Terkîb hâne
Terkib-i Bend, en az dört en fazla on mısralık bentlerden oluşan, bend sayıları 3 ila 17 arasında değişen musammatlara denir.[1] Musammat Arapçadaki “ samt “ sözcüğünden gelmiştir. Samt inci gibi dizlen anlamındadır.( bkz Mütekerrir Müzdeviç ve Musammat Murabba Örnekleri )
Terkib-i bendin her bendi beş ila 10 beyitten oluşur ve bu bendler ise vasıta beyti denen bir beyit ile birlerinden ayrılır. ( bkz Bend Nedir Türk Şiirinde Bend Sistemi )
Başka bir deyişle terkib-i bendin her beyti arasında bir vasıta beyti bulunur. Beş ila on beyitlik şiir bölümlerinin her birine ise “ hane “ veya “ terkibhane” adı verilir. Bentlerin kafiye düzeni gazele benzer. ( bkz Terkib-i Bend Nedir ve Örnekleri)
Vasıta beyitleri bentlerin sonunda bulunur ve vasıta beytindeki mısralar birbiri ile kafiyeli olur. Terkib-i bendelerde aynı vezinde ve murassa şeklinde yani mısraları aa, bb gibi aynı kafiye ile kafiyeli bir beyittir. Tetkib i bend ile terci bend vasıta beytinin aynen tekrar edilip edilmemesi ile ayrılır. [2]Terci bendlerde her haneden sonra vasıta beyti aynen tekrarlanır.( bkz Terci-i Bend Nedir ve Örnekleri )
Çeşm İle Kurulmuş Terkip ve Tamlamalar
Divan Nedir Divan ile Kurulan Terkip Tamlama ve Terimler
Sâmî Pey-revlik İdüp Rûhîye Tanzîr Eyledi KimBu Terkîb-i Bendi İnşâ İtdi Tahrîr Eyledi
mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün
I. Terkîb hâne
1. Sûfî gibi zann itme bizi sübha-be-destüz
Biz dâne-şümâr-i güher-i ‘ahd-i elestüz
2. Erbâb-i riyânun serine cür’a-nisâruz
Peymâne-i ser-şâr-i mey-i ‘aşk ile mestüz
3. Kuhlü'l-basaruz sâye gibi dîde-i mihre
Hâk-i kadem-i ehl-i melâmetde ki pestüz
4. Ka’beyle sanem-hânede yek-reng-i sücûduz
Biz hânkah-i dilde ki Allâh-perestüz
5. Bilmezse n'ola kadrümüzi zâhid-i hod-bîn
Ol âyineyüz kim kef-i zengîde şikestüz
6. Ser-geştelerüz dûr olalı menba’umuzdan
Seyl-âb-i sahârî gibi bî-cây nişestüz
7. Güm-kerde-sürâg-i reh-i hayrânî-i ‘aşkuz
Hızr ile o vâdîde ki biz dest-be-destüz
8. Sâgar be-kef-i meykede-i ‘aşk-i Hudâyuz
Fark-i felege cür’a-feşân turfe gedâyuz
II Terkîb hâne
1. Ey zâhid-i kışrî-suhan-i da’vî-i bâtıl
Bî-zâ’ika-i lübb-i kemâlât-i efâzıl
2. Tâ key olasın münkir-i erbâb-i hakîkat
İnkâr-i selefde idüp îrâd-i delâ’il
3. ‘Âlim geçinüp olmadasın ehl-i kemâlün
Geh zendaka vü küfrine geh fıskına kâ’il
4. Te’vîle tevakkuf iden akvâl-i kibârı
Zâhirde koyup itmedesin bâtını zâ’il
5. Har-mühre-i inkârını ârâyiş idinmiş
Lâ-yefhem olan hayl-i harân-i mütesâfil
6. Lâyık mı olup mu’tesif-i câde-i tasdîk
Dünbâle-rev-i tab’un ola bir nice câhil
7. Hıfz itmek ile cerbeze-i felsefiyâtı
Zann itme ki oldun reh-i tahkîkde ‘âkil
8. Bildün mi nedür mebde’ ile semt-i ma’âdı
‘İlm anlama ey tîre-derûn nakş-i sevâdı
SİTEMİZDEKİ TERKÎB-İ BEND ÖRNEKLERİ
Mersiye-i Hazret-i Süleymân Hân TERKÎB-İ BEND
Terkîb olundu çünki hevâ hâk ü nâr ü âb
TERKÎB-İ BEND Emîr Süleymân İçin
TERKÎB-İ BEND Mersiye-i Emîr Süleymân
Sâmî Pey-revlik İdüp Rûhîye Tanzîr Eyledi Kim Bu Terkîb-i Bendi İnşâ İtdi Tahrîr Eyledi
Mu’aşşer Terkîb-i Bend Berây-i Sultân Ahmed-i Sâlis
TERKÎB-İ BEND BERÂY-I NAZÎRE-İ RUHÎ BAGDÂD
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/terkib-i-bend-nedir-ve-ornekleri/75795
[2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/terci-i-bend-nedir-ve-ornekleri/114282