Erkinisli Azmi Mustafa Âdil Özder Hayatı

Erkinisli Azmi Mustafa Âdil Özder  -

1907 Erkinis- Ö.  Ankara 1987 Halkbilimci, derlemeci ve halk ozanı

Asıl adı Mustafa Adil Özder’dir. 1907-1987. Yusufeli’nin Erkinis (şimdiki adı Demirkent) köyünde doğdu. Babası Muallim Mehmet Razi Efendi'dir. 1. Dünya Savaşında  (1914-1918) Sungurlu’ya göçtü. Öğrenimine Sungurlu da devam ederek Sungurlu’daki Kenz’ül-irfan Numune mektebinde devam etti. [1]Sungurlu’da iken annesi vefat etti.  Bu okuldaki öğrenimini 1920 yılına kadar sürdürdü.

Halk şiirine küçük yaşlarda ilgi duydu. Okul yıllarında şiir yazmaya ve âşıklık geleneğini öğrenmeye başladı.[2]

1920 yılında ailesi yeniden Yusufeli’ne döndü. 2 yıl kadar da babasından ders aldı.  Azmi, daha sonra Ersis Merkez Numune Mektebinden mezun oldu.  1923 yılında ise Erzurum Dar-ül Muallimin Mektebine girdi Bu mektebini de 1928 de bitirdi.  Çanakkale’nin Bayramiç merkez Zafer-i Milli okuluna öğretmen olarak atandı. Borçka-Macahel bucağı Düzenli köyü ardından da Yusufeli’nin Zor (Esenyaka) köyüne tayin oldu. 1930 yılında kendi köyünden Kıyafet Hanım ile evlendi.

Bu yıllarda  at sırtında köy köy dolaşarak derlemeler yaptı. Birçok ferman, berat vs. gibi belgeyi ortaya çıkardı. Yazı ve şiirlerinde Azmi mahlasını kullanıyordu.  Âşıklık geleneği içinde yer alarak pek çok aşığı unutulmaktan kurtardı. Müdamî ve Efkârî ile atışmalar da yaptı.  Yazdığı şiirleri 250 dörtlük tutarına kadar ulaştı. [3]

Askerlik dönüşü 1932-1936 arasında Borçka, 1936-1948 arasında da Şavşat’ta öğretmen ve ilköğretim müdürlüğü yaptı. 1948’de Artvin-merkezdeki Gazi İlkokuluna atandı. Buradan da 1952’de Bursa il merkezindeki 11 Eylül İlkokulu öğretmenliğine atandı. 1965-1967 yılları arasında Ankara-Altındağ ilçesi Saray köyü ilkokulu öğretmenliği kadrosuyla Altındağ İlköğretim Müdürlüğünde, 1967-1971 yılları arasında da yine aynı kadro ile Milli Eğitim Bakanlığı Folklor Enstitüsünde uzman olarak çalıştı.[4]

Milli Folklor Enstitüsünde görevli iken Türk Saz Şairleri Bibliyografyası, Destanlar Bibliyografyası Türk Folklor Etnoğrafya Bibliyografyası adlı kitapların hazırlanmasında görev aldı. [5]

Öğretmenlik ve diğer görevlerini yaparken sosyal ve kültürel faaliyetleri içinde de yer aldı.  Borçka Çocuk Esirgeme Kurumu yönetimi ve Şavşat Şube Başkanlığı görevlerinde, Şavşat Halkevi Başkanlığı, Kızılay Şavşat Şubesi yönetim kurulu üyeliği, Şavşat Güzelleştirme Derneği kuruculuğu ve başkanlığı, Ankara’daki Artvin Turizm ve Tanıtma Derneği kurucu yönetim kurulu üyeliği, Türk Dil Kurumu Üyeliği, Artvin Yüksek Tahsil Talebe Derneği yönetim kurulu üyeliği gibi görevler de üstlendi.  [6]

Erkinisli Azmi 60 yıla varan öğretmenlik hayatından sonra 1971’de emekli oldu. Emekli olduktan sonra iyi düzeyde Osmanlıca bildiği için Kültür Bakanlığında eski eserler üzerindeki çalışmalara katıldı.  Kültür Bakanlığında çalıştığı yıllarda halk kültürüne ilişkin araştırmalarını sürdürdü. 1987’de Kültür Bakanlığında görevli iken  11 Kasım 1987 tarihinde öldü ve Ankara-Karşıyaka mezarlığında toprağa verildi. [7]

Yüzlerce makalesi ve yazısı değişik yerlerde yayımlandı.  Erkinsli  Azmi mahlası ile  aşık şiiri tarzında  hemen her konuda şiir yazdı. Ardanuçlu Efkari (1900-1980), Posoflu Müdami (1902-1967) gibi birçok âşıkla karşılaştı ve bu karşılaşmaları belgeledi. [8]Özellikle Artvin ve Kuzeydoğu Anadolu âşıklık geleneğinde önemli çalışmaları oldu.

