Süleymânnâme Nedir Özellikleri Süleymanameler
Süleymân-nâme
Süleyman-nâme : نامه سليمان :
Divan edebiyatında Tarih konulu eserlerinden biri olan Süleymân-nâmeler, Osmanlı devletine en parlak dönemi yaşatan Kanuni Sultan Süleyman 'ın hayatını, fetihlerini, zaferlerini, seferlerini, hayatına dair önemli olayları konu edinen eserlerdir. Süleymân-nâmeler genellikle nesir olarak yazılmıştır. Ancak manzume halinde yazılmış olanları da vardır.
Süleymân-nâmeler, Gazavâtnâme , Fetihname , Zafernamei gibi divan edebiyatına mahsus tarih konulu eserler arasındadır. ( bkz Osmanlı Tarihçileri) Süleymân-nâmeler tıpkıKanuni Sultan Süleyman ’ın babasıYavuz Sultan Selim adına yazılmış olan Selimnâme adlı eserler gibi tek bir padişaha özel yazılmış tarih konulu eserlerdendir. Zaten Süleymannâmeler, Selimnâme geleneğinin devamı olmaktadır. Kanuni dönemini anlatmaya mahsus olarak yazılmış eserlerin adı ne olursa olsun “Süleymannâme” olarak adlandırılır.
Süleymân-nâmelerin konusu ‘ın şehzadeliği yıllarından başlayıp, tahta çıkışı 1520, cülusu, yaptığı seferleri, sultanlık yıllarında meydana gelen iç ve dış olaylar vb ile ölümüne 1566 a kadar meydana gelen hadiseler detaylı olarak anlatılır. Ancak bu eserlerin bazılarının yazarları Kanuniden önce öldükleri için eksik kalmış eserlerdir. Bazıları ise eserlerini daha sonra yeniden derleyip düzenlemişler, ilaveler yapmışlardır. Bu nedenle birçok Süleymanname adlı eser Kanuni’nin 46 yıl süren uzun saltanat yıllarının bir kısmını anlatır. Ancak Gubârî , Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi ve Ârifî gibi uazarların kaleme alıkları Süleymannâme adlı eserleri gibi Kanuni’nin ölümünden sonra kaleme alınan eserler Kanuni’nin saltanat yıllarının tümünü kapsamaktadır.
Süleymân-nâmeler, Osmanlı tarihinin en ihtişamlı yıllarında yazılmış Osmanlının en parlak devrini anlatan, hem tarihi hem de edebi açılardan bu ihtişama da uygun olarak kaleme alınmış eserlerdir.
Kanuni devrine odaklanmış olan bu eserler 16. Asırdaki Osmanlı toplumunu sosyal, siyasal ve kültürel açılardan da detaylı olarak anlatırlar. Bu eserlerin pek çoğu Kanuni zamanında yaşamış olan, onun seferlerine, fetihlerine iştirak eden, savaşlarına katılan yazarlar tarafından ele alınmışlardır. Bu nedenle diğer gazavatnamelerde vb yer alamayacak olan gözlem, tespit ve şahitliklere de dayanırlar.
Süleymân-nâmelerin çoğu, vesikalara, gerçek olaylara, gerçekçi gözlemlere dayanan eserlerdir. Bu eserlerde olanı biteni gerçek hali ile sanat kaygısından ziyade tarihi anlatmak amacı öne çıkar. Tarihi olaylar gerçekçi ve samimi şekilde dile gelir. Bu eserler öğretici maksatlı oldukları için sade ve yalın bir dille anlatılmıştır. Pek çoğu düz yazı şeklindedir. Ancak şiir şeklinde yazılan Süleymannâmeler de vardır.
Süleymannâmeler baştan sona zafer ve başarı ile dolu olduklarından halk ve asker üzerinde moral ve motivasyon sağlayan eserlerdir.
Türk edebiyatında yazarı bilinen veya bilinmeyen, elliye yakın Süleymannâme[1] yazılmıştır. Süleymannameler üzerinde en derli toplu çalışmaları Şerafettin Severcan, Abdülkadir Özcan yapmıştır. [2]
İskender Pala bunlardan önemli olanlarını şu şekilde sıralamıştır.
Mustafa Bostan Çele[1]bi'nin (XVI. yy.) Ciilûsnâme-i Sultan Sü[1]leymân'ı (yazılışı: 1523, bk. TS. Revan Bl. nr. 1283), Sadî b. Abdülmüteâl'in (XVI. yy.) Süleymânnâme'si (Ahmed Paşa'nın isyanı ile Kanunî'nin Edirne'den İstanbul'a dö[1]nüşüne kadar, bk. TS Revân Bl. nr. 1277, Hazîne Bl. nr. 14x24; Paris Millî Ktp. nr. 74), Mustafa'nın (XVI.yy.) Süleym ânnâm e'si (yazılışı: 1566, II. Selim'in cülûsuna dek, bk. TS. Hazine Bl. nr. 1340), Karaçelebizâde Ab[1]dülazîz'in (öl. 1657) Süleymannâme'si (Tâ[1]cü't-Tevârih'e zeyl olup türünün en güzel örneğidir, bs. Bulak, 1867), Ferdî'nin (öl. 1525) Süleyman nâme 'si (bk. Viyana Millî Ktp. nr. 998, 999; Süleymaniye Ktp. Aya[1]sofya Bl. nr. 3317), Şemsî Ahmed Paşa’nın (Öl. 1580) Süleymannâme'si (1579 yılı olay[1]larına dek, bk. Viyana Millî Ktp. nr. 1020; Paris Milli Ktp. nr. 1020; Paris Milli Ktp. nr. 1144), Ahmed b. Kara Kemal'in (XVI.yy.) Cevâhirii'l-Beyân fî Devleti'l-Osman'ı (A[1]rapça, yazılışı: 1523, bk. Roma Vatikan Ktp. nr. 87), Ramazan'm (Kanunî'nin hekim[1]başısı, XVI.yy.) er-Risâle el-Fethiyye’si (A[1]rapça, bk. Paris Millî Ktp. nr. 1622).
