Sipihr Nedir Şiirlerde Sema Felekler Burçlar
Sipihr سپهر
Sipihr سپهر Farsça kökenli bir sözcüktür. Sözlüklerdeki anlamları: Felek, gökyüzü, asuman, semâ, uzay, âlem manalarındadır. Sipihr, felek ile eş anlamlı gibi kullanıldığında talih, baht, şans, talih anlamlarına da gelir. Felek anlamı ile kullanıldığında her bir seyyareye mahsus bir gök tabakası dönen gök anlamlarına da gelir. [1]
SipihrEski devrilerin astrolojik anlayışında kişilerin talihlerini ve karakterlerini belirleyen bir faktör gibi görülmüştür.
Ayrıca Türk sanat müziğinde siphir adı verilen bir makam da vardır.
Türk müziğinde Sipihr Makamı
Türk müziğinde az kullanılmış bir makamdır. Bu makamın İki çeşidi vardır. “ İlki şehnaz ile hisardan mürekkeptir. İkinci nev'i ise hisar ile kûçekten müteşekkildir. Birinci çeşite "eski sipihr" diyebiliriz; çünkü eskiden kullanılmıştır ve muahhar eserler ikinci nev'e dâhildir. Her iki çeşit de dügâh (lâ) perdesinde kalır (ilki hisar, ikincisi kûçek ile). Güçlü, birinci derecede her ikisinde de hüseyni (mi) perdesidir, ikinci derecede güçlü, eski sipihr'de neva, değerinde ise çargâh'-dır. Donanıma hisar'ın "sol" ve "re" bakiyye diyezleri konulu”[2]
Edebiyatta ve Astrolojide Sipihr
Sipihr edebiyatta felek ile eş anlamlı olarak kullanıldığında sipihr, kendine ait cisim, ruh ve akıla sahip talik, mizaç kader, şans baht çarkı gibi tasavvur edilmiştir. Her bir feleğin hususi krakerleri, hâkim olduğu iklimleri, günleri ve saatleri vardır. Felek dairesi", veya "Felek çemberi" insanların kaderlerini belirleyen dönüşler yapmaktadır. Feleklerin hareketleri iklimleri, mevsimleri, günleri, hatta saatleri de etkiler. Eskilerin astral inançlarına göre feleklerin kendi dönüş istikametlerindeki belirli süreçlerde dönmesi ve her felekte bulunan ilgili seyyarelerin diğer burçlar ile yakınlaşıp uzaklaşmaları o feleğin etkisinde doğan insanların mizaçlarını, şanslarını, bahtlarını, talihlerini vb etkiler hatta belirler.
Güneş gökde hamel burcını teşrîf eyledi gûyâ
Mizâc-ı dehri kıldı mu‘tedil nev-rûz sultânı Nevi
Eskilerin inancına göre Dünya kâinatın merkezidir ve asuman dokuz kattan oluşur. İlk yedi katta felekler, sekizinci katta burçlar, dokuzunca katta ise Atlas feleği bulunur. Felekler iç içe geçmiş soğan zarları gibi dünyayı çevreler. Ay, Utarit, Zühre, Güneş, Mirrih, Müşteri, Zühal yedi feleğin yedi temel seyyaresidir. Sekizinci Felekte birer burç halinde sabit yıldızlar toplanmıştır ve adına “kürsî” denmiştir. Sekizinci felekte bulunan bu burçlar on iki tanedir ve bu burçların dönüşleri takvimdeki ayları tayin ederler.
O kutb-ı çarh-ı sa’âdet ki döndürür bahtı
Ne yana istese pergâr-ı çarh-ı gerdânı Nefi
Tan mı pergâr-sıfat dâireler çizse felek
Gördi ahdün de tamâm eyledi devrin hâtem Lâmi’î
Dokuzuncu katta olan Atlas, kendi dönüşünü yirmi dört saatte tamamlar ve diğer feleklere göre doğudan batıya doğru tersinden hareket eder. Atlas dönerken diğer felekler de ya Atlas feleği ile doğudan batıya; ya da, aksine batıdan doğuya dönmek zorunda kalır. Atlas’ın yol açtığı bu karışıklık diğer sekiz feleğin, insanların talihleri, refah ve mutlulukları üzerinde olumlu ya da aksi durumlar ortaya çıkarır.
Sipihr sözcüğü divan şiirinde yukarıda izahı yapılan düşünceler içinde ele alınır. Burçlar, felekler, baht, talih, sanş gibi sözcükler ile birlikte tenasüplü olarak karşımıza çıkar.
Baña çok cevr itdügüñ’çün ey sipihr-i bî-vefâ
Âhumuñ dûd-ı kebûdı uydı ulaşdı saña Baki'
Degül safâsı sipihrün melâletin bile gördük
Bu köhne âyînenün jeng ü safvetin bile gördük Semerkândî-i Âmidî Âgâh
Eyâ sipihr-i sehâ âfitâb-ı burc-ı celâl
Huceste-tâli’ ü ferhûnde-fer u ferruh-fâl Aşık Çelebi
Kadd-i sipihrin anlıyan anlar ham olduğun
Biçare çerh-i barkeş-i âlem olduğun Nabi
Lutf ile bürc-i sipihr-i hüsne şol kim mâhdur
Şöhre-i şehr-i melâhat şimdi ‘Abdu ’llâh’dur Ahi Benli Hasan
Ne hoş yaraşdı sipihre kevâkib içre hilâl
Takında pâyine gûyâ ki cevherî halhâl Baki'
Tâ ziimürrüd sebze-zarından sipihrin her seher
Sâgar-ı pîrûzeye döker mey-i asfer güneş
İLGİLİ LİNKLER
· Burçlar Felek Kıran İnançları Divan Şiiri ve Hayata Etkileri
· Felek Eflak Çarh Tasavvuru Şiirimizde Felekler
· Güneş Kürsisi Burcu ve Diğer Felekler
· Müneccim Nedir Astronom Yıldız Falcısı
· Hut – Balık Burcu ve Diğer Burç Grupları
· Hut – Balık Burcu ve Şiirimizde Müşteri Yıldızı
· Güneş Kürsisi Burcu ve Diğer Felekler
· Mâhi Nedir Hut Balık Burcu Müşteri Yıldızı Gav-ı Zemin ve Behmut
KAYNAKÇA
[1] ŞAHAMETTIN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/felek-eflak-carh-tasavvuru-siirimizde-felekler/100579
[2] https://www.osmanice.com/osmanlica-29727-nedir-ne-demek.html
