Kanuni Muhibbi Türkçe Divan

14.03.2015

Kanuni Muhibbi Türkçe Divan

Kanuni sadece edebiyata değil müziğe, minyatüre ve el sanatlarına da çok değer veren bir hükümdardı. Zamanında Hayali Bey , Baki , Zati, Taşlıcalı Yahya , Usulî ( Vardar Yenicesi ) , Fuzuli gibi çok değerli şairler yetişmiş bu şairlerin pek çoğuna ihsanlarda bulunmuştur. Osmanlı devrinin en önemli Minyatürcülerin olan Matrakçı Nasuh 'u da korumuş, pek çok seferine Matrakçı Nasuh ’u da götürmüş fethedilen ve görülüp gezilen yerlerin Minyatürlerini de yaptırtmıştır. En sevdiği adamlarından biri olan PARGALI İBRAHİM PAŞA ile tanışması onun sanata ve sanatçıya verdiği değeri göstermesi bakımından önemlidir.[1]

TÜRKÇE DİVANI

Muhibbi beğendiği şairler olarak,Ali Şir Nevai, (15.yy) ,,Genceli Nizami , Hafızı Şirazi gibi şairlerin ismini zikreder. Çağdaşları Fuzuli, Baki, Hayali gibi dev şairlerin ismini zikretmez. [2]Onun üzerinde en çok etki eden şair olarak Nizami Gencevi gösterilebilir. Şiirlerini ince hayal, nazik ve rengin edasıyla Nizami’nin şiirlerine benzetir.[3]

Devrinin ünlü şairlerinden Hayali Bey , Baki , Zati, Taşlıcalı Yahya , Usulî ( Vardar Yenicesi ) , gibi şairlerin etkisinde kalan Muhibbî, İran şiirinde de başta Genceli Nizami olmak üzere Selman ve
Sa'di Şirazi’ den etkilenmiştir. Bazen şiirlerinde vezin bulamamış şekil ve ahengi bozmuştur. Çok şiir yazması ve yazdıklarıyla yeniden uğraşacak vakit bulamamasından dolayı devrinde ikinci sınıf bir şair olarak tanınmıştır. [4]Şiirlerinde devrinin örf adet, inanç ve zevkini yansıtırken, deyimlerden, atasözlerinden sosyal hayata dair unsurlardan faydalanmıştır. Vezne pek dikkat edememekten kaynaklanan ahenk bozukluklarına düştüğü birçok şiirinden şiirlerinin üzerinde çok durmadığı anlaşılır. Bu kusurlara düşmesinin diğer bir nedeni de çok sayıda şiir yazmış olması gösterilebilir.

Şiirlerinde Şehzade Cem Sultan ve Avni Fatih Sultan Mehmet 'in de etkileri görülür. Devrinin diğer şairleri gibi aşk ve tabiat konularının dışına çıkamamıştır. Yalnız bir-iki şiirinde kahramanlık duygularını işlemiş, İran üzerine askeri ile yürümeyi arzu ettiğini dile getiren kahramanlık konulu şiirler yazmıştır. Askerlik ve harp duygularını dile getiren şiirlerde onun muzaffer olma duygularını okuruz.

Allah Allah diyelim rayeti şanı çekelim
Gözüne sürme deyu dudu siyahı çekelim

Payimal eyleyelim kişverini surhu serin
Yürüyüp her yane dek Şarka siyahı çekelim [5]

Kanuninin Muhibbi mahlası ile yazılmış biri Farsça olmak üzere dört divançesi vardır. Muhibbî, kelime manası olarak Arapça "hubb" kökünden "seven, sevgi besleyen, dost" anlamlarına gelir. Muhibbî veya vezin gereği nadiren de olsa Muhib, Sultan Süleyman, Meftûnî, Âcizî mahlaslarını kullandığı hacimli divanında tam 2779 adet gazel bulunmaktadır ki, Divan şairleri arasında en fazla gazel yazmış olan Zâtî'nin bile ulaştığı gazel sayısı 1825'tir. Kanuni böylece Divan edebiyatının gazel rekorunu kırmıştır.[6]

Bunlardan birincisi 30 yaprak, ikincisi 118 yaprak, üçüncüsü ise 261 yapraktır. Divanları üzerine yapılan araştırmalarda 2799 gazeli, 1 terci-i bendi, 30 murabbası, 18 muhammesi, 56 kıt'ası ve 217 beyti olduğu ortaya çıkmıştır.