Nev'î Yahyâ'nm (öl. 1599) Süleymannâme'si (III. Murad'a sunulmuştur, bk. Paris Millî Ktp. nr. 44), Azmizâde Hâ[1]letî'nin (öl. 1622) Süleymannâme’si (bk. Süleymâniye Ktp. Esad Ef. Bl. nr. 2284), Eyyubî'nin (XVI.yy.) Risâle-i Padişahnâme'si (Su kemerlerinin yapımına dair, yazılışı: 1564, bk. Süleymâniye Ktp. Esad Ef. Bl. nr. 2422), Hadidî'nin (öl. 1559) Süleymannâme'sı (bk. Berlin Devlet Ktp. nr. 206; Süleymaniye Ktp. Esad Ef. Bl. nr. 2081), Abdurrahman Gubarî'nin (öl. 1566) Siileymânnâme'si (Farsça, bk. Manisa Muradiye Camii Ktp.) Şemseddin Ahmed b. Meh[1]med Sivasî'nin (öl. 1596) Süleymannâme'sı (bk. Prusya Devlet Ktp. Or. 1817, 1998), İs[1]mail'in (XVI. yy.) Kitâb-ı Fütühât-ı Sü[1]leymânîsi (Farsça,, bk. TS Emânet hazînesi Bl. nr. 1422).
Yazarı bilinmeyen önemli Süleymânnâmeler
Tarih-i Âl-i Osmân (1554 yılma dek, bk. Paris Millî Ktp. Schefer Bl. nr. 1176), Târih-i Feth-i Rodos (bk. Üsküdar Selimağa Ktp. nr. 757; Viyana Millî Ktp. nr. 1067), Süleymânnâme (bk. British Museum, nr. 7476; Roma Vatikan Ktp. nr. 39), Tevârih-i Sultan Süleynıârı Han (bk. Paris Millî Ktp. Schefer Bl. nr. 1153), Kenzü'l-Cevâhiri's-Seniyye fi Fütühati's-Siileymâniyye (Arapça, bk. Süleymâniye Ktp. Ayasofya Bl. nr. 3392), Menâkıb-ı Sultan Süleyman Han (man[1]zum, bk. Süleymaniye Ktp. Esad Ef. Bl. nr. 2422), Gazavât-ı Sultan Süleyman Hân (bk. Süleymaniye Ktp. Ayasofya Bl. nr. 3317/9), Heft Dâsitân (bk. Süleymaniye Ktp. Laleli Bl. nr. 2114; î. Ünv. Ktp. TY. nr. 1700), Risâle-i Siileymâniyye (bk. Süleymaniye Ktp. Selimiye Bl. nr. 483), Risâle-i Gazât (bk. Süleymaniye Ktp. Ayasofya Bl. nr. 3202), Târih-i Sultan Süleyman Han (bk. Süleymaniye Ktp. Umumî, nr. 5004; Ke[1]mankeş Bl. nr. 384; Esad Ef. BL nr. 2151; Nuruosmaniye Ktp. nr. 3134, 3135). Defter-i Havâdis der-Zamân-ı Sultan Süleyman Han (bk. Nuruosmaniye Ktp. nr. 2259), Süleymannâme (bk. TS. Revan Bl. nr. 1285; Hazine Bl. nr. 1581; Bağdat Köşkü Bl. nr. 198; Süleymâniye Ktp. Kemankeş BL nr. 384; Aşir Ef.Bl. nr. 257; Esad Ef. Bl. nr. 2284; Hamîdiye Bl. nr. 951; Halet Ef. Bl. nr. 599; Atıf Efendi Ktp. nr. 2899)
Süleymannâme yazdıkları bilindiği halde henüz eserleri ele geçmeyenler
Bursalı M. Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri adlı eserinde Behiştî Ramazan (öl. 1571), Kastamonulu Hariıî (XVI. yy.) ve Tatavlalı Mahremî'nin (öl. 1535) Süleymannâmes'i olduğunu bildirir.[3]
Osmanlı Tarihçileri Eserleri 14 ve 15.. Asır
Osmanlı Tarihçileri Eserleri Duraklama Gerileme
Osmanlı Tarihçileri ve Eserleri 16. yüzyıl
Osmanlı Tarihçileri ve Tarih Konulu Eserleri
Osmanlı Tarihçileri Eserleri ve Eser Linkleri
Kanuni Sultan Süleyman Muhibbi Hayatı Edebi Yönü
Kanuni Muhibbi Farsça Divanı ve Mektupları
Kanuni Sultan Süleyman Muhibbi Şiirlerinden Seçmeler
Kanuni Almanya Seferini Tamamlasaydı Ne Olurdu?
Kanuni Sultan Süleyman'ın Rodos Şövalyesi L'ısle-Adam'a fermanı
Kanuni Sultan Süleyman'ın Semendire Sancakbeyi Gazi Bali
KAYNAKÇA
[1] Şerafettin Severcan, “Süleymannâmeler”, Osmanlı, Ankara 1999, VIII, 301-31
[2] Abdülkadir Özcan, “Kanuni Sultan Süleyman Devri Tarih Yazıcılığı ve Literatürü”, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’na Armağan (ed. Zeynep Tarım Ertuğ), İstanbul 2006, s. 113-154.
[3] İskender Pala Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü
