Zafernamei Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş
10.04.2015
Zafername-i Hazret-i Sultan Murad Han
Zafername-i Hazret-i Sultan Murad Han kısa adı ile Zafername tarihçi Rahimizade İbrahim Çavuş’un 17 yy da kaleme aldığı tarih konulu bir eserdir. Eser III Murad’ın serdarı ekremi Lala Mustafa Paşa’nın 985-988/1577-1580 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Azerbaycan seferi Çıldır, Tiflis ve Şirvan fetihlerinin ve Kars kalesinin inşasını anlatmaktan manzum ve mensur[1] bölümlerden oluşan bir eserdir.
Bu eser, Lala Mustafa Paşa’nın 1578 yılında başlayıp iki yıl süren Şirvan ve Gürcistan Seferi’ndeki hadiseleri konu edinen tarih konulu manzum nesir karışık, Sade ve kolay anlaşılır bir dille yazılmış bir eserdir.
Rahimizade İbrahim Çavuş’un asıl adı ise İbrahim’dir aynı zamanda şair olan Rahimizade İbrahim Çavuş, şiirlerinde ise Harîmî mahlasını kullanmıştır. Babası, Divan sahibi bir şair olan ve Rahîmî mahlasıyla tanınan Mehmed Bey [2] olduğundan Rahimizade adı ile anılmış ve bu adıyla daha çok tanınmıştır. Selânikî Mustafa Efendi’nin anlatımıyla “sarayın nezaretinde ihtimamla yetiştirilmiş, iş bilir, pek çok sırra vakıf, devrinin âlim bir şahsiyeti “ olarak yetişen[3] ( Selânikî, 1999: I/370) Rahimizade İbrahim Çavuş, daha sonra Dergâh-ı Âlî Çavuşu [4] olarak görevlendirilmiştir. Sigetvar Seferleri ileKanuni Sultan Süleyma ’ın şehzadeleri II.Bayezıt’le Yavuz Sultan Selim’i karşı karşıya getiren Konya Muharebesi’nde Şehzade Selim’in saflarında yer almış, (Afyoncu, 2005: 91-92) Lala Mustafa Paşa’nın hizmetinde Gelibolulu Ali Mustafa ile birlikte Nahcivan ve Gürcistan seferlerine de iştirak ederek tarih yazıcılığı ile görevlendirilmiştir.
Sultan III. Murad tarafından Şirvan ve Gürcistan serdarlığına tayin edilen Lala Mustafa Paşa Kütahya civarındaki Saka mevkiinde konakladığında Harimi Şehzade Korkut’u yanına çağırtmış, “seferde vaki olacak hadiseleri tahrir etmesi “kati emri üzerine Gelibolulu Ali’nin de yer aldığı Şirvan ve Gürcistan Seferine tarih yazıcısı olarak katılmıştır.[5] ( bkzGelibolulu Ali Mustafa ve Nusretname)
Bu sefer sırasında Çıldır, Tiflis, Şirvan, Revan ve Kars yöresindeki türlü mücadeleler ve imar faaliyetlerinde yer almış olan Rahimizade İbrahim Çavuş, sefer sırasında gördüklerini, yaşadıklarını duyduklarını Zafername-i Hazret-i Sultan Murad Han’ı kaleme almıştır. Eseri tamamladıktan sonra da eserini III. Murad’ın Bâbü’s-sa’âde Ağası Mehmed Ağa vasıtasıyla Sultan III. Murad’a [6]takdim etmiştir.
Bu eser, Selaniki Mustafa’nın yazmış olduğu Tarih-i Selanik'i 'i ile aşağı yukarı aynı dönmedeki olayları ele almıştır. Fakat bu eser, Selanikli Mustafa’nın Tarih-i Selanik'i adlı eserindeki gibi dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik olaylarını kaleme alamamış ve dönem hakkında eleştirici bir yaklaşım göstermemiştir. Buna rağmen Zafernamei Hazreti Sultan Murad Han , Goncaı Bâğı Murad , Feth-i Tebriz ve Kitabı Gencinei Fethi Gence adlı eserleri Osmanlı İran siyasi ve askerî münasebetlerini, dönemin stratejik ve jeopolitik durumu hakkında bilgiler veren mühim tarihî birer vesika durumundadır.
Zafernamei Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş
Goncaı Bâğı Murad Rahimizade İbrahim Çavuş
Rahimizade İbrahim Çavuş Kitabı Gencinei Fethi Gence
Rahimizade İbrahim Çavuş Hayatı Tarihçiliği ve Eserleri
Rahimizade İbrahim Çavuş bu eserini yazarken, resmi yazışmalardan faydalandığı gibi etraftan duyduğu rivayetlere de yer vermiş yaralandığı kaynaklardan söz etmemiştir. Eserde anlatılan olaylarda yer yer abartılara da rastlanıldığından eser de destansı bir özellik de vardır. . Lala Mustafa Paşa’nın doğu seferi esnasında yanında bulunan iki tarihçiden biri olan Rahimizade İbrahim Çavuş’un eseri Lala Mustafa Paşa’nın münşisi olan Gelibolulu Mustafa Ali’nin[7] aynı seferleri ve konuları içeren Nusretname adlı eseri ile birlikte yazılmıştır. 41 adet Minyatürlerle de süslenmiş olan Nusretname [8] Rahimizade İbrahim Çavuş’un eserinden daha kapsamlı ve başarılı hazırlanmıştır.
