Yenişehirli Avni Miratı Cünun

15.03.2015

Yenişehirli Avni'nin en tanınmış eserlerinden biridir. Bu mesnevi 678 beyitten oluşan tamamlanmamış bir eserdir.

Eser hezliyat, şaka, latife türünde edebiyatımıza güzel örneklerinden biridir. Avni bu eserinde tespit ettiği yaklaşık otuz tipi konuşturmakta, tartıştırmakta, onların kişiliklerini tahlil etmekte ve yeri geldiğinde kendi görüşlerini de ifade etmektedir. ( bkz Hezl Nedir Hezli Hezliye Hezliyat Tehzil Nedir ve Örnekleri )

Eser Yenişehirli Avni tarafından yazılmış ama tamamlanamamıştır. Beş adet yazma nüshası bulunan eseri Abdulkadir Erkal BÜYÜYENAY, eseri Delilerin Aynası, Mirat – Cünun adıyla günümüz alfabesi ve Türkçesi ile yayınlamıştır. 2014

Mirat –ı Cünun: Bir takım psikopat tipler ile normal davranışları mizah üslubuyla anlattığı eseridir. Mesnevi nazım şekli ile yazılan eser yarım kalmıştır. Toplam beyit sayısı 639 olup, aruzun feilâtün (fâilâtün) feilâtün, feilün (falün) kalıbıyla yazılmıştır. [1] Avnî Bey’in hangi tarihte yazdığı bilinmeyen Mirat – Cünun adlı eseri, hem 19. yüzyıl Osmanlı toplumu hakkında sosyolojik tenkitleri hem de toplumdan seçilen bazı tiplerin psikolojik tahlillerini ihtiva eden tamamlanmamış bir mesnevidir.

Yenişehirli Avni Hayatı Edebi Yönü

Yenişehirli Avni Divanı ve Edebi Kişiliği

Yenişehirli Avni Miratı Cünun

Mirat – Cünun’u ilk kez tanıtan Mehmet Çavuşoğlu’dur. Çavuşoğlu, 1965 te bir sempozyumda eseri ana hatlarıyla tanıtımı ve tek nüshadan hareketle mesnevinin metnini vermiştir. Lokman TURAN ise bu eser hakkında kapsamlı bir çalışma yapmış ve yayınlamıştır. Lokman Turan ‘ın yayınladığı eser 665 beyitlik bir mesnevidir.

Mirat, ayna, “cünun” ise delirmek anlamına gelir.[2] ( bkz Bahar Cinnet ve Cünunluk Alakaları) Eserde yirmi dokuz tipin çok renkli ve canlı tasvirlerle ele alınarak çeşitli psikolojik tahlilleri yapılmıştır.[3]Aruzun fâilâtün fâilâtün fâilün vezninde yazılan, klasik mesnevi tertibinde yazılmamış bir mesnevidir. Mesnevisinde tevhid, münacat, naat ve hâtime fasılları bulunmaz.

Agâh Sırrı Levend, Mirat – Cünun’u Tarifat türü eserler içinde zikretmektedir. Tarifat; kadı, vezir, defterdar, nişancı, solak, silahdâr, çavuş, yeniçeri, mevâli, müftü gibi türlü görevdeki kişileri, görevinin özelliğine göre birkaç beyit içinde birer portre halinde canlandıran eserlere denilmektedir.

“ Mirat – Cünun’ da konu edilen tiplere baktığımız zaman, Tarifât konulu eserlerde yer verilen tiplerin tam zıddı, yani toplumda normal dışı sayılan karakterler ve durumlar incelenmiştir. Bu özelliği ile de Tarifat türü eserlerden ayrılmaktadır. “ ( A. Erkal, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 39, Erzurum 2009, shf. 819 Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı)

Yenişehirli Avnî Bey'in Mirat – Cünun adlı eserinin beş adet nüshası tespit edilmiştir.

Eserin 1.Mehmet Çavuşoğlu Neşri (MÇ), 2. Külliyat-ı Divan-ı Avnî, Süleymaniye Ktp. 4356 Nolu Nüsha (S), 3. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi M. Con, A. 723 Nolu Nüsha (DT): Hüseyin Avnî Aktuç tarafından 1949 da tertip edilen nüshası, 4. Feridun Nafiz Uzluk Nüshası:5. Princeton Üniversitesi Kütüphanesi Nüshası Mirat – Cünun ’un Princeton Kütüphanesi Türkçe El Yazmaları Koleksiyonu

“ Eser, Osmanlı’nın sosyal ve kültürel hayatından pek çok unsur taşımakta, o dönemin fikir hayatıyla ilgili çeşitli tenkitleri ihtiva etmektedir. Eserde müstehcenlik unsuru taşıyan ifadeler ve yer yer de argo tabirler kullanılmaktadır. Eserdeki tiplerden bir kısmı, bir diğerinin karşısında yer alacak şekilde konumlandırılmakta, bu durum okuyucuda, zıt düşüncelerin çarpıştığı ve tarafların birbirlerini inandırma gayreti içinde oldukları bir tartışma ortamına çekilmek istendiği intibaı uyandırmaktadır.”[4]

Şiirleri

· BERCESTELERİ

· MEVLÂNÂ İÇİN NA'T

· Rubai

· MÜNÂCÂT

· Kaside der-Medh-i Sami Paşa

· BİLE REDİFLİ GAZEL

· Sanman taleb-i devlet ü câh itmege geldik

· GAZEL

· Gazel: Halkın iki çeşmi reşehât-ı nem içindir

· Gazel : Kebûti câmeler giysen

KAYNAKÇA