Kategoriler GÜZEL SANATLAR Minyatür ve Gravür SanatıŞemailname Padişah Minyatürleri Nakkaş Osman

Şemailname Padişah Minyatürleri Nakkaş Osman

03.12.2014

Nakkaş Osman ‘ın minyatürler ile süslediği bu eser Topkapı Sarayında TSMK, H1563 de kayıtlıdır. Eser Osmanlı sultanlarının özelliklerini anlatan ve ilk tarihi el yazma kitap olarak kabul edilmektedir. Kısaca Şemailname olarak adlandırılan bu eser 1579 tarihinde yazılmıştır ve tam adı ‘Kıyafetü’l-İnsaniye fi Şemailü’l-Osmaniye’de dir.[1]

Ysvuz Selim zamanında Tebriz’in alınması ile Tebriz’de bulunan birçok minyatürcü ve nakkaş İstanbul’a yollanmış, bu minyatürcülerin sayesinde Osmanlı minyatür sanatı belli bir ivme daha kazanmıştı. Batılı ressamlar ve İranlı minyatürcülerin farklı anlayışları ile şekillenen ve kendine özgü bir minyatür anlayışı geliştiren Osmanlı minyatür sanatı Nakkaş Osman ’ın minyatürlerinin de hazırlanmasına zemin oluşturmuştu.

III. Murat’ın sanata düşükün bir Padışah olması, Nakkaş Osman ’ın eserlerinin günümüze kadar ulaşmasında ve Nakkaş Osman’nın eserlerini meydana getirmesine vesile olmuştur. 16. yüzyılın ikinci yarısında, sarayın baş minyatürcüsü olan Nakkaş Osman bu eserini II. Murat’ın isteği üzerine hazırlamıştır. ( bkz Şemail name Padişah Minyatürleri Nakkaş Osman- Şehinşahname ve Minyatürleri Seyyid Lokman ve Nakkaş Osman- -Üstat Nakkaş Osman Hayatı Hakkında Tespitler- Matrakçı Nasuh ve Nakkaş Osman )

Nakkaş Osman’ın hayatı hakkında çok fazla bir bilgiye bilgiye sahip olmasak da yaptığı 600’den fazla minyatür[2] minyatür sanatımıza oldukça renk getirmiştir.

1. Murat’ın emri ile hazırlanan Şemailname İlk 12 Osmanlı padişahının yüz ve vücut şekillerinin, giysilerinin anlatıldığı ve içinde Sultan Orhan’dan III. Murat’a kadar olan sultanların portrelerinin yer aldığı oldukça kıymetli bir eser oldu. Osmanlı Minyatür sanatı ve padişah portreleri açısından çok mühim bir ser olan bu kitabın ve minyatürlerinin hazırlanmasında hiç bir masraftan kaçınılmamış, sarayın imkânları Nakkaş Osman’ın bu eseri için seferber edilmişti. III. Murat’ın (1574-1595) sanata ve tarihe olan merakı bu eserdeki padişah portrelerinin yapılmasında çok etkili olmuş, onun zamanında yapılan resimli yazma kitaplarını hazırlanması için hiç bir masraftan kaçınılmamıştır.

Nakkaş Osman’ın resimleri ile süslenen Şemailname’ de bu dönemde hazırlanmıştır. Nakkaş Osman’ın bu eserindeki minyatürler ve padışah portreleri çağdaşı ve sonraki Türk ressamlarına model olmuş ve sonraki dönemlerde birçok kopyası yapılan bir eser haline gelmiştir. Tarihçi Gelibolulu Mustafa Âli, Menakıb-ı Hünerveran adlı kitabında Nakkaş Osman’dan övgüyle söz etmiştir. Nakkaş Osman bir ekol oluşturmuş, Osmanlı minyatürlerine ayırt edici bir özellik kazandırmıştır.[3] (Bkz Seyyid Lokman Aşuri, Seyyid Lokman Aşuri Hayatı ve Eserleri, Seyyid Lokman Aşuri ZÜBDET ÜT TEVARİH, Şehinşahname ve Minyatürleri Seyyid Lokman ve Nakkaş Osman)

Bu eserde I. Osman’dan III. Murat’a kadar on iki Osmanlı padişahının Nakkaş Osman tarafından yapılmış portresi yer almaktadır. Eser 33,5x20cm boyutlarında 77 sayfalık bir eserdir.[4] Nakkaş Osman bu resimleri hazırlarken geçmişteki padişahları çizebilmek için, Avrupa’dan getirtilen bazı ressamların resimlerden de yararlanmış, önceki Türk minyatürcülerinin yaptığı minyatürlerdeki padışah minyatürlerinden de faydalanarak bu albümünü oluşturmuştur.

Nakkaş Osman bu resimlerini çizerken Sinan Bey gibi padişahların portrelerini çizen Türk nakkaşlarının minyatürlerini oldukça dikkatli incelediği, portreleri çizerken özellikle padişahların yüz hatlarını bu minyatürlere ve resimlere dayanarak çizdiği açıkça bellidir.

Nakkaş Osman minyatürlerinde geleneksel üslubun yanında Batı portreciliğinden de etkiler taşıyan bu minyatürlerindeki padişahlar ellerinde çiçek veya mendil tutan, bağdaş kurup bir yastığa dayanarak oturmuş şekillerde resimlendirilmişlerdir.

Padişahların yüzleri dörtte üç profilden çizilmiş, yüz ifadelerine ve yüz hatlarına çok özen gösterilmiştir. “Madalyon çerçeveler içine yerleştirilen bu portreler, biçim açısından, 18. yüzyılın ikinci yarısına kadar kitap sayfalarında şablon olarak kullanılmıştır.” [5]

KAYNAKÇA

[1] Arseven, Celal Esat, Minyatür, Sanat Ansiklopedisi, c. 3, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1950, s: 1423

[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/nakkas-osman-ve-minyatur-sanatciligi/79299

[3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/sehinsahname-ve-minyaturleri-seyyid-lokman-ve-nakkas-osman/80748

[4] Nalan Yılmaz, Osmanlı Saray Atölyesinin Baş Minyatürcüsü Nakkaş Osman, https://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=1&articleID=774&bhcp=1

[5] Nalan Yılmaz, Osmanlı Saray Atölyesinin Baş Minyatürcüsü Nakkaş Osman, https://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=1&articleID=774&bhcp=1