Doğu edebiyatında pek çok efsanede  adı geçen, içen kişiye ölümsüzlük kazandırdığına inanılan efsanevî sudur. Kimi Türk lehçelerinde  Mengüsuv, Bengüsub olarak da adlandırılan bu suyun Türk dilindeki karşılığı bengisudur.

 

Ab ı hayatın kelime kökeni Âb, Farsça'da "su", hayat ise Arapça'da "yaşam" demektir. Bu suya  Ab-ı hayat, ab-ı Hızır, aynü'l-hayat, nehru'l-hayat da denilmektedir.  Abı hayat divan şiirinde çok sık kullanılan bir mazmundur. Ab-ı hayvan, ab-ı beka, ab-ı cavid, ab-ı cavidani, ab-ı zingedan, ab-ı İskender tabirleri de  ab-ı hayat yerine veya onunla  onunla aynı anlamda kullanılmıştır.

 

Ab-ı  hayat suyu  tasavvuru  yüksek bir ihtimalle, Mezopotamya kökenlidir. Bu tasavvur şu anki bilgilere göre ilk kez Sümer mitlerinde karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, İran, Yunan ve Hint destanlarında da böyle özelliklere sahip  sihirli sular vardır.  Bengi su  inancının kökenine mitolojilerde rastlanıldığı gibi  dini kitaplardaki  Hızır ve Musa ile ilgili  olarak da  karşımıza çıkar.

 

Kur'an-ı Kerim'de ab-ı hayata Hz. Musa ve Hızır kıssası anlatılırken dolaylı olarak temas edilmiştir.  (el-Kehf, 18/60-82). “ Hz. Musa bir gün genç arkadaşıyla birlikte, kendisine allah tarafından "rahmet ve gizli ilim" verilen Hızır (a.s.)'la buluşmak üzere yola çıkar. Buluşma yeri "iki denizin birleştiği yer" (Mecmau'l-Bahreyn)'dir. Yanlarına azık olarak aldıkları tuzlu balığın canlanıp denize atlaması buluşma yerini belirleyen bir işaret olacaktır.”[1]

Bu suyu ilk içenler Hızır ve İlyas peygamberler  olarak anlatılmaktadır. . Bengisu ‘dan ilk kez söz eden mit ise Gılgamış destanıdır. Daha sonra, Oğuz  Kağan destanı ile İskender,- Zülkarneyn de de   ab – hayat  veya onun eş anlamlısı olan ab -ı hayat geçmektedir. Bengi su, Zulmet veya Zulumat ülkesi olarak adlandıırlan  denilen  bilinmeyen  ve efsanevi bir yer olan ülkedir. 

Gün yüzünden utanıp ab – hayat

Âb-ı hayât eger leb-i cânândaki ise
Hızr’uñ cihânda behresi ancak serâb imiş     Vizeli Behişti Ramazan 

( Siirler/Detay/serv-i-rev-ni-t-ze-tutan-cunki-b-imis-18365.aspx ) 

 

Âb-ı hayât sohbet-i ahbâbdan cüdâ
Mahîleriz ki lücce-i deryâya hasretiz      Şeyh Galip 

 

 

Ab-ı Hayatı bulmak amacı ile dünyayı dolaşan ve feth eden İskender,  Hızır ile birlikte  Zulumat ülkesine kadar gelmişlerdir.  İ İlyas ve Hızır bir çeşme başında oturup balık yerler. Bu esnada pişmiş bir balığın canlandığını gören Hızır, Ab-ı Hayatı bulmu olduğunu anlamıştır.  Hızır   atıyla birlikte bu suya girerek  sudan da içmiş, yanın da bulunan İlyas’a da  bu sudan içirmiştir.  Hızır  bu sudan içmesi için İskender’i de çağırmayı düşünmüş  ama tam o anda su ortadan kaybolmuştur. Ab-ı hayatın İskender’e nasip olmayacağını anlayan Hızır ise  bu suyu bulduğundan İskender’e hiç söz etmez.[3]Ama Hızır, İlyas  ve Hızır’ın atı artık ölümsüz olmuştur.

 

Zulmet’i gezdi Skender heyhat
Anda car-i oluyor ab – hayat        ( Sermed) [4]

 

Kimi divan şairleri ab – hayatı Çin'de bir nehir olarak düşünmüştür.  Kimi Türk destanlarında bengi su ile Mengü Kağan arasında bir irtibat olduğu düşünülmüştür. Kimi Türk şairleri bengi suyu yarin ağzı olarak düşünmektedir.  Yârin  ağzı ve can bağışlayan söz ab – hayattır. ( Tuhfe- Vehbi) [5]Kimi inançlarda âşık edebiyatımızdaki bade’nin de bir çeşit  ab – hayat olduğuna inanılır. Badeyi içen âşıklar saz çalma yeteneği kazanır, uyanır uyanmaz şiir söylemeye ve saz çalmaya başlarlar. Badeyi içtikten sonra da hak aşığı olurlar bu badeyi veren kişi de çoğu zaman Hızır’dır. Bade ile ab – hayat arasında çoğu kez bağlantı kurulmuştur.

 

Ab – hayvan olsa da vaslın getirmem yâdıma
Hayli demdir şişe-i hatırda vardır inkisar,            (Şeyhülislam Yahya )

 

Namına mürde iken verdi hayat-ı ebedi
Ab – hayvan demesin badesine Cem ne desin[6]    ( Vecdi.)

 

 

Beytinde de olduğu gibi  şarabın  mucidi olan Cem de ab- hayattan içmiş gibi tasavvur edilmiş olmalıdır. Çünkü  iran mitlerine göre Cem sekiz yüz yıl yaşamıştır.

 

“İran mitolojisinde dört kutsal varlığın bir araya getirilerek kanlarından oluşturulan karanlık bir iksir olduğuna inanılmaktadır. Bunlar; şah-ı galsam, şahmeran, imperan, zümrüd-ü anka'dır.”[7]

Bengi su içenler  ölümsüzlüğe kavuşur. Bengisu br ırmak veya dere şeklinde tasavvur edildiği gibi kutsal bir ağacın  köklerinden çıkar. Köroğlu destanın bazı varyantlarında bengisu köpük şeklindedir ve Köroğlu'nun kıratı bu köpüklerin içinden çıkmıştır.

 

Degme bir ḥayvāna cānā leblerüñle sünbülüñ
Āb·ı Ḥayvān ile ʿömr·i cāvidān virmek neden          Necati Bey 

 

 

RUH İLE İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ İÇİN LİNKLERE TIKLAYINIZ

FELSEFE VE DİNLERE GÖRE RUH BEDEN VE RUHLAR ALEMİ

RUH-I HAYVAN HAYVAN HAYVANİ NEDİR

RUH-I NEBATİ NEBAT VE NEBATİ  NEDİR

RUH-I CEMADİ NEDİR

GIDA-YI RUH ( MÜZİK RUHUN GIDASIDIR)

RÛH NEDİR RUHUN VARLIĞI HÜLUL TENASÜH DEVR VE RUH GÖÇÜ

AB-I HAYAT AB-I HAYVAN BENGİSU NEDİR BEYİT ÖRNEKLERİYLE

ÇEŞME-İ HAYVAN HIZIR İSKENDER VE AB-I HAYAT

KAYNAKÇA 

---