Topkapı Sarayı Müzesi Arşivinde kendi el yazısıyla manzumelerini hâvi perakende müsveddeleri mevcuttur.(https://www.enfal.de/otarih )Kanuninin 3000 civarında şiiri bir araya toplanmış ve kitap halinde "Muhibbi Divanı" adıyla Prof.Dr.Coşkun Ak Hocanın Başkanlığında 1987 yılında TC.Kültür ve Turizm Bakanlığınca saygınlık kitapları kapsamında bastırılmıştır. Kitap genel olarak iki bölüm olarak hazırlanmış, ilk bölümde Kanuni Sultan Süleyman'ın hayatı, sanatı, edebi kişiliği üzerinde durularak, şiirlerinden örnekler verilmiş, şiirlerinin kısa analizleri yapılmıştır. Eserin ikinci bölümü Kanûni'nin bütün şiirlerini kapsamaktadır. Bu ikinci bölümü de "Gazeller" ve "Diğer nazım şekilleri" olmak üzere iki ana bölüme ayırmak mümkündür. "Gazeller" bölümünde; hayatı, savaş ve zaferlerle yoğun devlet işleriyle geçen ve bu arada şiir yazmayı da ihmal etmeyen Kanûni'nin "Muhibbi mahlâzı ile kaleme aldığı 2799 şiir yer almaktadır. "Diğer Nazım Şekilleri" bölümünde ise; yine Kanûni Sultan Süleyman'ın eşsiz güzellikteki mısralarıyla donatılmış 59 çeşitli nazım şekli, 51 dörtlük 217 beyit bulunmaktadır. “[7]

Muhibbî’nin (Kanuni Sultan Süleyman) Farsça divânının tespit edilen dört nüshası bulunmaktadır. Bunlar: Topkapı Sarayı Ktp. Revan nr. 738, Ali Emiri Ktp. nr. 322, Ali Emiri nr. 323, Üniversite Ktp. Türkçe yazmalar nr. 5477.[8]

Kanunî’nin şiirleri ilk kez II. Mahmut’un kendisi de şair olan Adile Sultan tarafından 1308 (1890-91) yılında İstanbul’da bastırılmıştır. Bu matbu dîvân, Latin harfleri ile 1980 yılında Vahit Çubuk tarafından, Dîvân-ı Muhibbî Kanunî Sultan Süleyman’ın Şiirleri adıyla üç cilt halinde yayımlanmıştır.

1977 yılında Coşkun Ak tarafından Atatürk Üniversitesi’nde yapılan doktora çalışması 1987 yılında, Kültür ve Turizm Bakanlığınca Muhibbî Dîvânı-İzahlı Metin adı ile yayımlanmıştır. Bakanlığımızın 2001 tarihli tıpkıbasımı, Süleymaniye Kütüphanesi Arşivi’nde 3873 numara ile kayıtlı yazma üzerinden yapılmıştır. Dîvân, 245x150 (170x85)mm boyutlarında, 279 yaprak olup, her yaprağın bir yüzünde genellikle 9 satır bulunmaktadır. Talikle yazılmıştır. Orta kalınlıkta krem kimileri koyu nohudî renkli abadî kağıt kullanılmıştır. Sırtı siyah, kapaklar koyu kahverengi deri cilttir. Ortada siyah zemin üzerine altın yaldızlı bir şemse çerçevesinde yaldızlı tığlar vardır.

Dîvân, Kanunî’nin baş müzehhibi Karamemi tarafından tezhip edilmiştir. Dua cümleciklerinden dîvânın, Kanunî hayattayken istinsah edildiği anlaşılmaktadır. Dîvân üç bölümden oluşmakta olup, her biri kendi içinde bütünlük arz etmektedir. [9]

MURABBA

Ey dem-â-dem mazhar-ı tuğyân u isyânım oğul
Takmayan boynuna hergiz tavk-ı fermânım oğul
Ben kıyar mıydım sana ey Bâyezîd Hân'ım oğul
Bî-günâhım deme bâri tevbe kıl cânım oğul

Enbiyâ vü evliyâ ervâh-ı a'zam hakkiçün
Nûh u İbrâhim ü Mûsâ İbni Meryem hakkiçün
Hâtem-âsâr-ı nübüvvet Fahr-i Âlem hakkiçün
Bî-günâhım deme bâri tevbe kıl cânım oğul

Âdem adın etmeyen Mecnûna sahrâlar durak
Kurb-i ta'atden kaçanlar dâ'imâ düşer ırak
Ta'n değildir der isen Vâ hasretâ dârü'l-firâk
Bî-günâhım deme bâri tevbe kıl cânım oğul

Neş'et-i Hakdır nübüvvet râm olan olur kerîm
Lâ-tekul üf kavlini inkâr eden kalır yetîm
Tâ'ate isyâna alîmdür Hudâvend-i Kerîm
Bî-günâhım deme bâri tevbe kıl cânım oğul

Rahm ü şefkat zîb-i îmân olduğun bilmez misin?
Ya dem-i ma'sûmu dökmeden hazer kılmaz mısın?
Abd-i âzâd ile Hak dergâhına varmaz mısın
Bî-günâhım deme bâri tevbe kıl cânım oğul

Hak reâyâ-yı mutî'e râ'î etmişdir beni
İsterim mağlûb edem agnâma zîb-i düşmeni
Hâşe lillâh öldürürsem bî-günâh nâgâh seni
Bî-günâhım deme bâri tevbe kıl cânım oğul

Tutalım iki elin başdan başa kanda ola
Çünki istiğfâr edersin biz de afv etsek n'ola
Bâyezîdim suçunu bağışlarım gelsen yola
Bî-günâhım deme bâri tevbe kıl cânım oğul
(Prof.Dr.Coşkun Ak, Muhibbi Divanı,TC.Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 1987: 6-7)

GAZEL
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gib

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi

Saltanat didükleri ancak cihan gavgasıdır
Olmaya baht u saadet dünyada vahdet gibi

Ko bu ıyş u işreti çün kim fenadur akıbet
Yâr-ı baki ister isen olmaya tâat gibi

Olsa kumlar sagışmca ömrüne hadd ü aded
Gelmeye bu şîşe-i çarh içre bir saat gibi

Ger huzur itmek dilersen ey Muhibbî fârig ol
Olmaya vahdet cihanda kûşe-i uzlet gibi »

Gazel / Bahs
Cânı mı var kimsenün eyleye cânân ile bahs
Bendeye lâyık mıdur kim ide sultân ile bahs

İtdügi cevr ü cefâ bana vefadan yeg gelür
Kıymet-i derdi bilen ider mi dermân ile bahs

Ben de yakdum meclis-i gamda bu gönlüm şem'ini
Eyledüm tâ subha dek şem'-i şebistân ile bahs

Ruhlarını bâg-arâ gördükde didüm misli yok
Oldı mülzem itdügümde ben gülistân ile bahs

Şi'r-i pür-sûzun görüp tahsîn ide Husrev dahi
Ey Muhibbî eyle şimdengirü Selmân ile bahs

---
Gazel / Bana
Pâdişâh-ı 'aşkam u dil defter u dîvân bana
Derd u mihnet sözlerin yazdum yeter 'unvân bana

İnlerem tanbûr-veş bagrum delindi ney gibi
Bezm-i gamda mesken oldı kûşe-i hicran bana

Buseye bir cân nedür bin cân virürdüm cân ile
Yarım ağız buse ikrar eylese yârum bana

Öldürür gerçi ki gamzen 'âşıka virmez amân
Leblerün Îsî-nefes her lahza virür cân bana

Yanayum pervâne veş şem'-i cemâli nûrına
Şem'-i hüsne çün Muhibbi didi dilber yan bana

SİTEMİZDE KANUNİ İLE İLGİLİ LİNKLER

Muhibbi, Kanûnî Sultan Süleyman TÜM Şiirleri

Ey dem-â-dem mazhar-ı tuğyân u isyânım oğul
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gib
Cânı mı var kimsenün eyleye cânân ile bahs
Pâdişâh-ı 'aşkam u dil defter u dîvân bana
Bana dildârın cefâsı hoş gelir
Celîs-i Halvetim Varım Habîbim Mâh-ı Tâbânım
Sakın Aldanma Cihâna Olmasun Sende Gurûr
Sanma haletin Mecnun’e bir divanedir
Geç kaşıyla gözleri her lahza âl üstündedir
Müjde ey bîçare dil kim nâzla dilber gelür
Bana dildârın cefâsı hoş gelir
Hay huydan fariğ ol âlemde insanlık budur.

KAYNAKÇA

[1] Şahamettin Kuzucular, https://edebiyatvesanatakademisi.com/divan-siiri-ve-sairler/kan-n-sultan-suleyman-muhibb-hayati-edebi-yonu/399
[2] Yrd. Doc. Dr. Semra Tunç, Muhibbi Divanında Şair ve Şiirle İlgili Değerlendirmeler, https://turkoloji.cu.edu.tr
[3] Yrd. Doc. Dr. Semra Tunç, Muhibbi Divanında Şair ve Şiirle İlgili Değerlendirmeler, https://turkoloji.cu.edu.tr
[4] Anonim, Kanuni,www.ebediyyen.biz/showthread.php, son erişim21-11-2012
[5] Enver Behnan Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yay., İst. 1961, shf, 160-165
[6] Yrd. Doc. Dr. Semra Tunç, Muhibbi Divanında Şair ve Şiirle İlgili Değerlendirmeler, https://turkoloji.cu.edu.tr
[7] Dr. Sabiha Nevin İslam,Muhibbi, olay07.com/index.php, 14-11-2012
[8] Sadi Aydin-Farsca_divanlar.doc ,doguedebiyati.com/nusha/15/3-)
[9] Anonim, Kanuni, https://www.kygm.gov.tr/belge/1-51545/muhibbi-divani.html , son erişim, 11- 11- 2012

Şahamettin Kuzucular

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Kanuni Muhibbi Türkçe Divan

Yorumlar