09.06.2015
Ab- ı hayat
Doğu edebiyatında pek çok efsanede adı geçen, içen kişiye ölümsüzlük kazandırdığına inanılan efsanevî sudur. Kimi Türk lehçelerinde Mengüsuv, Bengüsub olarak da adlandırılan bu suyun Türk dilindeki karşılığı bengisudur.
Ab ı hayatın kelime kökeni Âb, Farsçada "su", hayat ise Arapçada "yaşam" demektir. Bu suya Ab-ı hayat, ab-ı Hızır, aynü'l-hayat, nehru'l-hayat da denilmektedir. Abı hayat divan şiirinde çok sık kullanılan bir mazmundur. Ab-ı hayvan, ab-ı beka, ab-ı cavid, ab-ı cavidani, ab-ı zingedan, ab-ı İskender tabirleri de ab-ı hayat yerine veya onunla onunla aynı anlamda kullanılmıştır.
Ab-ı hayat suyu tasavvuru yüksek bir ihtimalle, Mezopotamya kökenlidir. Bu tasavvur şu anki bilgilere göre ilk kez Sümer mitlerinde karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, İran, Yunan ve Hint destanlarında da böyle özelliklere sahip sihirli sular vardır. Bengi su inancının kökenine mitolojilerde rastlanıldığı gibi dini kitaplardaki Hızır ve Musa ile ilgili olarak da karşımıza çıkar.
Kur'an-ı Kerim'de ab-ı hayata Hz. Musa ve Hızır kıssası anlatılırken dolaylı olarak temas edilmiştir. (el-Kehf, 18/60-82). “ Hz. Musa bir gün genç arkadaşıyla birlikte, kendisine allah tarafından "rahmet ve gizli ilim" verilen Hızır (a.s.)'la buluşmak üzere yola çıkar. Buluşma yeri "iki denizin birleştiği yer" (Mecmau'l-Bahreyn)'dir. Yanlarına azık olarak aldıkları tuzlu balığın canlanıp denize atlaması buluşma yerini belirleyen bir işaret olacaktır.”[1]
Bu suyu ilk içenler Hızır ve İlyas peygamberler olarak anlatılmaktadır. . Bengisu ‘dan ilk kez söz eden mit ise Gılgamış destanıdır. Daha sonra, Oğuz Kağan destanı ile İskender,- Zülkarneyn de de ab – hayat veya onun eş anlamlısı olan ab -ı hayat geçmektedir. Bengi su, Zulmet veya Zulumat ülkesi olarak adlandıırlan denilen bilinmeyen ve efsanevi bir yer olan ülkedir.
Gün yüzünden utanıp ab – hayat
Âb-ı hayât eger leb-i cânândaki ise
Hızr’uñ cihânda behresi ancak serâb imiş Vizeli Behişti Ramazan
( Siirler/Detay/serv-i-rev-ni-t-ze-tutan-cunki-b-imis-18365.aspx )
Âb-ı hayât sohbet-i ahbâbdan cüdâ
Mahîleriz ki lücce-i deryâya hasretiz Şeyh Galip
Būseñ ölünce baña dirlik yeter
Ömre sürer dōstum Āb·ı Ḥayāt [2] Necati Bey
Ab-ı Hayatı bulmak amacı ile dünyayı dolaşan ve feth eden İskender, Hızır ile birlikte Zulumat ülkesine kadar gelmişlerdir. İ İlyas ve Hızır bir çeşme başında oturup balık yerler. Bu esnada pişmiş bir balığın canlandığını gören Hızır, Ab-ı Hayatı bulmu olduğunu anlamıştır. Hızır atıyla birlikte bu suya girerek sudan da içmiş, yanın da bulunan İlyas’a da bu sudan içirmiştir. Hızır bu sudan içmesi için İskender’i de çağırmayı düşünmüş ama tam o anda su ortadan kaybolmuştur. Ab-ı hayatın İskender’e nasip olmayacağını anlayan Hızır ise bu suyu bulduğundan İskender’e hiç söz etmez.[3]Ama Hızır, İlyas ve Hızır’ın atı artık ölümsüz olmuştur.
Zulmet’i gezdi Skender heyhat
Anda car-i oluyor ab – hayat ( Sermed) [4]
Sunarsa âb-ı hayvânı güneş zerrîn piyâleyle
Göŋülde gussa vü dilde belâ çeşmümde nem peydâ Bursalı Rahmi
/Siirler/Detay/mekteb-i-b-gda-gul-bulbule-dest-n-okidur-18625.aspx
Kimi divan şairleri ab – hayatı Çin'de bir nehir olarak düşünmüştür. Kimi Türk destanlarında bengi su ile Mengü Kağan arasında bir irtibat olduğu düşünülmüştür. Kimi Türk şairleri bengi suyu yarin ağzı olarak düşünmektedir. Yârin ağzı ve can bağışlayan söz ab – hayattır. ( Tuhfe- Vehbi) [5]Kimi inançlarda âşık edebiyatımızdaki bade’nin de bir çeşit ab – hayat olduğuna inanılır. Badeyi içen âşıklar saz çalma yeteneği kazanır, uyanır uyanmaz şiir söylemeye ve saz çalmaya başlarlar. Badeyi içtikten sonra da hak aşığı olurlar bu badeyi veren kişi de çoğu zaman Hızır’dır. Bade ile ab – hayat arasında çoğu kez bağlantı kurulmuştur.
Ab – hayvan olsa da vaslın getirmem yâdıma
Hayli demdir şişe-i hatırda vardır inkisar, (Şeyhülislam Yahya )
Namına mürde iken verdi hayat-ı ebedi
Ab – hayvan demesin badesine Cem ne desin[6] ( Vecdi.)
Beytinde de olduğu gibi şarabın mucidi olan Cem de ab- hayattan içmiş gibi tasavvur edilmiş olmalıdır. Çünkü iran mitlerine göre Cem sekiz yüz yıl yaşamıştır.
“İran mitolojisinde dört kutsal varlığın bir araya getirilerek kanlarından oluşturulan karanlık bir iksir olduğuna inanılmaktadır. Bunlar; şah-ı galsam, şahmeran, imperan, zümrüd-ü anka'dır.”[7]
Bengi su içenler ölümsüzlüğe kavuşur. Bengisu br ırmak veya dere şeklinde tasavvur edildiği gibi kutsal bir ağacın köklerinden çıkar. Köroğlu destanın bazı varyantlarında bengisu köpük şeklindedir ve Köroğlu'nun kıratı bu köpüklerin içinden çıkmıştır.
Degme bir ḥayvāna cānā leblerüñle sünbülüñ
Āb·ı Ḥayvān ile ʿömr·i cāvidān virmek neden Necati Bey
Çeşme-i Hayvan Hızır İskender ve Ab-ı hayat
AYİNE- İ İSKENDER ve AYİNE-İ ALEM NÜMA
Ab-ı Hayat Ab-ı Hayvan Bengisu Nedir Beyit örnekleriyle
İlyâs Peygamber : Kıssaları ve Mucizeleri
Hızır A.S.( Şiirlerimizde Hızır Tasavvuru )
RUH İLE İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ İÇİN LİNKLERE TIKLAYINIZ
FELSEFE VE DİNLERE GÖRE RUH BEDEN VE RUHLAR ALEMİ
RUH-I HAYVAN HAYVAN HAYVANİ NEDİR
RUH-I NEBATİ NEBAT VE NEBATİ NEDİR
GIDA-YI RUH ( MÜZİK RUHUN GIDASIDIR)
RÛH NEDİR RUHUN VARLIĞI HÜLUL TENASÜH DEVR VE RUH GÖÇÜ
AB-I HAYAT AB-I HAYVAN BENGİSU NEDİR BEYİT ÖRNEKLERİYLE
ÇEŞME-İ HAYVAN HIZIR İSKENDER VE AB-I HAYAT
KAYNAKÇA
[1] Buhârî Tefsîr, Suretü'l-Kehf, 4).
[2] Siirler/Detay/ey-cem-l-i-ferru-i-fer-unde-t-18323.aspx
[3] Şahamettin Kuzucular İskendername (Şerefnâme ve İkbâlnâme) Nizami Gencevi,
[4] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, İstanbul 1996 , shf 65
[5] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, İstanbul 1996 , shf 65
[6] A. Talat Onay, Edebiyatımızda Mazmunlar, İstanbul 1996 , shf 65
[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Bengi_su
1
2
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın
Bengisu KUZUCULAR
9 years ago