Talip Apaydın

Talip Apaydın Hayatı ve Şairliği

Talip Apaydın'ın Hayatı Edebi Kişiliği ve Romancılığı

Sarı Traktör Hakkında Konu Özet Analiz Talip Apaydın

(d. Ankara Polatlı 1926 / ö. 27 Eylül 2014) Toplumcu  Hikâye, roman yazarı ve şairimizdir.

Ankara’nın Polatlı'ya bağlı Ömerler Köyü'nde (Omarlar) bir çitçi ailenin çocuğu olarak doğdu. Babası köyde çiftçilik yapan İbrahim Apaydın, annesi ise Safiye Hanım’dır.Üç yaşında iken annesini kaybetmiş ve babası ile Beypazarı’nın Kapullu köyüne (babasının köyü) göçmüşler ve ilkokulunun da o köyde bitirmişti. [1] Annesi öldükten sonra daha da yoksul kalmışlar çocukluk yıllarında çok sıkıntı yaşamıştı.  Bu sıkıntılar üvey anne eline düşünce daha çok çoğalmıştı. Üvey anne elinde yetişen yazar sıkıntılı bir çocukluk dönemi geçirmişti. Babasının hiç toprağı olmadığından başkalarının tarlalarında ortakçılık (yarıcılık) yaparak geçimin sağlamaya çalışıyordu.

Beypazarı’nda yoksul köy çocukları için açılan parasız yatılı pansiyonlu okulda dördüncü beşinci sınıfları okudu. İlkokulu Beypazarı'nda tamamladı (1938). [2]

Hamidiye Köy Öğretmen Okulunun açılmış ilkokulu bitirmiş köy çocuklarını alınmaya başlamıştı. Bunu öğrenerek 10 Kasım 1938 günü (Atatürk’ün öldüğü gün) o okula kaydını yaptırtmıştı. Hamidiye Köy Öğretmen Okulu 1940 da Çifteler Köy Enstitüsü adını almıştı. Bu okulu da başarı ile bitirdi. 1943.[3] 

Yükseköğrenimini Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'ne gitmeye başladı. Bu okulda çok tanınmış simalardan dersler almıştı: Bunların arasında: İsmail Hakkı Tonguç, Sabahattin Eyüboğlu, Prof. Hikmet Birant, Prof. Selahattin Batu, Vedat Günyol, Prof. İrfan Şahinbaş, Yunus Kazım Köni, Faik Canselen, Hamdi Keskin, Mahir Canova, Ulvi Uraz, Ruhi Su, Aydın Gün, Mehmet Öztekin…  Gibi önemli öğretmenler ve aydınlar bulunuyordu.[4] İlk şiir ve yazılarını Yüksek Köy Enstitüsü öğrencileri tarafından çıkarılan “Köy Enstitüleri Dergisinde çıkardı. Böylece yazın dünyasına bu yazıları ile atıldı.

Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsünü bu öğretmenlerinin denetimi, öğretimi ve gözetimi altında tamamladı. (1946). Eğitimini tamamladıktan sonra Cilavuz Köy Enstitüsünde öğretmenliğe başladı. . Kars Cılavuz Köy Enstitüsü'ne Türkçe ve müzik öğretmeni olarak atanan Apaydın (1946), yedi ay öğretmenlik yaptıktan sonra Ankara Yedek Subay Okulu'nda askere alındı. İki yıl Ayaş ve Çubuk'ta askerlik hizmetini çavuş olarak yaptı.[5]

Daha sonra Turhal Ortaokulu ve Amasya İlk öğretmen Okulu'nda öğretmenlik yaptı. Yüksek Köy Enstitüsünden arkadaşı Halise Sarıkaya ile evlendi.  Bu evlilikten Su, Güneş ve Aydın Toprak adlarında üç çocukları olmuştu. [6] Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü'nün sınavlarını dışarıdan vererek bu okuldan mezun oldu (1954) DP’nin iktidarı döneminde bir ara bakanlık emrine alındı, sonra yeniden Danıştay kararıyla görevine döndü. 1961'de Türkiye Öğretmenler Sendikası'nın (TÖS) yönetim kuruluna girmişti. 1970 ‘te ise Türk Dil Kurumu Yönetim Kurulu üyesi oldu. 1976'da öğretmenlik mesleğinden emekliye ayrıldı.

1979'da emekliye ayrıldı. 1979 yılından sonra emekliliğine kadar Turhal ve Amasya'da öğretmen olarak görev yaptı. Millî Eğitim Bakanlığı danışmanlığı görevine atandı, 1979'da bu görevinden de ayrıldı.  Yazı ve şiirlerinden dolayı hakkında pek çok dava açılmıştı. Bu soruşturmalar ve davalar sırasında kitapları toplatıldı. Ancak bu davaların hepsinden de aklanmıştı. Türkiye Yazarlar Sendikası, PEN Yazarlar Derneği, Dil Derneği, Edebiyatçılar Derneği ve Köy Enstitüleri Vakfı üyesi oldu.  

1945'ten bu yana Yücel, Edebiyat Dünyası, Fikirler, Yeditepe, Beraber, Yeni Ufuklar, İmece, Varlık, Türkiye Yazıları, Türk Dili, Sanat Emeği dergilerinde şiir ve öykü yayımını aralıksız sürdüren Apaydın, kırsal kesim insanlarının doğayla ve toplum güçleriyle ilişkilerini konu alan romanlar da yazdı. Öykülerinde gözlem gücüne bağlı olarak yalın kuruluşlar içinde büyük etkiler sağlayan başarılı bir düzeye ulaştı. 

27 Eylül 2014'te Ankara'da öldü.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Köy Enstitüsü mezunu olan Talip Apaydın sosyalist bir çizgide toplumsal gerçekçi bir yazar ve şair olarak tanındı. Talip Apaydın; şiir, roman ve hikâye, hatıra, piyes, deneme, radyo oyunu, makale gibi türlerde eserler yazmıştır. Buna rağmen daha ziyade romancı ve şair olarak tanındı. 1945-1946 yıllarında yazdığı şiirlerinde Orhan Veli Kanık , Melih Cevdet Anday , Oktay Rıfat , Fazıl Hüsnü Dağlarca , Cahit Sıtkı Tarancı ve Cahit Külebi ’nin etkisinde yazmıştı. Şiirleri Susuzluk (1956) ve Kırsal Sancı (1999) adlı kitaplarda toplandı. Şiirlerinde de toplumcu gerçekçi bir şair özelliği gösterdi. Serbest şiir tarzında ve daha ziyade Garip Şiiri ve Garip Şiiri Hareketi tesirinde bir şair özelliği taşıdı.

 Edebi hayatına şiir ile başlayan şair olarak adını duyuran Apaydın sonraki dönemlerde daha ziyade roman ve öyküleri ile tanındı. İlk yazısı olan "Karın Ağrısı", Köy Enstitüleri Dergisi'nde (Nisan 1945, S. 2, s. 296) basıldı. "Alkışlar" adlı ilk şiiri aynı dergide yayımlanmıştı. İlk şiirleri Doğuş ve Yücel dergilerinde de çıkmıştı. Şiir, öykü ve yazıları Yücel, Varlık, Edebiyat Dünyası, Fikirler, Yeditepe, Ufuklar Varlık, Fikirler, Türkiye Yazıları, İmece, ABeCe, Öğretmen Dünyası, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı.  

Köy edebiyatını işleyen bir romancı ve yazar olarak da tanınan Talip Apaydın, köy ve kasabalarda geçen olayları konu alan öykü ve romanlar yazdı. Köyde yetişen köy enstitülerinde okuyan ve hayatı yoksulluk içinde geçen yazarın yazdıkları ile yaşadıkları bir ölçüde aynıydı.  T. Apaydın, eserlerinde Anadolu ve Anadolu köylüsünün gerçeklerini yalın ve realist bir anlayış ile dile getirdi. Şiir, öykü ve diğer türden yazıları olsa bile daha ziyade köy konusunu en ciddi şekilde işleyen romancılar arasında yer aldı.

