TAC BEYİT NEDİR BEYİTLER VE BEYİT TÜRLERİ

27.11.2023

TAC BEYİT NEDİR BEYİTLER VE BEYİT TÜRLERİ

Beyit Kökeni Sözlük Anlamları

Beyt : بيت

Beyt kelimesi Arapça kökenlidir ve Arapçadaki “ byt “ kökünden gelir. Beyt sözcüğünün Arapçadaki çoğulu ise büyût / بيوت sözcüğü olmaktadır.

Beyit sözcüğü sözlüklerde: mesken, hâne, ev, oda, oba, çadırın iki kanatlı kapısı, “ hatta “Allah evi cami ve aile anlamları ile tarif edilir [1]

Çölde yaşayan bedevi Arapların ev veya odadan kasıtları çadırlar olmaktadır. Bedevilerin çadırları da iki parçalı kapıdan oluştuğundan bedevilerin zihnindeki beyit, ( evin ana girişinden hareketle parça bütün mantığı ile beyit derken ev düşünüldüğünden ) iki parçadan oluşan kapı olmaktadır. Bu nedenle beyit iki parçalı çadır veya ev kapısı anlamına gelmektedir.

Mısra ise “çadır kapısının iki yanı, kapı kanadı ve pervazı” anlamı ile beytin iki parçasından birisi demek olur. iki kanadın yapılmasına bağlı bulunduğundan iki mısraın bir araya gelmesi de beyti meydana getirir.

Edebiyatta Beyit ve Beyit Türleri

Edebiyatta بيت beyit, terim olarak şiirde anlam bütünlüğü olan aynı ölçü- vezin - ile yazılmış iki mısradan oluşan nazım biri anlamına gelmektedir.

Beyitler mana bütünlüğü olan şiir birimidir. Yani bir beyit ister tek bir beyit olarak kendi başına veya şiirin bir parçası olarak anlam bütünlüğüne sahip olmalıdır.

Şiirin mısraları kendi arasında kafiyeli olsun veya olmasın şiirin ilk beytine “matla” denir. Bir şiirde genellikle tek bir matla beyti bulunur anacak bir şiirde matla beyti birden fazla olursa buna “matla‘-ı sânî, matla‘-ı sâlis “denir. Matla‘dan sonraki beyte “hüsn-i matla”, son beyte ise “makta” denir.

Mısraları birbiriyle kafiyeli olmayan beyte “beyt-i hasi” denmektedir. Bir beytin iki mısrası kafiyelendirilir ise buna “ tasrî‘, iki mısrası da kafiyeli olan beyte “musarra‘ ” mukaffâ” beya” matla “ denir. Eğer Musarra‘ beyit, şiirin en başında değil de diğer beyitlerin arasında olursa “vâsıta “ beyti adını alır. Birden fazla matla beyti olan gazel veya kasideye “zâtü’l-matla” veya “zü’l-metâli‘ adı verilir. Gazeldeki en güzel beyite "beyt'ül gazel" ya da "şah beyit" denilir. Kasidedeki en güzel beyte ise “beytül kasid” denmektedir.

Taç Beyit ve Tahallüs Beyit Nedir

Divan ve halk edebiyatı şairleri şiirlerinin kendilerine ait olduğunu belli etmek için imza niyetine şiirlerinde ad veya mahlaslarını kullanmışlardır. Bu amaçla bir kasidede şairin adının geçtiği beyte ” taç beyit” veya "tahallüs" denmektedir. Bir gazelde ise şairinin adının veya mahlasının geçtiği beyte “ mahlas beyti “ adı verilir.

TAÇ BEYİT ÖRNEKLERİ

Sâbitâ şimdi mübârek ramazân günleridür

Aç da‘vâcı gibi eyleme feryâd ü figân Bosnalı Sabit [2]

Başla şimdensonra ey Nef’î du’â-yı devlete

Bir du’â et kim ola hüsn-i kabûlün mazharı Nefi [3]

Akifâ tarh-ı suver eyledi hîçâhîçe

Var mı hâmem gibi bir hendese-pîrâ-yı adem Akif Paşa [4]

Zah-ıla çıkarup nite kim hak-hwâr ider

Bu fakr-ıla göz üstine îdâne Ahmedî Ahmedi

Nazm-ı eşhâsa kıyâs eyleme Bâkî şi’rin

Ola mı her giyeh-i huşke ber-â-ber sünbül Baki

İLGİLİ LİNKLERİMİZ