Azmî mahlasıyla yazmış olduğu şiirleri kitap halinde yayınlamadı. Ölümünden sonra şiirleri öğrencisi olan Şavşat’lı şair ve folklor araştırmacısı Hayrettin Tokdemir tarafından bir araya getirilip 1997 yılında “Yusufelili Azmî” adı ile yayımlandı.  Ölümünden sonra adını yaşatmak amacıyla Artvin’deki bir Araştırma Merkezine  “Mustafa Adil Özder “  adı verildi. [9]  ( Mustafa Adil Özder Yusufeli Kültür Ve Tarih Araştırmaları Merkezi)

Yayınlanmış  Eserleri  [10]

·         Yusufeli'li Muhibbi / Hayatı ve Deyişleri (1940),

·         Çoruh-Şavşat (1945),

·         Türk Çoruh'ta Kurtuluş ve Anavatana Kavuşma Anlamı (1948),

·         Yakın Yurt Yaşama ve İş Kitabı (1950),

·         Doğu illerimizde Âşık Karşılaşmaları (1965),

·         Ölümünün 100. Yılında Yusufeli'li Âşık Muhibbi ve Mevlid-i Şerif (1968],

·         Yazı ve Resimlerle Çevre İncelemesi - Artvin ili I (Abdullah Aydın ile, 1969),

·         Artvin Folkloru (1970),

·         Kurtuluşunun 50. Yılı Dolayısıyla Artvin ve Çevresi (1971),

·         Şavşatlı Recai ve Eseri Hediyet-ül İhvan (1971).

·         Tarihte Çıldır Atabeğleri ve Torunları (1971),

·         Artvin İli Bilgileri (1971),

·         Ardanuçlu Âşık Efkârı (1976),

·         Muhibbi ile Esma Han Hikâyesi (1976),

·         İki Halkbilimci: Hâmit Zübeyr Koşay-M. Şakir Ülkütaşır (1978),

·         Türk Halkbiliminde Düğün-Evlilik-Akrabalık Terimleri Sözlüğü (1981).

Yayına hazır kitapları: [11]

·         Yusufelili Âşık Huzurî (Hayatı ve heceli şiirleri, 250 daktilo sayfası)

·         Âşık Huzurî’nin Aruzlu Eserleri (200 daktilo sayfası)

·         Artvin Folkloru-II (Gelenek ve görenekleri içeren 150 daktilo sayfası)

·         Artvin Folkloru-III (Halk edebiyatı ürünlerini içeren 180 sayfa)

·         Artvin’li Şairler (121 halk şairinin hayat ve eserlerini içeren iki cilt halinde 800 sayfalık inceleme ve derleme)

·         Yusufelili Ali Fahri Karabulut (Hayatı ve şiirleri, 134 sayfa).

 Önemli Halk Ozanlarımız ( İlgilendiğiniz isme tıklayınız )

Kayıkçı Kul Mustafa ,  Katib , Erzurumlu Emrah ,  Erzurumlu Aşık Sümmani  ,  Divriğili Deli Derviş Feryadi ,  Aşık Yemini Derviş Muhammet ( Malatya- Arguvan) ,  Aşık Ferrahi ,  Kağızmanlı Hıfzı  ,  Musa Merdanoğlu  ,  Posoflu Aşık Müdami ,  Deliktaşlı Ruhsati , Âşık Zülali,  Âşık Şenlik,  Ercişli Emrah  ,  Âşık Ardanuçlu Efkari, Şarkışlalı Âşık  Şarkışlalı Talibi Çoşkun ,  Kaygusuz Abdal  ,  Kul Himmet Üstadım , Arapgirli Aşık Fehmi Gür,  Tokatlı Nuri 

KAYNAKÇA

[1] https://www.turkuler.com/ozan/taazmi.asp

[2]  https://www.ozanlar.biz/azmi.html

[3] https://www.turkuler.com/ozan/taazmi.asp

[4] https://www.turkuler.com/ozan/taazmi.asp

[5]  https://www.ozanlar.biz/azmi.html

[6] https://tr.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Adil_%C3%96zder

[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Adil_%C3%96zder

[8] https://www.turkuler.com/ozan/taazmi.asp

[9] https://www.artvinonline.com/halk-bilimi-arastirmacisi-mustafa-adil-ozderin-adi-yasatiliyor/

[10] https://www.eskieserler.com/Eski/Eserler/Yazar/1107/Mustafa-%C3%82dil-Ozder.asp?LID=TR&ID=1107

[11] https://tr.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Adil_%C3%96zder