Apollon Kimdir ve Apollo Efsaneleri

Apollon ( Apollo)  Nedir ve Kimdir

(Yunanca: Απόλλων, Latince ve Roma kültüründe Apollo),

Müziğin, güzel sanatın, şiirin, bilginin, kehanetin ve Güneş’i tanrısı olarak düşünülen, Zeus ve Leto’nun erkek güzelliğinin timsali olarak görülen, lir çalan, şarkı ve şiir söyleyen, sarışın oğludur. Heykellerde Apollon, başında zeytin yapraklarından bir tac, bir elinde lir çalgısı, bazı figürlerinde yanındaki kargası ve bir kütüğe dayalı, genç bir adam olarak betimlenmiştir. 

Apollon, kız kardeşi Artemis ile birlikte Gök Titanları Koios ve Phoebe'nin kızı olan annesi Leto (Romalılar "Latona" demektedir.) ile Antik Yunanlıların en büyük tanrısı olan babası Zeus’un evlilik dışı ilişkisinden dünyaya gelen çocuklarıdır.. . Zeus'un ablası ve aynı zamanda eşi ol çok kıskanç ve kindar bir tanrıça olan Hera, Leto’nun kocası Zeus’tan hamile kaldığını öğrenince çok sinirlenir. Hera, Leto'nun doğum yapmasına yasak koyar ve  “''Güneşin doğduğu hiçbir yerde çocuğunu doğuramasın'' diyerek Leto’yu lanetler. Leto, ikizleri Apollon ile Artemis’i doğuracak bir yer bulamayınca Zeus’tan yardım ister. Zeus, bunun üzerine yüzen bir ada olan Delos’u sabitleyerek bir Palmiye ağacının altında Leto’nun oğlu Apollon ile kızı Artemis’i doğurmasını sağlar

Baş tanrı olan babası Zeıs'tan kâhinlik ve geleceği okuyabilme yeteneğini devr alan ve esasen Doğu kültürü kökenli bir Yunan tanrısı olarak kabul edilen Apollon’un Roma mitolojisindeki karşılığı ise Apollo’dur. [1] Artemis’in ikiz kardeşi olarak gösterilen Apollon, arabası ile her gün baştanbaşa gökleri dolaşan, ikiz kardeşi Artemis gibi çok iyi ok ve yay kullanan, gümüş bir yyı da olan bir tanrıdır.Bu nedenle Ay’a ilk insanlı uçuşu gerçekleştiren uzay araçlarına da bu isim verilmiştir. ( Apollo

Apollon Girit, Minos medeniyetinde hayvanların kutsal efendisi Paea’nın soyundan gelen bir tanrı olarak görülmüştür. Yunan mitlerinde Themis’in verdiği ambroisa ve nektarla ölümsüz bir tanrı ollan Apollon, Delfi’deki Parnassos Dağı’nda yaşayan Pyton adlı korkunç canavarı öldürür..[2] Tapınağını Delfi’deki derin bir vadinin yamacındaki yüksek bir yere yaptırır. Daha sonra Yunus Balığı kılığına girerek Girit Adası’ndaki rahipleri alarak tapınağına getirir. (AYDIN ÇAKMAK, T. YILDIRIM, A. (2021). Geçmişten Günümüze Kehanet. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel Sayı), 254-270.)Apollon’un yunus balığı kılığına girmesi İslami kaynaklarda anlatılan Yunus Peygamberin veya İlyas’ın Yunus balığının karnında gezinmesi hikayesini andırması bakımından ilginçtir. 

Apollon her yıl kuzeye gittiğinde sonbahar, Yunanistan’a döndüğünde ise baharı getirmektedir. [3]Bu nedenle Sümer tanrıları gibi mevsimlerin değişmesinin müsebbibi olan bir tanrı vasfı kazanmış olur. Bu yönüyle i Ön Asya Uygarlıklarındaki Damuzi ( Dammuz, Tammuz, Damuz) ve Adonis ile benzer işlevlere sahiptir. [4]( bkz h /adonis-kimdir-ve-adonis-efsaneleri/68291)

Yunanlılar Apollo’nun baharda gelişini müzik ve eğlencelerle kutlar. Hayvanları koruyan, hastalıkları iyileştiren, pek çok Neympa’yı kendisine âşık ettiren kehanet yapan, tıpkı doğu edebiyatındaki Harut-ve-Marut- gibi insanlara kâhinlik ve büyüyü öğreten bir tanrı olmaktadır. [5]  Apollon müziği, liri ve şiiri kendi zevki için yaratmış insanlara da öğretmiştir. Kimi heykellerinde de gözüken karga ise Apollon'a haber getirip götürme işlevinde olan bir kuş işlevinde olmaktadır.

Nitekim bu karga oğlu olan sağlık tanrısı  Asklepios 'un doğumu ile ilgili olarak Apollon'a haber getiren bir işlevdedir.,

Apollon antik Yunanlıların kehanet tanrısıdır ve Dodona’da kehanet ocağı bulunan Zeus, kâhinlik yeteneğini oğlu Apollon'â devretmiştir. Apollon, kehanet yapmayı Uranus ile Gaia’nın kızı olan Themis’ten de öğrenmiştir. Bu nedenle antik çağların en büyük kehanet tanrısı olan Apollon’a tapınılan ve onun adına inşa edilen Didyma, Klaros ve Delfi gibi kentler aynı zamanda kehanet merkezleri olmuşlardı.

Apollon, olayları ve olacakları önceden bilebilen, kâhinlik yeteneklerine sahip, kâhinlerin de piri olan bir tanrı olarak kabul edilmiştir. Kâhinlere bu yeteneği kazandıran tanrı olarak da kabul edilir. 

Mitolojide kişiliği

Yunanlılar Apollon’u elinde lir, ok ve yay olan, güzellik timsali bir erkek tanrı olarak tasvir edilmiştir. Apollon hayvanları koyan, hastalıkları uzaklaştıran, insanlara kehaneti ve tıp ilmini öğreten, musikinin ve şiirin mucidi, usta bir ok atıcısı olarak gösterilir.

Apollon, Yunan medeniyetinde güneş tanrısı değilken Roma medeniyetinde Güneş tanrısı haline dönüşmeye başlamıştır.  Apollon sürülere saldıran kurtları öldüren bir Lykeios, yani kurt öldürendir. [6]Işıktan oklar atan Apollon , Lykeios ismi ile de anılması nedeniyle Anadolu’daki Luvilerin ve ışıklar ülkesi anlamına gelen Liykyalılara da ad veren[7] bir tanrı olmaktadır.

Apollon ile İlgili Efsaneler

Apollon ile Themis: Adalet tanrıçası, Uranus ile Gaia’nın kızı ve Zeus'un Metis'ten sonraki ikinci karısı olan Themis, Apollon’a ambroisa ve nektar vererek onun hem ölümsüz hem de kahin bir tanrı olmasını sağlar. Ayrıca bildiği kehanet usullerinin hepsini Apollon’a öğretmiştir. Delfi’de inşa ettiği kehânet yeri Pythia tapınağının sahibi olan Themis, bu tapınağı da Apollon’a hediye eder.

Apollon ile Dephne( Defne ) hikâyesinde Apollon ırmakta yıkanan Dephne’yi çıplak görmüş, Apollon’dan kaçıp kurtulmak için toprak anaya sığınan Defne’nin duası kabul olunca tanrılar onu defne ağacına çevirmiştir. [8] ( bkz  Hatay Efsaneleri Harbiye Şelalesi ve Defne Ağacı Nasıl Oluştu.)

