Riyazet Nedir Sofi Perhizi
Riyazet Nedir Sofi Perhizi
Osmanlıca yazılışı: Riyâzet : الرياضة
Riyâzethane: Riyazete , çile ve erbaine girilen yer
Riyâzet-i bedeniyye: Jimnastik, idman
Riyazet, Arapça kökenli bir sözcüktür. Eski dile ait Osmanlıca sözlüklerde ve tasavvufi anlayışa göre anlamları “Yabani bir atı veya hayvanı ehlîleştirmek, azgın atı eğitmek; idman yapmak. “Nefsin şehvet denilen beden ve dünya ile ilgili arzularını kırmak, etkisiz hale getirmek, nefsi aklın ve dinin tespit ettiği sınırlar içinde tutmak”. Nefsin isteklerini kırma. Perhiz.
Fani şeylerden nefsini çekerek kanaat içinde yaşamak. Bir hastalıktan dolayı veya nefsini terbiye maksadıyla çok yemek ve içmeyi terk ederek faydalı fikirlerle, ibadet ve ilimle meşgul olmak. Az gıda ile yaşamak. Nefsi arzulardan arındırmak amacıyla; ilim, ibadet ve fikirle meşgul olmak. Nefsin isteklerini yapmamak. Şekillerindedir.
Dervişler riyazeti "Azgın atı zelîl kılmak” şeklinde kısaca tarif etmişler, azgın at olarak da nefislerini kast etmişlerdir. Nefsi zelil kırmak için dünya nimetlerinden nefislerini kurtarmayı düşünen sofiler “az yiyip az içmek, az uyumak ve çok ibadet etmek ile “ riyazet yapmayı dervişliğin ana unsurlarından birisi olarak görmüşlerdir. Bu nedenle riyazet dervişliğin önemli şartlarından biridir.
Sofiler, “Nefsin yeme içme ve cinsel arzularını, mal mülk, makam mevki, şan şöhret gibi dünyevî talep ve tutkularını denetim altında tutmak için yemeyi içmeyi, uyumayı, konuşmayı azaltarak zaruret ve ihtiyaç haliyle sınırlamak, diğer taraftan nefsi zor işlere koşmak, nefsin hileleri karşısında uyanık olmak ”[1] için riyazete dalmayı esas kabul etmişlerdir.
Riyazet, Gazzâlî’ye göre riyâzet dört türlüdür: “Az yemek, az uyumak, az konuşmak, insanların eziyetlerine katlanmak. [2]Az yemek şehveti öldürür, az uyumak iradeyi saflaştırır, az konuşmak tehlikelerden korur, eziyetlere katlanmak amaca ulaştırır. Zira cefaya tahammül ve eziyetlere sabretmekten daha zor bir şey yoktur” (İḥyâʾ, I, 17, 71)[3]
Riyazetin, tarikata dâhil olmak isteyen talipler için 40 gün halvete e kapanıp ibadet ve perhizle vakit geçirmek halinde yapılan şekline erbain denir. Kırk gün süren bu riyazet çile olarak da adlandırılır. [4] Erbaine girmek kırık günlük çileye başlamak ve kırk günlük çile müddetinin dolması demektir. (Bkz Çile- Çille ( Çileye Girmek- Çile Çıkarmak ) Çilehane- Çile- Çile Çekmek ( Şiirimizde Çile ) üÇile çıkarmak da genellikle kırk gün sürer. Fakat bazı tarikatlarda bu süre değişebilir. Çile, o tarikata ve şeyhinin emrine göre üç, yedi, kırk veya ve bin bir gün de sürebilir. Nitekim Mevlevilerin 1001 gün süren çileleri de vardır.
Çile ve erbain de kırk sayısının esas alınmasının nedeni, Hz. Musa’nın kırk gece Tûr’da ibâdet ve taatle meşgul olması(A’râf: 142); “Hz. Âdem’in çamurunun kırk gün yoğurulduğu, Peygamber Efendimiz s.a.v.’in kırk yaşında iken Peygamber olması gibi nedenlerden ötürüdür. [5]
Bazı tarikatlara göre ise riyâzetin özel bir zamanı yoktur. Sufîler üç türlü riyâzet kabul ederler:
1. Avâmın riyâzeti: İlimle ahlâkın; ihlasla da amelin süslenmesidir.
2. Havassın riyâzeti: İçteki tefrikanın giderilmesi, kalp huzuru ile ibadete yönelmektir.
3. Ahassın riyâzeti: Şuhûd u meşhûd ikiliği[1]nin giderilip Allah'ın sıfatlarının tecellisine mazhar olunacak makama ermektir.
Nefsi zindan eylegil daim riyazethanede
Kim halas olup gidesin sen dahi ol hanade Eşrefoğlu Rumi
Çileye vesvesesiz girdi kapandı zâhîd
Habsolur ta ramazan âhir olunca şeytân Sâbît
Ben sanırdım kendimi halvet- güzin –i erbain
Nir niğahla çilemi bozdu şu kaşı karalar Şeyh Müştak
Sâim-i hecr olup rizâyet ile
Erba'in çekse ol nice yıllar Nevi
Hayâl-beste-i la’liyle olmakta kāni
Murâdı sâlik-i aşkın meğer riyâzet imiş (Fıtnat Hanım)
İLGİLİ BAŞLIKLAR- LİNKLER
Çile Çille Nedir Çileye Girmek Çile Çıkarmak Çilehane
Erbain Nedir Çile Halvet Zemheri
Ahmet Yesevi Hayatı ve Tasavvuf Edebiyatı Başlangıcı
Tekke ve Tasavvuf Şiiri Türleri
Tasavvufta Deniz Damla ve Vahdet
Kelâm İlmi Nedir İslami veTasavvufi
Makam Nedir Edebiyat Musiki ve Tasavvufta Makam
Mârifet Nedir Tasavvufta Marifet Makamı ve kapısı
Menzil - Dünyevi ve Tasavvufi Menzil Nedi
KAYNAKÇA
[1] SÜLEYMAN ULUDAĞ, https://islamansiklopedisi.org.tr/riyazet--tasavvuf
[2]http://www.lugatim.com/s/riy%C3%A2zet
[3] SÜLEYMAN ULUDAĞ, https://islamansiklopedisi.org.tr/riyazet--tasavvuf
[4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cile-cille-nedir-cileye-girmek-cile-cikarmak-cilehane/77712
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/cile-cekmek-siirlerde-cile/85425
