19 Yüzyıl Divan Edebiyatı şairlerinden olan şairin asıl adı Mustafa Galip’tir.

 

Leskofçalı Galip,  Leskofça’da doğdu ve Leskofcçalı ön adını da bu yüzden almıştır.  Üsküp Valisi ismail Paşanın oğludur. Annesi ise Nişli Hafız Paşazade Mahmud Paşa'nın kızı Tulî Hanım'dır.

 

Leskofça’da özel eğitim yoluyla,   özel öğretmenlerden ders alarak Arapça ve Farsça öğrendi. Eğitim gördükten sonra babasının sürgün edilmesi ile babası ve ailesiyle Afyon’a gitti. Babasının affedilmesi ile berber ailecek İstanbul’a geldi. Çocukluğu babasının görev yaptığı Afyon ve İstanbul’da geçti.

 

1849- 1851 yılları arasında Devlet memuru oldu.  Bu yıllarda, Mithat Paşanın Tuna valiliği sırasında, Bosna Valisi Veliyettin Paşa’nın idare Meclisi Başkâtipliğinde, daha sonra da Halep mektupçuluğunda bulundu.[1] Bosna’da bulunduğu yıllarda Bosna eşrafından birisinin kızı ile evlendi. Bu evliliğinden Mehmet ve Ayşe adında iki çocuğu dünyaya geldi.

 

1853-1856 yılları arasında süren Kırım Harbi esansında Deniz Kuvvetleri Kitabetine - Ordu-yu Hümayun Bahriyye Kitabetine- seçilerek Kırım Adasına gitti. Savaştan sonra dönüşünde bu görevinden atıldı. [2]1856 senesinde Van valisi olan babası İsmail Paşa’nın yanında Divan Kâtibi olarak görev yaptı.

 

1860 1861 yıllarında İstanbul Gümrük müdürlüğünde tahrirat müdürü oldu. Bu yıllarda da Tanzimat devrinin ileri gelen şair ve yazarları ile tanışmaya başladı. Namık Kemal ve Ziya Paşa’nın arkadaşı ve beğendiği bir şair oldu. Hersekli Arif Hikmet ve Yenişehirli Avni’nin yakın dostluklarını görüyor onlarla iletişim içinde oluyordu.  Bu yıllar ve sonrasında Emtia Gümrüğü Tahrirat Başkatipliği, Gümrük Tahrirat Müdürlüğü, Tuna ve Halep vilayetlerinde başkatiplik ve mektupçuluk görevlerinde bulundu. Tuna vilayetinde Mithat Paşa’nın emrinde görev yaparken Tuna Gazetesi’nde başyazarlık yaptı. Leskofçalı Galip, “Tuna” gazetesine yazdığı yazılarla tanındı. Şiirleri Namık Kemalin ilgisini çekti. Şiirlerinin tamamı, ölümünden sonra “Leskofçalı Galip Divanı” (1917) adıyla yayımlanmıştır.

İlk tahsilini doğduğu yerde yaptı. Özel dersler alarak Arap ça ve Farsçayı Öğrendi. Sadaret Mektûbî Kalemi’nde, Bosna’da, Gümrük Emaneti’nde çalıştı (1849–1861 arası). Tuna gazetesinde başyazarlık yaptı (1864). Halep ve Girit’te memur olarak bulundu, 1867 yılında  İstanbul’da hayatını kaybetti.[3]

 

Şeyhülislâm Yahya, Fehim- Kadim ve Naili'inin etkisi altında olan ve bu etkiler altında şiirler yazan 19 yy Divan şiiri taraftarı olan şairlerimizden biri olan Lekofçalı Galip pek çok kaynak tarafından divan şairlerinin sonuncusu, "Son Divan Şairi" olarak kabul edilmektedir.

 

 

 

 

Leskofçalı Galip,  Namık Kemal'in hayranlığını kazanan şiirleriyle tanınmıştır. Şeyh'ül İslam Yahya, Şeyh Galip gibi şairlerin etkisi altında, tasavvuf kavramlarından güç alan Divan şairlerimizin sonuncularındandır. Şiirlerinde klâsik zevki yaşatmış çağında meydana gelmeye başlayan yenileşme hareketlerinden uzak durarak Klasik şiiri ve zevkini sürdürmüştür. Bu yönüyle de divan şirinin en son şairi olarak edebiyat tarihimizde yer almıştır.

 Etrafında toplanan genç şâirlere klâsik şiirimizin zevkini inceliklerini göstermiş, klasik şiirin tesiri altında şiirlerini yazmayı sürdürmüştür. Şiirlerinin tamamı, ölümünden sonra İbnül Emin Mahmut Kemal İnal'ın yazdığı uzun bir önsözle yayımlanmıştır.[4]

 

Eski şiir taraftarı olan L. Galip devrinde yaşamış olan diğer eski edebiyat taraftarı olan şairler arasında önemli bir saygınlığı olduğu anlaşılmaktadır. Leskofçalı Galip, Tanzimat I. Kuşakşairlerinin şiir hareketlerine ilham kaynağı olduğu bilenen Encümen-i Şuara topluluğun kurulmasında ve bir yıl süre ile haftalık toplantılar halinde etkinliklerde bulunmasına zemin hazırlayan Encümen-i Şaura topluluğunun kurulmasına ön ayak olan isimlerin başında gelmektedir. Hatta Leskofçalı Galip Encümen-i Şuara topluluğunun yöneticisi konumda olmuştur. Onu Encümen’i Şuarâ ( şâirler topluluğu)’nun kurucusu olarak kabul eden pek çok kaynak vardır.

 

Leskofçalı Galip ve Encümen-i Şuara üyeleri her salı günü toplanarak XVII’inci yüzyıl şairlerinden Naili, Şeyhülislâm Yahya ve Fehim-i Kadim’İ örnek edinip şiirlerini Tasavvufla yoğurup, şiirde klâsik zevki yaşatmaya çalıştılar. Etraflarında toplanan genç şairlere klâsik şiirimizin zevkini inceliklerini göstermeye gayret ettiler.

Leskofçalı Galip'in şiirlerinde ,NAİLİ, Şeyhülislam Yahya, ve Şeyh Galip'in önemli tesirleri vardır. Bu tesirleri Leskofçalı Galip'in eserlerinden yaptığı alıntılarla ispatlamaya çalışan İbnülemin Mahmut Kemal İnal, hazırlamış olduğu Leskofçalı Galip Bey Divanı'nın yirmi sekizinci sayfasında Hersekli Ârif Hikmet'in bir sözünü aktarır: "Ben iki odalı bir evi kendime geniş buluyorum. Şinasî ile Galip, kâinatı dar görürlerdi; bunlara dünya müteveccih iken dünyaya sığamadılar, kendilerini yediler." ((Akıncı, 1966,12) Bu tesirlerin yanında Leskofçalı Galip'in sanatçı kimliği üzerindeki Nef'i tesirine de dikkat çekmek zorundayız. NEFİ, 'nin bu etkilerini Prof. Dr. İsmail Ünver adı geçen yazısında şu şekilde ifade eder: "Şiirlerindeki mubalağa ve fahriyeleriyle NEFİ'yi hatırlatan Leskofçalı Gâlib, söyleyiş bakımından NAİLİ Kadim'in izindedir. Kendisini üstat olarak kabul eden gençlere de o yolda ilerlemelerini tavsiye eden Galip’in Divan'ında NAİLİ Kadim 'e veFehim-i Kadim'e nazireleri vardır. Şiirlerindeki sağlam ifade, gücünü tasavvuf sözlüğünden seçilmiş kelimelerden alır. Kullandığı kelime kadrosu içinde ışık ve aydınlıkla ilgili kelimeler önemli bir yer tutar. Bu yönüyle de Şeyh Galip’i andırır. Onun kendi şairliği hakkındaki şu kıt'ası, Nef'î'ye olan iligisini de gösterir" [5]Prof. Dr. İsmail Ünver bu etkiyi ortaya koymak maksadıyla Leskofçalı Galip'in şu şiirini de bizlere örnek olarak göstermiştir.

 

Kalıp Nef'î-i mu'ciz-gûdan evreng-i suhan mahlûl
Hünermendân-ı Rûm olmuşdu her bir asrda tâlib

Edince şimdi da'vâ tab'ım ol câh-ı mu'allâyı
Dedi hukkâm-ı dîvân-ı kaza el-hükmü li'1-Gâlib.

 

Leskofçalı Galip‘, divan şiiri geleneklerine bağlı bir şairdir. Buna rağmen şiirlerinde eski mazmı-unlardan harketle kişsel mazmunlar dolayısıyla semboller üretmiştir. Onun Mazmun anlayışı modern şiirimizdeki kalıplaşmış sembollerden farklı, şaire göre değişen sembollerdir. Diavn şiirinin kalıplaşmış konulardaki geleneklerinden farklı olarak vatan millet sevgisi gibi konuları da şiirlerinde işlemiş, bu şiirleri Namık Kemal üzerinde etkili olmuş, bu konular üzerinde derinlemesine çalışmalar yapan Namık Kemal'in şiirleri üzerinde bu bakımdan tesirleri görülmüştür. Onun yeniliklere açık Divan şairi kimliğinin Tanzimat I. Kuşak şiiri üzerindeki tesirleri göz ardı edilemez. Pek çok kaynak Ziya Paşa , Namık Kemal, Şinasi gibi Tanzimat I. Dönem Yazarlarının Yanı sıraTanzimat II. Kuşak Yazarlarınden olan Recaizade Mahmut Ekremin de Encümen-i Daniş toplantılarına katılan Leskofçalı Galip ve diğerlerinin etkisinde kaldığını kabul etmektedir. [6]

 

Metin Kayahan Özgül'ün Leskofçalı Galib ile Şinasi'yi mukayese ettiği "Leskofçalı Galib" isimli kitabında bir başka noktaya daha dikkat çeker : "Galib'in şiirlerindeki muhteva, kabataslak çizgileriyle klasik şiirin devamı gibi görünür hâlbuki gerçek tamamen tersinedir. Şairin asırların şiirdeki birikimi olan tasavvuf, tefekkür, aşk gibi konuların dışına pek nadir çıktığı iddiası doğrudur ama, onda yeni olan, bu eski muhtevayı veriş şeklidir. Eski şairler tebliğ ederken Galib telkin eder. Şinasi ile Galip’in farklı muhtevaları ele almalarına rağmen, birleştikleri ve "ilk"liğini paylaştıkları hususlardan birisi budur. Belki de bu telkin gayretiyle Galib ve Şinasi bir başka hususta daha birleşirler ki, o da telkinin en etkili yolu olan vecize ve atalar sözünü hatırlatacak mısralar söylemeleridir."[7]

 

Leskofçah Galib Divan Şiirine karşı mutaassıb bir tavır sergilememiş olduğu gözükmektedir. Herne kadar şiirleri şekil, içerik, zevk ve tutum açısından divan şiirine taraftarmış gibi görünse de 19. yy da açık ça ortaya çıkan yenileşme hareketlerine mesafeli duruyor gibi görünmesine rağmen şiirimizdeki yenileşmelere karşı içten içe bir benimseme tavrı ortaya koymaktadır. Şiirlerinde vatan, millet sevgisi gibi konuları işlemeye başlamış olması, eski şiir zevkine dair unsurları yenilikçi bir anlayışla telkin edici bir eda ile sıralayışı, Divan Şiirinde rastlanılmayan farklı muhtevaları işlemeye yatkın bir tutumu bulunmaktadır. Bu yüzden yeniliklere açık bir divan şiiri taraftarı görünümü vardır.

Leskofçalı Galip'in edebi kişiliğinin şekillenmesinde 19. yy başlarından itibaren Devlet yönetimin de batılılaşma karşında çözülmeye başlayan hatta batılılaşmayı artık bir politika haline getiren yaklaşımları ile başlayan süreç içerisinde değerlendirmek gerekir. Batı kültürünün üstünlüğünün resmen kabul edilmeye başlanması 1839 ile resmen bir politika olarak kabul edilmeye başlanacaktır. Leskofçalı Galip gibi divan şairlerimizin bu ortam içerisinde ateşli bir savunucu olmaları beklenemezdi.[8]1840 lardan sonra hayatın her alanında olduğu gibi şiirde de çözülmeler başlamış, divan şiiri taraftarlarının da gelenekselliği savunacak güçleri kalmamıştı. Bu atmosferi ve Galip'in şiir zihniyeti Dr. Lokman TURAN'ın şu ifadelerinde güzel bir izahat bulmaktadır. : " Bu yüzyılın başlarından itibaren divan şiirinin katı kurallarını bir kılıç gibi kullanan geleneğin muhafızlarının da ortadan kalkması sebebiyle, şairlerde gelenek dışına taşmalar başlamış, aleladelikler yanında, yenileşmenin tohumları da atılmıştır."[9]

Leskofçalı Galip‘in ki dîvanı vardır. İlkine Rûh-ı Sânî adını vermiştir. İkincisi Dîvan âdını taşır. [Şiirlerini İbnü'l-Emin M.K. İnal toplayıp hayatı ve edebî şahsiyetini de tetkik ederek bir önsöz ilâve si ile, Gâlib Dîvânı adı ile yayımladı (1917).(  Ömer Faruk Akün, İbnülemin Mahmud Kemal İnal, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.19 ) Ahmet Hamdi Yıldız, Leskofçalı Galip: Hayatı, Dönemi, Sanatı, Divanı Ve Metnin Bugünkü Türkçesi, 2003, METİN KAYA, LESKOFÇALI GALİP (HAYATI VE ESERLERİ- KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARı,

 

• Gazel - Söyleşelim
• GAZEL Fikr-i vas-l nigâr var dilde
• Hat-ı nev-hîz gelmiş rûy-i âle inceden ince
• Mest-i aşkım bâde-i serşâr bitsün bitmesün
• Dile iklîm-i Cem’dir gülşen-i me‘vâ-yı istiğnâ
• Mâ-sivâdan kıl güzer dîdâr kendin gösterir
• Pâymâl olsun felek hasretler dâmânım gibi
• Bercesteler

 

 

---