GirişKayıt

Şiirimizde Afyon içmek Mazmunu

11.06.2015

 

 

AFYON İÇMEK MAZMUNU

Aslı, Efyun olan  afyon, haşhaştan elde edilen narkotik bir maddedir.   Haşhaşın donmuş sütü olan Afyon  veya efyun  içmek  divan şiirinde sık kullanılan bir mazmundur.

 

Afyon, haşhaş  tohumlarının  çizilmesiyle sızan, içinde morfin ve kodein gibi uyuşturucu maddeler bulunan,  [1]süte benzer özsuyunun toplanmasıyla elde edilen uyuşturucu bir maddedir. Eski devirlerde haşhaş ve afyon kullanımının oldukça yaygın olduğu  ortaya çıkmaktadır. Öyle ki kalenderi dervişlerinin pek çoğunun afyon içtiği, üzerlerinde mutlaka, esrar veya afyon kesesinin bulunduğu ,[2] diğer pek çok tarikatlar ve dervişlerinin hatta divan şairlerinin de  pek çoğunun afyon içtiği anlaşılmaktadır. ( bkz  Kalenderilik Felsefesi Fikriyatı ve Yaşama Biçimleri- KALENDERİLİKTE İSLAMİYET DIŞINDAKİ ETKİLER )

 

Erenler! Tâlib-i esrâra bizden çok niyâz eylen

Şarâb-ı aşkın a’lâsın içen abdâla aşk olsun       Âgehi 53“

Erenler! Esrar içip dalga geçen abdâllara bizden selam söyleyin, aşk şarabının a’lâsını içerek mest olmuş  varsa afiyet olsun yerine  aşk olsun diyelim”[3]

 

Âşık ki sûz-ı aşk ile uryân olup gezer

Abdâldur ki âlemi hayrân olup gezer         Bâki

 

Gel içegör u cür’adan

Kaldır perdeyi aradan

Eski şiirde afyon şaraba katılan, sarhoşların sızmasını sağlayan “  afyona şarap attım” darbı meselini oluşturan, mercimek veya nohut büyüklüğünde yutulan keyif verici bir madde olarak anlatılır.  Şarab’ı bırakarak afyona başlamak dalgadan kaçarken girdaba düşmeye benzetilmiş,  eski şiirde sık sık beng ve bade, afyon ile şarap karşılaştırılması yapılmış, Saki nameler de bunlardan söz edilmiş,  hatta  Fuzuli’nin Beng ü Bade [4]eserin de de olduğu gibi müstakil olarak yazılmış mesnevilerin konusu dahi olmuştur.  Kimi şairler ise  şarabın afyondan üstün olduğu konusunu işlemişlerdir.

 

Ak sülümen  ve  süblime yutmak gibi ileri derecelere de varan afyon yutmakla ilgi  yazılmış şiirlere göre  ramazan aylarında  afyon macunu yutarak yatmak gibi adetlerin de olduğunu göstermektedir. [5]

 

Badeye afyon kodu kendi eliyle sakisi

Devrini seyr eyleye bu bezm-i hilafı adenin  ( Sa’di )Eskiden afyon iki üç katlı kağıtlara sarılıp yutulur kağıtlar eridikçe kat kat keyif verir buna da kefenleme derlemiş.

 

Ramazanda sarıp afyona kefen

Mideni mürdeye etme medfen   ( Nabi)

 

Afyon sarıp içmek ise eski şiirde Habb-ı müzehheb olarak adlandırılmıştır. ( Altınlanla süslü  uyku)  Günümüzde altın vuruş deyimi de buradan gelmiş olmalıdır. Divan şairlerinin pek çoğu afyonu şaraba üstün tutmuştur. Afyon  bir kutuda saklanır ve içilirmiş.

 

 

Olanlar mübtela –yı keyf-i halin arttırı dağın

Ki afyon harların gün gün gıdası artar eksilmez ( Seyyid VEHBİ)

 

Beytinde de görüldüğü gibi afyonun diğer bir tabiri de gıdadır.

 Görüp esrâr-ı hatt u hokkâ-i la’lin ferâh buldum

Bakup ruhsârına hayrân olup seyr-i bahâr itdüm          Nev’î G 303/4              Esrar sarhoşlarına  eskiler ‘hayran’ demiş olduklarından esrar, afyon ve hayran  betilerde bir arada kullanılmıştır.  Beng, bade,  cura, curadan, hayran, okka, hokka, kutu, enfiye, habb gibi unsurlar afyon ile birlikte kullanılmıştır. ( BKZ :  KABAK ÇEKMEK ) BENG -ESRAR- İÇMEK )  Huşber, kabak,  habb- ı müzehhep,  gam, gıda,  gubar ise afyonun benzetildiği benzetmeler olarak kullanılmıştır. ( Bkz:  Fuzuli Beng ü Bade Hakkında ve Özeti-   ) 

 

Kendinden geçdi belâ güşteleri hande ile

Meğer esrâr-ı gamın anları hayrân etdi         Emrî G 560/3

 

Esrâr-ı muhabbetün ki hayrânlarıyuz

Gülzâr-ı gamun murg-ı hoş-elhânlarıyuz Râmî Ru/14

 

Afyon-ı hâl gerçi ki rûhun gıdasıdur

Elmâs-ı rîze-i müje göz tûtiyâsıdur    Şeyh Gâlib G 78/1

 

Seng-i efyûn-ı gamuñ hey niçe keyfiyyet olur

‘Âşık-ı haste-dilüñ mevtine hoş ‘illet olur             Ravzi Hayatı ve Edebi Yönü ( Edincik- 16. Yy )

 

İLGİLİ LİNKLERİMİZ

KAYNAKÇA

profile

Adem

0

0

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar