere  satıyorlardı. Abdulaziz Bey’e göre  Dersaadet halkının yüzde sekseni afyon kullanıyor  cami ve tekkelere dahi taşıyorlardı.  Öyle ki, bazı Anadolu kentlerinde içine afyon ya da buna benzer maddeler konan ‘berş satışı bir gelir kaynağıidi. [2][3]

 

Yeter olduk gubar-ı gamla bengi
Getir saki şarab-ı lale rengi       Hayali

 

A.Talat Onay’ın daha  eskilere dayandırdığı bilgilere göre  “ Eskiden  kahvehanelerde tiryaki müşterilere kahveden evvel bir fincan  berş şurubundan vermek adetmiş” [4]

 

Buze berş ü beng esir oldu.
Kimi hurd-u kimi hamir oldu.   Fuzuli 

 

Anlaşıldığı kadarı ile berş macunu keten tohumlarından veya afyondan yapılan bir çeşit sarhoş edici uyuşturucu bir maddeydi. Eski devrilerde kahve içmeden evvel berş macunu yutmak veya berş şurubu içmek alışkanlığı da bir hayli yaygındı. Berş içmeden evvel veya sonrasında şeker şerbeti içmek berş’e cila verir, ayrıca bir keyif katarmış. A. Talat Onay’ın bildirdiğine göre  ayyaşlar  ramazan aylarında  iftardan hemen sonra berş  içerlermiş.  Eskiler berşi  hokkasından çıkarmaya yarayan kaşığa da özel bir ad verirlermiş ki bu kaşığa  miblağ-ı berş adını verirlermiş.

 

Bir iki miblağ-ı berş ile vurup öldürecek
Geldiler eylediler böyle cihanı  sersâm     Nedim

 

Mey ref olıcak  berş şeker şerbetin ister
Halk içre Tabibi budur Aslı şeker  âbın      Filibel Tabibi  [5]

Berç içmek âdetinin eski zamanlarda çok  yoğun olduğu pek çok ritüellerinin oluştuğu divan şairlerinin zengin  dünyasından anlaşılmaktadır. Arapça’da kenevire, kınnep,  Beng’ ede esrar denmiş,  esrar  ve beng için  haşiş, gam, gubar, gubar-ı gam, gamze, gonca, keyif,  keyfiyet,   kabza, toprak, ot  gibi sembolik anlamlar da verilmiştir.  [6] Nitekim esrarın toz haline getirilmiş olanına gubar,  berş içenlere berraş denmesi, berş içmenin bazı ritüellere tabi olması,[7] kahve içmeden evvel berş içilmesi, şaraba cila  olarak alınması, sabahleyin dahi içilmesi, macun olarak da yenilmesi tadının acı olması vb şairlerimizin şiirlerinden anlaşılmaktadır.[8]

Cevcevinden âleme sultân olur berrâşlar
Hey ne sultân belki câna cân olur berrâşlar.

 

Nem kaparlar oddan ammâ gözlesen hâtırların
Yoluna cânlar virüp kurbân olur berrâşlar                  Nuhî[8]

 

Kalb edeli şurb ı mey-i berşe mestan
Tiryak-i meyyus gibi menkabe- handır.     Vasıf  

 

Ne beladır hele berş  ü afyon
Ki eder  ademi süst-ü mecnun      Sünbülzade Vehbi 

Afyon u ber keyfine dil oldu âşinâ
Çekdirmede yubûsetini çarh-ı bî-nevâ           Haşmet

 

İLGİLİ LİNKLER

KAYNAKÇA

 

profile

Esa

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar