Hasan Tahsin Banguoğlu Hayatı ve Eserleri

23.10.2015

Hasan Tahsin Banguoğlu ( D.1904, Drama, Osmanlı İmparatorluğu – Ö.3 Mart, 1989, İstanbul), akademisyen, dilbilimci ve Milli Eğitim Bakanlığı da yapmış olan siyasetçi.

Hayatı

Hasan Tahsin Banguoğlu, 1904'te bu gün Yunanistan sınırları içinde kalan Drama (eski adı: Drabescus)'da doğdu. Babası tütüncü Ahmed Cevdet Bey, annesi Rukiye Hanımdır.[1] Fazıl Salih, Züleyha Serdaroğlu, Nezihe Onbaşıoğlu ve Bedra Üçok ise ailenin diğer çocukları ve Banguoğlu’nun kardeşleridir.[2]

İlk ve orta öğrenimlerini Selanik'te Fransızca öğretim yapan Mission Laice Françeste başladı.[3] Orta öğrenimini ise Drama'da sürdürürken 1912 yılında Balkan Harbi çıkınca ailesi ile birlikte İstanbul’a göç etti. H.T. Banguoğlu, öğrenimine Balıkesir'de devam etti. İstanbul'a gelerek İstanbul Sultanîsinde okumaya başladı. Bu okuldan 1926’da mezun oldu. Aynı yıl İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesine kaydını yaptırdı.

Fakülte yıllarında Vakit gazetesinde muhabir olarak çalıştı. [4]Vakit gazetesi ile bir mizah dergisi olan Cem dergisinde "B.T.", "Banguoğlu Tahsin" ve "Penguen" takma adlarıyla yazılar da yayımladı. Fakültede iken Ord. Prof. Fuad Köprülü'nün ve Ord. Prof. Zeki Velidi Togan 'ın derslerine devam etti. 1930 yılında İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden “ Şuara Tezkireleri “ konulu lisans tezini vererek mezun oldu.

1930 yılında Gazi Terbiye Enstitüsü Edebiyat Öğretmeni olarak tayin edildi. 1932 yılına kadar bu okulda görev yaptı. 1930 – 1932 yılları arasında Gazi Terbiye Enstitüsünde edebiyat öğretmeni iken “Hız “adlı bir fikir ve sanat dergisi çıkardı. ( 15 Mayıs- 15 Temmuz 1932) [5]1932 yılında doktora yapması için MEB tarafından Almanya’ya gönderildi.

Doktora Yılları

1932-1936 yılları arasında Berlin ve Breslau Üniversitesi'nde Osmanlı Türkçesi üzerine doktora çalışması yaptı. Bu okullarda tanınmış Türkologlar, Willi Bang-Kaup, Hans H. Schaeder, C. Broekelmann ve F. Giese gibi hocalardan dersler aldı. [6]Breslau Üniversitesinde Altosmanische Sprachstudien zu Süheyl ü Nevbahar konulu doktora tezini verdikten sonra doktorasını tamamladı. Yurda döndükten sonra ise Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Türk dili doçenti oldu ve AÜDTCF de Türk Grameri ve Eski Türk Lehçeleri derslerini vermeye başladı.1936 Bu yıllarda Ankara’da yeni açılan Devlet Konservatuarında fonetik dersleri de vermeye başlamıştı. [7]

Bu yıllarda Türk dilinin sadeleştirilmesi hareketinde etkin rol oynadı. 1938 yılında doktora tezi olan Hoca Mesud Süheyl ü Nevbahar adlı tezini bastırdı. 1940 yılında, "Ana Hatlarıyla Türk Grameri" adlı eserini yayımladı. Bu eseri gramer müfredatına esas olarak alındı. 1942 de Türk Hecesinin Bünyesi konulu dersi ile doçentlik safhasını tamamladı.

Doçentlik Yılları

1941-1943 yılları arasında Ülkü dergisi ve Ulus gazetelerinde dil ile ilgili yazıları yayımlandı. Bu yazılarında Türk Dili üzerinde yapılan tasfiyelere karşı çıktı. Bu yayınları 1987 yılında "Dil Bahisleri" adı altında toplanarak, sonraki makaleleri ile birlikte birleştirilip basıldı.

Siyaset Yılları

1943'te Bingöl milletvekilliğine seçildiğine dair üniversitesine bir yazı gönderildi ve Ankara Üniversitesi ile ilişiği kesildi. Kendi ifadesiyle "Bingöl milletvekilliğine atandı".[8] Milletvekilliği yıllarında 1946’dan 1948’e kadar Halkevlerinin başkanlığını üstlendi. 1948-1950 yılları arasında Hasan Saka ve Şemsettin Günaltay kabinelerinde Milli Eğitim Bakanlığı yaptı. Aynı dönemde Türk Dil Kurumu’nun tabii başkanı oldu. Bakanlığı sırasında İlahiyat Fakültelerinin açılmasına öncülük etti. 1950’de Demokrat Parti’nin iktidara gelmesinden sonra siyasi hayata ara vermek zorunda kaldı. Siyasete ara vermek zorunda kalınca Ayvalık’a dönerek bir müddet çiftlik işleri ile uğraştı. [9]

AÜ DTCF de tekrar göreve başlamak istediyse de Profesörler Kurulu kararıyla Türk Dili Doçentliğine (1.6.1955) kabul edilmedi. [10]1955 yılında Londra Üniversitesi Doğu Araştırmaları Okuluna (School of Onental and Afrıcan Studies) davet edildi. Bu okulda Uç yıl Türk Dili ve Edebiyatı doçenti olarak çalıştı. Mukayeseli Türk Dilleri adlı dersleri verdi. Türk Grameri Birinci Bölüm Sesbilgisi adlı kitabını Londra'da tamamladı.

1959-1961 yılları arasında Ankara Üniversitesi İlahiyat ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat fakültelerinde Orta Türkçe ve Türkçe Dini Metinler konulu dersler verdi. 1961 yılında tekrar siyasete girerek CHP Edirne senatörü seçildi. 1960-1963 yıllarında yeniden Türk Dil Kurumu, başkanı oldu. 1963-1966 yılları arasında ise ikinci kez Halkevlerinin başkanlığı görevine getirildi.

1966'da İsmet İnönü'nün "ortanın solu" politikasına karşı çıktığı için CHP den atıldı. " Bağımsız" senatör olarak 1968’e kadar senatörlük yapmaya devam etti. 1970 yılında Yeni Türkiye Partisi’nin genel başkanlığını yaptı ve bir yıl sonra partisini Güven Partisi ile birleştirerek siyasi hayata tamamen veda edip, yeniden bilimsel çalışmalara döndü.

Son Yılları

1974 ‘te en önemli eseri olan "Türkçenin Grameri" kitabını yayımlandı. Türkçenin gramerini bilimsel metoda dayanarak anlatan ilk Türk bilim adamı oldu. Çeşitli dernek ve kuruluşlarda faaliyet gösterdi, 1984’te "Kendimize Geleceğiz" adlı kitabı yayınlandı.

1985’te Bekir Sıtkı Sezgin ile birlikte Türkiye Yazarlar Birliği Üstün Hizmet Ödülü’ne lâyık görüldü.[11]

3 Mart 1989'da İstanbul Vaniköy'de hayata veda etti. Tahsin Banguoğlu evli ve üç çocuk babasıydı.[12]

Hizmetleri

Berlin ve Breslau da doktora çalışması yaparken Hocası olan büyük Türkolog ve dilci Willi Banga olan bağlılığından ve onu babası gibi görmesinden ötürü Banguoğlu soyadını almıştır. [13] Yazılarında zaman zaman Dermend adını da kullanmış gençlik yıllarındaki yazılarında B.T.", "Banguoğlu Tahsin" ve "Penguen" takma adlarını da kullandığı yazıları çıkmıştır. . 1970'li yıllarda başlayan ve giderek artan Batı kökenli kelimelere ve Türkçenin kurallarına uymayan birtakım yapma kelimelere karşı çıkmış, dil yanlışlarını eleştirmiştir. Arapça ve Farsça kuralların gereksizliğini savunmuş, Arapça ve Farsça kelime ve eklere karşılıklar önermiştir. Türkçenin ses, yapı, anlam ve anlatım dizisi özeliklerinin oturtulmasını savunmuş, Türkçe imlâ, gramer ve sözlük alanında karşılaşılan güçlükleri çözmek, sorunlara çare aramak konularında Türkçeye çok hizmetleri olmuştur.

Olcay Yazıcı ve PROF. DR . HAMZA ZÜLFİKAR onun biyografisi hakkında çalışmalar yapmışlardır

Eserleri

Şuara Tezkireleri – 1930 – Basılmamış Lisans Tezi.
Altosmanische Sprachstudien zu Süheyl ü Nevbahar [doktora tezi] (Breslau, 1938)
Ana Hatlarıyla Türk Grameri: Kılavuz Kitap (İstanbul, 1940)
Dil Bahisleri I (İstanbul, 1941)
Dil Bahisleri II (İstanbul, 1942)
Devlet Dili Türkçe Üzerine (Ankara,1945)
Türk Grameri I: Sesbilgisi (Ankara, 1959)
Türkçenin Grameri (İstanbul, 1974)
Kendimize Geleceğiz (İstanbul, 1986)
Dil Bahisleri (İstanbul, 1987)

ÖNEMLİ TÜRKOLOGLAR VE LİNKLERİ

· Saadet Çağatay Hayatı ve Eserleri

· Pertev Naili Boratav Kimdir Hayatı Hizmetleri

· Mehmet Necati Lugal

· Zeki Velidi Togan Hayatı ve Hizmetleri

· Reha Oğuz Türkkan Hayatı ve Hizmetleri

· Remzi Oğuz Arık Hayatı ve Hizmetleri

· Abdülkadir İnan Hayatı ve Eserleri

· Mehmet Kaplan Hayatı Çalışmaları Eserleri

· Hasibe MAZIOĞLU Hayatı ve Çalışmaları

· Mehmet Necati Lugal Hayatı Çalışmaları Eserleri

· Pertev Naili Boratav Kimdir Hayatı Hizmetleri