Hırz Nedir Şiirimizde Nefsi Koruma Muskası

 

Hırz  Nedir  Şiirimizde Nefsi Koruma Muskası

 Osmanlıca yazılışı ;  hırz : حرز

Hırz, kelimesi kelime anlamı olarak  “  cin ve şeytan gibi varlıkların şerrinden korunmak, hastalık ve musibet gibi rahatsızlıklardan kurtulmak “  anlamına gelir. “Bu maksatla okunan ayetlere de "Hırz Ayetleri"denilir.

 “Ayat-ı Hırz” Peygamber Efendimiz, kötü niyetli cinlerin verebilecekleri zararlardan Müslümanların korunabilmesi için Hazreti Ali (r.a) yazdırmış olduğu bir mektuptur.”   İnanışa göre insanı nazardan, büyü ve sihirden koruyan ayetler yazılı olan bu muskayı üzerinde taşıyanlar aynı zamanda nefisini de korumuş; şerlerden emin olurlar.

Hırz muskasının içine yazılan ayetlerin bazıları Fatiha, İhlas, Felak ve Nas sureleri ile Bakara, Al-i İmran, En’âm, Araf, Tövbe, Yunus , Hud , İbrahim, İsra  vb surelerinin ilgili bazı sureleridir. [1]  “Eskiden özellikle “muska, hamâyil, nüsha, bâzûbend, yafta, hâmî, hırz, ta’vîz, vefk” gibi değişik isimlerle anılan ve insanların iyi veya kötü niyetlerini gerçekleştirmek amacıyla kullandıkları araçlar oldukça yaygındı”

“Bu ayetler cin ve şeytan şerrinden kurtulmak için ve sara hastalığına ve sihre, büyüye karşı korunmak için yedi gün okunur ve bu âyetleri kişi üzerinde taşıyabilir.”  ( bkzNazar Nedir Korunma Yolları Nazar Duaları ve Nazarlıklar) 

Günümüzde de muska yazmak veya üzerinde taşımak devam eden bir gelenektir. Bu muskayı taşıyanlar bu sayede Şeytan’ın şerrinden, sara hastalığından, sihir, büyü, nazardan ve kötü niyetlilerin gazabından korunduklarına inanırlar.

Hırz okumak veya üzerlerinde Ayat-ı hırz muskası taşımanın eski devrilerde daha yaygın olduğunu kabul etmek yanlış olmayacaktır.  Bu nedenle bu konu divan şiirimize değişik şekillerde malzeme olmuştur.

Hırz kelimesi Hamail Ve Muska ile birlikte ve çoğu kez eş anlamlı olarak kullanılır. Bu nedenle Hamail Ve Muska de hastalıkları, kötülükleri ve nazarı uzaklaştırmak için boyna asılan veya üstte taşınan üçgen şeklinde katlanmış yazılı kâğıt anlamındadır. [2]  Hırz, Hamailve muskalar  deri ve teneke türü kaplarda muhafaza edildiği gibi daha değerli madenlerden yapılmış kutularda da taşınmıştır.

Hırz kelimesi divan şiirinde farklı anlamlara gelebilecek şekilde farklı sözcüklerle birlikte tamlamalar kuracak şekillerde de karşımıza çıkar.

Fâriğ etti aşkın  özge mehlikâlardan beni
Hırz-ı cândır sakladı aşkın belâlardan beni       Fuzuli [3]

Senin aşkın beni diğer ay yüzlü güzellerden beri korudu, uzak tutup kurtardı. Senin can esirgeyen hırzın ( koruyucu muska)  beni diğer belalardan ırak tuttu.

Âşûb-u gam-ı kâküle  hattın komadı  yer
Ol hırz ile öok def-i belâlar ederiz biz. [4]

Kakülün  yüzünü kapladı,  yüzündeki ayva tüyleri ile kaküllerin fitne çıkmasın diye  yüzünde boş yer bırakmadı– ayetler ve sureler gibi yüzüne döküldü, yazıldı- Biz o hırz ile çok belalar defederiz.

Muska ve hamailden söz edilen şiirlerde Hıfz’dan da söz edilmiş demektir

 

İlgili Sayfalarımız ve Linkleri

•  Badem Göz - Badem Muskası - Bağlama Nedir.
•  Hamail Hamayıl Nedir Muska ve Muskacılık
•  Hırz Nedir ( Şiirimizde Nefsi Koruma Muskası )
•  Hırz- ı Emani ( Acem Muskası)
• Muska Nedir.Muskaların Amaçları Kullanımı Türleri Özellikleri
• Esma Çekmek ve Esma’ül Hüsna

Avnîyâ  mekr-i rakib-i  divi men itsin diyü
Peyk-i ahın boynuna taktım hamail şah şah      Avni Fatih Sultan Mehmet  [4]

Avni Fatih Sultan Mehmet , bu beytinde hamaili dev gibi düşmanı alt etmek veya onun silahlarından korunmak amaçlı taktığını ifade etmektedir.
Nüsha yazdırsa ‘aceb olmaya bâdâm üzre

Teb-i hicrâna ilâc eylemek ister hâtem          Bâkî (Küçük 1994: 45)
Eskiden de bu tip muskaların suyunun içilmesinin hastaya şifa vereceğine inanılırdı.

Hummâ-yı ‘ışka nüsha yüri kâr eylemez
Ey bana nüsha yazan anun iç suyını ez               Zâtî (Tarlan 1970: 25)

Zâtî, aşk sıtmasına tutulan kişilere muskanın ezilip suyunun içilmesinin bile kâr etmeyeceğini söyler

 Hamail , muska ve hırz halk şiirimizde de karşımıza çıkan bir mevzudur.

Şu benim işime key vuranları
Ya Rabbi cihanda derbeder eyle
Bir nazar muskası yazdım sevdiğim
Takıp ak gerdana bergüzer eyle                      Ruhsatî

kaynakça 

 

• [1] https://www.metafizikmerkez.org/detay.asp?haberID=175
• [2] 
• [3] Talat Onay, “ Eski Türk Edebiyatında  Mazmunlar “, shf 268
• [4] Talat Onay, “ Eski Türk Edebiyatında  Mazmunlar “, shf 268