Apollon ile Koronis: Teselya Kralı’nın kızı Koronis, Apollon ile ilişkiye girip Apollon’dan hamile kalmışken Arkadya’lı birini de yatağına alır. Bunun üzerine Apollon’un kargası da bu olayı Apollon’a haber verince Apollon, kız kardeşi  Artemis’ten Koronis’i cezalandırmasını ister. Bunun üzerine de  Artemis bu kadını devasa bir odun yığını üzerine koyup yakmaya başlar. Yükselen dumanlar kargaların tüylerini is ile simsiyah yapar. Kadın tam ölmek üzere iken Apollon yetişerek kadının karnındaki çocuğunu kurtarır bu çocuk ise sağlık tanrısı Asklepios’tur. , (Asclepius)

Apollon ile Aristaios -Apollon , ırmak tanrısı Peneus'un torunu olan Kyrene adlı Nympha'yı görüp çok beğenmiş ve onu Libya'ya kaçırmıştır.  Apollon ile Kyrene ‘nin bir oğlu olur ve ona Aristaios adını verirler. Aristaios’u at adam Kherion ve Nymphalar büyütür. Bu nedenle Aristiaos, zeytincilik, hayvancılık ve özellikle arıcılık yapmayı bu şekilde öğrenir. ( bkz Aristaios - Aristalos - Kimdir ve Efsaneleri) 

Apollon ile Python, Apollon Delfi’ye yerleşir ama Delfi’deki Parnassos Dağı’nda .Python adındaki bı canavar vardır. Oklarını, yaylarını ve mızraklarını takınan Apollon, Parnassos Dağı’na gider. Canavar ile savaşan Apollon, Python ejderini bir mağarada ya da yeraltı yarığında öldürür.

Apollon ile Kassandra: Apollon, Troya kralı Priamos’un kızı olan Kassandra’ya âşık olur ve armağan olarak Kassandra’ya kâhinlik yeteneğini vermeyi teklif eder. Karşılığında ise Kassandra’dan arzuladığı her şeyi yapmasını şart koşar. Geleceği bilmeyi ve rahibe olmayı çok isteyen Kassandra by teklifi kabul eder. Bunun üzerine Apollon, Kassandra’nın ağzına tükürerek Kassandra’ya kâhinlik yeteneğini kazandırır. 

Apollon ile Brankhos ve Didim'deki Tapınak 

Apollon, Didyma yöresinde çobanlık yapan Brankhos’u görüp ona âşık olur. Bunun üzerine Apollon , Kassandra’ya da yaptığı gibi Brankhos’a da kahinlik yeteneğini armağan eder Çoban Brankhos da, bugünkü Apollon tapınağının bulunduğu yerde tapınak inşa etmeye başlar.

Anadolu’nun iç kesimlerinde deniz suyundan içmiş olanların tükürüklerinin derideki yaralara şifalı geldiği, büyüklerin çocukların ağzına tükürerek iyi huylarının çocuklarına geçeceğine inanmaları belki de bu efsane ile ilgilidir.

Apollon, Hera,  Athena  , Poseidon ile birlikte Zeus'u tuzağa düşürüp hapseder. Ancak tuzaktan kurtulan Zeus, Apollon'u Poseidon ile birlikte sürgüne yollar.

Yunus balığını göğe attığı için takımyıldızı oluşmuştur.

İlyada Destanın da rahibini öldüren Akhalılardan intikam almak için Akhalılara salgın hastalık göndermiş salgın, dokuz gün, dokuz gece boyunca Akhalılarıın üstüne zehirli oklar yağdırmıştır.

KAYNAKÇA

• [1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Apollon
• [2] Büyük Larousse, Milliyet Yayınları, C.I, s. 716
• [3] Büyük Larousse, Milliyet Yayınları, C.I, s. 716
• [4] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/adonis-kimdir-ve-adonis-efsaneleri/118604
• [5] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/harut-ve-marut-nedir-beyitlerde-hikaye-ve/108817
• [6] Büyük Larousse, Milliyet Yayınları, C.I, s. 716
• [7]AYDIN ÇAKMAK, T. YILDIRIM, A. (2021). Geçmişten Günümüze Kehanet. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel Sayı), 254-270.)
• [8] https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/post/hatay-efsaneleri-harbiye-selalesi-ve-defne-agaci/103922