Köy ve kasaba gerçekçiliği yanında, kent yaşamını da işleyen, romancı ilk romanı olan Sarı Traktör adlı romanında toplumcu bir tavırla köyü, köylülerin sorunlarını tarımda makineleşme konusunu ele almıştır. Köy ve köylüleri sefil ve sömürülmüş bir şekilde anlatan romancı, köylüleri cahil, hurafelere inanan, hiçbir müspet yanı olmayan insanlar olarak aktarmıştı. Yazar bu ve bundan sonraki romanlarında da genellikle köy sorunlarını, su ve toprak kavgalarını, ağaların köylülere yaptığı baskıları, köy halkının yoksulluk, işsizlik, sömürü ve kuşak çatışmaları gibi konuları ele almıştı. [7]  Sarı Traktör , Yarbükü, Emmioğlu (1961), Otlakçı, Yoz Davar (1972), Define, Tütün Yorgunu (1975)  gibi romanlarında bu tür konuları işledi. Otlakçı adlı romanında otobiyografik konulara da değindi.  

Bu romanları dışında çocuklar için de romanlar kaleme aldı. Toprağa Basınca (1966), Dağdaki Kaynak (1975), Merdiven (1985) ve Biz Varız (1996) adlı romanlarını çocuklar için yazdı. Toz Duman İçinde (1974), Vatan Dediler (1981, Köylüler (1991) adlı romanları Kurtuluş Savaşını konu alan tarihi romanlar üçlemesidir.

ESERLERİ

ŞİİR :

·         Susuzluk (1956)

·         Kırsal Sancı (1999)

Hikâye

·         Ateş Dü­şünce (1967),

·         Öte Yandaki Cennet (1972),

·         Koca Taş (1974),

·         0 Güzel İnsanlar (Çocuklar için hikâyeler, 1978),

·         Yolun Kıyısındaki Adam (1979),

·         Duvar Yazılan (1981),

·         Kökten Ankaralı (1981),

·         Yangın (Çocuklar için, 1981).[7]

Roman

·         Sarı Traktör  (1958),

·         Yarbükü (1959),

·         Emmioğlu (1961),

·         Ortakçılar (1964, 1974),

·         Ferhat ile şirin (Halk için roman, 1965),

·         Toprağa Basınca (Çocuklar İçin, 1966),

·         Define (1972),

·         Yol Duvar (1973),

·         Toz Duman İçinde (1974),

·         Tütün Yorgunu (1975),

·         Kente İndi Idris (1981),

·         Vatan Dediler (1981).[8]

Hâtırat

·         Bozkırdaki Günler (1952),

·         Karanlığın Kuvveti (1967J.

Tiyatr 

·         Bir Yol (1966).

·         Radyo oyunu

·         Yapılar Yapılırken,

·         Otobüs Yarışı (Basılmadı).

KAYNAKÇA 

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/talip-apaydin-in-hayati-edebi-kisiligi-ve/74958

[2] DR. NECATİ TONGA, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/apaydin-talip

[3] Necatigil, Behçet (1999). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. Baskı). İstanbul: Varlık Yayınları. s. 46.

[4] ERDAL ATICI“DÜNYAYI GÜZELLEMEYE GELMİŞ BİR YAZIN ADAMI TALİP APAYDIN” https://erdalatici.blogcu.com/11-12 - 2012

[5] Erol, Kemal (2005). Talip Apaydın'ın Hayatı, Roman ve Öyküleri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

[6] Erol, Kemal (2005). Talip Apaydın'ın Hayatı, Roman ve Öyküleri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

[7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/sari-traktor-hakkinda-konu-ozet-analiz-talip/106956