Sipihr Nedir Şiirlerde Sema Felekler Burçlar

 

 

 

 

Sipihr  سپهر

 

Sipihr  سپهر Farsça kökenli bir sözcüktür.  Sözlüklerdeki anlamları: Felek, gökyüzü, asuman, semâ, uzay, âlem manalarındadır. Sipihr, felek ile eş anlamlı gibi kullanıldığında talih, baht, şans, talih anlamlarına da gelir. Felek anlamı ile kullanıldığında her bir seyyareye mahsus bir gök tabakası dönen gök anlamlarına da gelir. [1]

 SipihrEski devrilerin astrolojik anlayışında kişilerin talihlerini ve karakterlerini belirleyen bir faktör gibi görülmüştür.

 

 Ayrıca Türk sanat müziğinde siphir adı verilen bir makam da vardır.

 

Türk müziğinde Sipihr Makamı

 

Türk müziğinde az kullanılmış bir makamdır. Bu makamın İki çeşidi vardır. “ İlki şehnaz ile hisardan mürekkeptir. İkinci nev'i ise hisar ile kûçekten müteşekkildir. Birinci çeşite "eski sipihr" diyebiliriz; çünkü eskiden kullanılmıştır ve muahhar eserler ikinci nev'e dâhildir. Her iki çeşit de dügâh (lâ) perdesinde kalır (ilki hisar, ikincisi kûçek ile). Güçlü, birinci derecede her ikisinde de hüseyni (mi) perdesidir, ikinci derecede güçlü, eski sipihr'de neva, değerinde ise çargâh'-dır. Donanıma hisar'ın "sol" ve "re" bakiyye diyezleri konulu”[2]

 

 

Edebiyatta ve Astrolojide Sipihr

 

Sipihr edebieytta felek ile eş anlamlı olarak kullanıldığında sipihr,  kendine ait cisim, ruh ve akıla sahip talik, mizaç kader, şans baht çarkı gibi tasavvur edilmiştir. Her bir feleğin hususi krakerleri,  hâkim olduğu iklimleri, günleri ve saatleri vardır. Felek dairesi", veya "Felek çemberi" insanların kaderlerini belirleyen dönüşler yapmaktadır. Feleklerin hareketleri iklimleri, mevsimleri,  günleri,  hatta saatleri de etkiler.  Eskilerin astral inançlarına göre feleklerin kendi dönüş istikametlerindeki belirli süreçlerde dönmesi ve her felekte bulunan ilgili seyyarelerin diğer burçlar ile yakınlaşıp uzaklaşmaları o feleğin etkisinde doğan insanların mizaçlarını, şanslarını, bahtlarını, talihlerini vb etkiler hatta belirler.

 

Güneş gökde hamel burcını teşrîf eyledi gûyâ

Mizâc-ı dehri kıldı mu‘tedil nev-rûz sultânı              Nevi

 

Eskilerin inancına göre Dünya kâinatın merkezidir ve asuman dokuz kattan oluşur. İlk yedi katta felekler, sekizinci katta burçlar, dokuzunca katta ise Atlas feleği bulunur.  Felekler iç içe geçmiş soğan zarları gibi dünyayı çevreler. Ay, Utarit, Zühre, Güneş, Mirrih, Müşteri, Zühal yedi feleğin yedi temel seyyaresidir.  Sekizinci Felekte birer burç halinde sabit yıldızlar toplanmıştır ve adına “kürsî” denmiştir. Sekizinci felekte bulunan bu burçlar on iki tanedir ve bu burçların dönüşleri takvimdeki ayları tayin ederler.

 

O kutb-ı çarh-ı sa’âdet ki döndürür bahtı
Ne yana istese pergâr-ı çarh-ı gerdânı                      Nefi

 

Tan mı pergâr-sıfat dâireler çizse felek
Gördi ahdün de tamâm eyledi devrin hâtem          Lâmi’î

 

Dokuzuncu katta olan Atlas, kendi dönüşünü yirmi dört saatte tamamlar ve diğer feleklere göre doğudan batıya doğru tersinden hareket eder.  Atlas dönerken diğer felekler de ya Atlas feleği ile doğudan batıya;  ya da, aksine batıdan doğuya dönmek zorunda kalır. Atlas’ın yol açtığı bu karışıklık diğer sekiz feleğin, insanların talihleri, refah ve mutlulukları üzerinde olumlu ya da aksi durumlar ortaya çıkarır.

 

Sipihr sözcüğü divan şiirinde yukarıda izahı yapılan düşünceler içinde ele alınır. Burçlar, felekler, baht, talih, sanş gibi sözcükler ile birlikte tenasüplü olarak karşımıza çıkar.

 

Baña çok cevr itdügüñ’çün ey sipihr-i bî-vefâ

Âhumuñ dûd-ı kebûdı uydı ulaşdı saña   Baki'

 

Degül safâsı sipihrün melâletin bile gördük

Bu köhne âyînenün jeng ü safvetin bile gördük  Semerkândî-i Âmidî Âgâh 

 

Eyâ sipihr-i sehâ âfitâb-ı burc-ı celâl

Huceste-tâli’ ü ferhûnde-fer u ferruh-fâl  Aşık Çelebi

 

Kadd-i sipihrin anlıyan anlar ham olduğun
Biçare çerh-i barkeş-i âlem olduğun   Nabi

 

 Lutf ile bürc-i sipihr-i hüsne şol kim mâhdur

 Şöhre-i şehr-i melâhat şimdi ‘Abdu ’llâh’dur  Ahi Benli Hasan

 

Ne hoş yaraşdı sipihre kevâkib içre hilâl

Takında pâyine gûyâ ki cevherî halhâl  Baki'

 

Tâ ziimürrüd sebze-zarından sipihrin her seher

Sâgar-ı pîrûzeye döker mey-i asfer güneş

 

İLGİLİ LİNKLER

 

• Burçlar Felek Kıran İnançları Divan Şiiri ve Hayata Etkileri
• FELEK EFLAK ÇARH TASAVVURU ŞIIRIMIZDE FELEKLER
• GÜNEŞ KÜRSISI BURCU VE DIĞER FELEKLER
• KAMER VE MÂH NEDIR SEVGILI AY FELEK İLIŞKILERI
• AY GÜNEŞ YILDIZ VE FELEK İLİŞKİSİ İLE DİVAN ŞİİRİ ASTROLOJİ ANLAYIŞI
• Kıran Nedir ( Astroloji)
• Müneccim Nedir Astronom Yıldız Falcısı
• Hut – Balık Burcu ve Diğer Burç Grupları
• Hut – Balık Burcu ve Şiirimizde Müşteri Yıldızı
• Kavs ( Yay ve Yay Burcu )
• Güneş Kürsisi Burcu ve Diğer Felekler
• Mâhi Nedir Hut Balık Burcu Müşteri Yıldızı Gav-ı Zemin ve Behmut

 

KAYNAKÇA 

 

[1] ŞAHAMETTIN KUZUCULAR, FELEK EFLAK ÇARH TASAVVURU ŞIIRIMIZDE FELEKLER, https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=45172

[2] https://www.osmanice.com/osmanlica-29727-nedir-ne-demek.html