Zafername’nin elimize ulaşan tek yazma nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Tarih Yazmaları bölümünde no 2372 de bulunmaktadır. Eser Talik hattı ile yazılmış, dört bab, dokuz fasıl ve bir hatimeden ibarettir. [9]
İçindekiler.
İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY 2372’ye göre: [10][11]
I.Bab (4b-12a): Seferin başlamasından Erzurum’a kadar geçen olayları anlatır. II. Bab (12a-27a): 1. Fasıl: Erzurum’dan Tiflis’e varılmasını, 2. Fasıl: Tiflis’den Şirvan’a varılmasını, 3. Fasıl: Şirvan’dan Erzurum’a dönüşü anlatır. III. Bab (27a-44a): 1. Fasıl: Özdemiroglu Osman Paşa’nın Şirvan’da kalışını, 2. Fasıl: Kırım kuvvetlerinin gelmesiyle gelişen olayları, 3. Fasıl: Kırım hanının Osman Paşa ile buluşmasını ve savaşlarını anlatır. IV. Bab (44a-53a): 1. Fasıl: Kars kalesinin tamirini, 2. Fasıl: Diyarbekir Beglerbegi SoKullu-zade Hasan Paşa’nın Tiflis’e yardım götürmesini, 3. Fasıl: Anadolu Beğlerbeği Cafer Paşa’nın Revan harekâtını anlatır. Hatime-i kitab: Lala Mustafa Paşa’nın Erzurum’dan Istanbul’a dönüşünü anlatır. [12]
İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ
Gelibolulu Ali Mustafa Hayatı ve Eserleri
Gelibolulu Ali Divanları ve Diğer Eserleri
Gelibolulu Mustafa Ali Kunhul Ahbar
Gelibolulu Mustafa Ali ve Nusretname Adlı Eseri
Bosnalı Sabit Zafername Ve Diğer Eserleri
Zafernamei Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş
Suzi Çelebi Hayatı Mihaloğlu Ali Bey Gazavatnamesi
Tâcü't-Tevârîh Hoca Sadettin Efendi
Zafernamei Hazreti Sultan Murad Han Rahimizade İbrahim Çavuş
Goncaı Bâğı Murad Rahimizade İbrahim Çavuş
Rahimizade İbrahim Çavuş Kitabı Gencinei Fethi Gence
Rahimizade İbrahim Çavuş Hayatı Tarihçiliği ve Eserleri
Selaniki Mustafa Tarih-i Selanik'i
Suzi Çelebi Hayatı Mihaloğlu Ali Bey Gazavatnamesi
Zaifi Gazavatı Sultan Murad İbni Muhammed Han
Gazavat-ı Ali Der Memleket-i Sind Hakkında ve Özeti
Gazavatı Bahri Umman ve Sandık ile Hatırlattığı Mitolojik Öğeler
Gazavatı Bahri Umman ve Sandık Destanı ve Özeti
Gazavat- ı Ali Merhur Şahın Müslüman Olması Destanı
KAYNAKÇA
[1] Mustafa Eravcı, Rahimizade (İbrahim Çavuş), https://ottomanhistorians.uchicago.edu/tr/historian/
[2] Süleyman EROĞLU, KÜTAHYALI HARÎMÎ VE GONCA-İ BÂĞ-I MURÂD MESNEVİSİ, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 7 Sayı: 32 , shf 77- 94
[3] Süleyman EROĞLU, KÜTAHYALI HARÎMÎ VE GONCA-İ BÂĞ-I MURÂD MESNEVİSİ, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 7 Sayı: 32 , shf 77- 94
[4] AFYONCU, Erhan (2005). “Osmanlı Müverrihlerine Dair Tevcihat Kayıtları II (156 belge ile birlikte)”, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı: 30, s. 85-348.
[5] Süleyman EROĞLU, KÜTAHYALI HARÎMÎ VE GONCA-İ BÂĞ-I MURÂD MESNEVİSİ, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 7 Sayı: 32 , shf 77- 94
[6] Rahîmî-zâde İbrâhim Çavuş Harîmî (2010). Kitâb-ı Gencîne-i Feth-i Gence (haz. Günay Karaağaç-Adnan Eskikurt), İstanbul: Çamlıca Yay., s. 14.
[7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/gelibolulu-ali-mustafa-ve-nusretname/76753
[8] ŞAHAMETTİN KUZUCULAR, https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/nusretname-ve-minyaturleri/80746
[9] Mustafa Eravcı, Rahimizade (İbrahim Çavuş), https://ottomanhistorians.uchicago.edu/tr/historian/
[10] Mustafa Eravcı, Rahimizade (İbrahim Çavuş), https://ottomanhistorians.uchicago.edu/tr/historian/
[11] Süleyman EROĞLU, KÜTAHYALI HARÎMÎ VE GONCA-İ BÂĞ-I MURÂD MESNEVİSİ, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 7 Sayı: 32 , shf 77- 94
[12] Mustafa Eravcı, Rahimizade (İbrahim Çavuş), https://ottomanhistorians.uchicago.edu/tr/historian/
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın