Edirneli Nazmi Pend-i Attâr Tercümesi
06.11.2014
Edirneli Nazmi Pend-i Attâr
Pend-i Attâr yahut Pend-nâme, Ebû Hâmid Ferîdüddîn Muhammed b. Ebi Bekr ibrâhîm-i Nişâbûrî (ö.618/1221) tarafından yazılmış bir eserdir. Bir nasihat kitabı olan eserin ilk yazıldığı özgün dili Farsçadır. [1]
Attar’ın bu eserini Edirneli Nazmi genişleterek tercüme etmiş hatta tercümeden ziyade telif bir eser haline getirmiştir. Edirneli Nazmi’nin bu eseri Edirneli Nazmi Divanı ve Mecma'un-Nezâ'ir'i’i kadar meşhur olmamıştır. Buna rağmen Nazmi’nin bu eseri divanı ve Mecma'un-Nezâ'ir'i ’i kadar önemli bir eserdir. Nazmi’nin Pendnamesinin elimize ulaşan tek bir nüshası vardır. Tek bir nüsha halinde elimize ulaşmış olması çok fazla okunmadığını da göstermektedir. Belki de yazma nüshalarının az olması yüzünden eser hakkında yapılan çalışmalar da kısıtlıdır.
XVI. yüzyılda yapılan ve Edirneli Nazmi’ye ait olan bu manzum eserin Pend-Name-i Attâr adı ile Bilim dünyasına tanıtılması Hasibe Mazıoğlu’na nasip olmuştur. Hasibe Mazıoğlu, DTCF öğretim görevlisi iken bu eseri fakülte kitaplığında keşfederek bilim dünyasına tanıtmıştır. Eserin yazma nüshası, DTCF Kütüphanesi Yazmaları, Muzaffer Ozak I/1461 numarada kayıtlıdır. [2]Eserin Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesinde bulunan Nazmi’nin çevirisi şimdilik elde bulunan tek yazma nüsha olarak bilinmektedir.
Hasibe Mazıoğlu ve Ziya Avşar’ın verdiği bilgilere göre Edirneli Nazmi ’nin bu eseri 967 ( 1559 )’ de tamamlanmış, 968 (1560 )’ de istinsah edilmiştir. Adı geçen kaynaklar eserin 98 varak ( sahife) olduğunu, 47a’ ya kadar harekelenmiş bulunduğunu bildirmektedirler. Nazmi’nin çeviriyi yaptığı tarihten bir sene sonra H. 968/1560 tarihinde istinsah edilmiş olması esere önem verildiğini göstermektedir. Eserin istinsah edilmiş olan bu nüshası ince bir ta’lik kırması ile yazılmıştır. [3]
Nazmî’nin bu eseri Ferideddin Attar ‘ın 910 beyitlik Pendnâme adlı eserinin genişletilerek yapılmış bir tercümesidir. Kaynaklardan öğrendiğimize göre Nazmi, F.Attar’ın eserini olduğu gibi tercüme etmemiş, eseri genişletmiş esere pek çok katkı yapmış, kendinden ilavelerde bulunmuş, eseri çeviri olmaktan çok telif bir eser haline getirmiştir. [4]
“Nazmî bu eklemeleri yaparken, eserin aslına sadık kalmış ve esere ilave olarak Türk âdet, gelenek ve göreneklerinden bahsetmiştir. Edirneli Nazmî, bu eserinde, lafı uzatmak ve tekrarlara düşmek gibi birçok şairin yaptığı hatalardan uzak kalarak, samimi bir üslûp kullanmış ve hem dinî bilgisini, hem de şiir gücünü ortaya koymuştur. “[5] [6]
Nazmî, eserinin sebeb-i telif bölümünde bu eseri “ Farsça bilmeyenlerin Pend-Nâme’yi okuyarak yararlanmaları için bu çeviriyi yaptığını söyler. “ Nazmî, başkalarının bir nice kitap ve destan yazdığını, kiminin Hüsrev ü Şirin , kiminin Leyla ile Mecnun , kiminin Vamuk u Azra dediğini, bunlara benzer nice kitaplar yazıldığını, bunların hepsinde de güzel inciler ortaya konduğunu anlatır. Ama bu kitapların tümü kuru efsanedir. Bunların hepsinde dünya ahvali pek çoktur, fakat ahrete yarar bir söz, bir nasihat yoktur. İçlerinde dine yarar bir söz, bir nasihat bulunmaz” [7]demektedir. Bu sözlerinden de anlaşılacağı gibi Nazmi’nin bu eserini sosyal bir fayda için yazdığı “Attâr’ın sözlerini Türkçeye çevirerek adının hayırla anılmasını istemiştir.” [8]
Nazmi bu eserini aruzun “fâilâtûn fâilâtûn fâilûn” ka lıbıyla kaleme almıştır. Eserin Feriddün Attar’a ait olan Farsça yazılmış özgün metni 910 beyte dayanırken Edirneli Nazmi’nin Pendnamesi se ondan iki kat daha fazla sayıda beyite sahiptir. Nazmi’nin Pendnamesi 3000 beyitten oluşmaktadır. [9] ( bkz PENDİ ATTAR TERCÜMESİ'NDEN )
Nazmi’nin Divanı, Mecma’un Nezair adlı tezkiresi ve Pendnamesi dışında Münşe’ât Mecmuası adlı bir eserinin daha olduğu düşünülmektedir. Münşeât mecmuasının Edirneli Nazmî’ye ait olması ihtimalini savunanlar, şair hakkında LATİFİ VE TEZKİRETÜ'Ş ŞUARA ‘dageçen: “Sâbıkân-ı der-i devlette ahkâm kâtiplerinden ve erbâb-ı kalemin münşî ve muhâsiblerinden idi.” ifadesini de göz önünde bulundurarak bir tahmin üzere söylemektedirler. [10] [11]
KAYNAKÇA
[1] Fatih ODUNKIRAN, NÂİLÎ SALİH EFENDİ VE KENZ-İ NASÂYİH İSİMLİ MANZUM PEND-İ ATTÂR ŞERHİ, https://www.journals.istanbul.edu.tr/iutded/art
[2] Ziya Avşar, “Edirneli Nazmî Hayatı-Edebî Kişiliği-Eserleri-Türkî-yi Basît ve Gazeller
Dışındaki Nazım Şekilleri ve Türleri,”( Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi
SBE, Ankara, 1998), s.68
[3] Pend-i Atar Çevirisi, Prof.Dr. Hasibe Mazıoğlu, https://dergiler.ankara.edu.tr)
[4] Avşar, “Edirneli Nazmî Hayatı-Edebî Kişiliği-Eserleri-Türkî-yi Basît ve Gazeller
Dışındaki Nazım Şekilleri ve Türleri,”( Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi
SBE, Ankara, 1998), s.68.
[5] Ahmet Zeki Güven, “Edirneli Nazmî’nin Pendnâmesinde Eğitim ve Ahlak Anlayışı,” Journal
of Turkish Studies, (Summer, 2009), s. 185.
[6] Naciye Kaya, EDİRNELİ NAZMÎ’NİN HAYATI, EDEBÎ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ, https://www.turkislamedebiyati.com/dosyalar/
[7] Naciye Kaya, EDİRNELİ NAZMÎ’NİN HAYATI, EDEBÎ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ, https://www.turkislamedebiyati.com/dosyalar/
[8] Hasibe Mazıoğlu, “Edirneli Nazmî’nin Pend-i Attâr Çevirisi,” AÜDTCF Türkoloji Dergisi
(1977), s.7.
[9] Pend-i Atar Çevirisi ( AÜ, DTCF- Yazma Nüshası) , Prof.Dr. Hasibe Mazıoğlu, https://dergiler.ankara.edu.tr)
[10] Hikmet İlaydın ve Adnan Sadık Erzi, ” XVI. Asra Aid Bir Münşe’ât Mecmuası,” TTK
Belleten, ( XXI, s.82, 1957, ), s. 221-232
[11] Naciye Kaya, agy. Shf. 13
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın